1

In de eerste 24 uur van meningokokkeninfectie — die aanleiding kan geven tot meningitis en septikemie, maar ook tot artritis, buikvliesontsteking, enz. – hebben patiënten meestal last van hoofdpijn, overgeven en een stijve nek. In de afgelopen jaren is echter ook buikpijn waargenomen als een ander vroeg klinisch teken — maar artsen zijn geneigd niet aan invasieve meningokokkenziekte te denken. “Als artsen patiënten met buikpijn zien, denken ze niet meteen aan invasieve meningokokkenziekte. Ze zijn geneigd te denken aan gastro-enteritis of mogelijk blindedarmontsteking,” legt Muhamed-Kheir Taha uit, hoofdauteur van de studie en hoofd van het Nationaal Referentiecentrum voor Meningokokken (CNRM) aan het Institut Pasteur. “Maar vertragingen in de diagnose en een passende behandeling voor de getroffenen kunnen dodelijk zijn. Invasieve meningokokkenziekte is in vrijwel alle gevallen fataal als er niet snel antibiotica worden toegediend.” Het team onder leiding van Muhamed-Kheir Taha, in samenwerking met een team van de afdeling kindergeneeskunde van het ziekenhuis van Bicêtre (AP-HP), besloot deze buikvormen van dichterbij te bekijken om hun frequentie te beoordelen en artsen bewust te maken van dit nieuwe gezicht van de ziekte.

Omdat meningokokkenziekte een meldingsplichtige aandoening is, heeft het CNRM sinds de jaren tachtig alle bacteriestammen ontvangen die verantwoordelijk zijn voor meningokokkeninfecties in Frankrijk. De wetenschappers waren dus in staat om ongeveer 12.000 meningokokkenstammen te analyseren die tussen 1991 en 2016 bij het CNRM werden bewaard en de klinische presentaties van de geïnfecteerde patiënten te onderzoeken. Ze isoleerden 105 gevallen geassocieerd met buikpijn, gastro-enteritis of diarree. “Dat aantal vertegenwoordigt slechts 1% van de patiënten, wat niet erg veel is, ook al ligt het echte cijfer waarschijnlijk hoger omdat het moeilijk is om te weten of baby’s buikpijn hebben”, zegt Muhamed-Kheir Taha. “Maar als we ons richten op de afgelopen twee of drie jaar en de bacteriestam van groep W, die in 2013-2014 in Europa is aangekomen en sindsdien snel is gegroeid, stijgt het cijfer tot 10% van de gevallen.” Met andere woorden, de opkomst van deze nieuwe W-isolaten veranderde de klinische presentaties en mensen met meningokokkeninfectie hebben tegenwoordig vaker last van buikpijn. Het is dus dringend noodzakelijk bij de medische diagnose rekening te houden met dit symptoom. Buikpijn moet, samen met andere symptomen zoals pijn in de benen, hoofdpijn en een slechte bloedtoevoer naar de nagels, alarmbellen doen rinkelen voor meningokokkenmeningitis.

Om hun bevindingen verder te onderzoeken, heeft het team alle genomen van de bacteriën in hun collectie gesequenced om na te gaan wat hen onderscheidt van andere stammen en wat de resulterende buikpijnen zou kunnen verklaren. Ook hier waren de bevindingen van de wetenschappers relatief duidelijk. De groep W-bacteriestam die zich momenteel over Europa en de wereld verspreidt, heeft ongeveer honderd specifieke genen, waarvan sommige betrokken zijn bij de ontstekingsreactie. “We mogen niet vergeten dat de bacteriën de bloedvaten infecteren die de buik en het spijsverteringsstelsel van bloed voorzien,” benadrukt Muhamed-Kheir Taha. “Als deze bacteriën waarschijnlijk een sterkere ontstekingsreactie in weefsels opwekken, zou dat de buikpijnen kunnen verklaren.” De wetenschappers zullen hun onderzoek voortzetten door deze genen nader te bestuderen om te proberen het werkingsmechanisme van deze stam te begrijpen, waarmee de weg wordt vrijgemaakt voor een snellere diagnose van een ziekte die wereldwijd nog steeds zo’n 135.000 levens per jaar eist.