12 vrouwelijke leiders die de wereld veranderden in 2020

Het afgelopen jaar is de wereld geteisterd door meerdere crises, waaronder een wereldwijde pandemie die tientallen miljoenen heeft besmet, meer dan 1,5 miljoen levens heeft gekost en de economie van bijna elk land heeft verwoest. Maar volgens een studie van het Centre for Economic Policy Research (CEPR) en het World Economic Forum (WEF) hadden landen onder leiding van vrouwen “systematisch en significant betere” resultaten met betrekking tot Covid-19, die het resultaat waren van “proactieve en gecoördineerde beleidsreacties”, zoals eerdere lockdowns.

Lees meer: 11 Dingen die u moet weten over vice-president Kamala Harris

Dat zette ons aan het denken: welke vrouwen hebben in dit jaar van uitdaging modellen geboden van creatief, doordacht en besluitvaardig leiderschap? Of ze nu een natie leiden met vaste hand of opstaan tegen onrecht, deze leiders bieden een glimp van hoe je vooruitgang boekt in de moeilijkste omstandigheden.

Jacinda Ardern, premier van Nieuw-Zeeland

Werd alom geprezen voor het leiden van een van ’s werelds meest succesvolle reacties op het coronavirus, Jacinda Ardern en haar Labour-partij wonnen een verpletterende overwinning bij de verkiezingen in oktober. Ze verspilde geen tijd met het selecteren van het meest diverse kabinet in de geschiedenis van Nieuw-Zeeland. Van de 20 leden zijn er acht vrouw, vijf Māori, drie Pasifika en drie LGBTQIA+. Het is een kabinet dat voor het eerst alle Nieuw-Zeelanders volledig vertegenwoordigt.

Arderns keuzes zijn meer dan een oefening in hokjes aankruisen. Het nieuwe kabinet heeft de populaire opvatting over leiderschap veranderd, maar herinnert er ook aan dat mensen met verschillende achtergronden unieke perspectieven, vaardigheden en levenservaringen meebrengen, die allemaal essentieel zijn om onze grootste uitdagingen aan te pakken.

Angela Merkel, kanselier van Duitsland

In september verwoestte een brand het overvolle vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos, waardoor duizenden mensen dakloos werden. Angela Merkel stemde er snel mee in om ongeveer 2750 mensen op te nemen, waaronder niet-begeleide minderjarigen. Dit besluit zette andere EU-landen onder druk om ook hun steentje bij te dragen en hun armen te openen.

Merkels besluit was een echo van haar verklaring uit 2015 dat Duitsland een manier zou vinden om de massale toestroom van vluchtelingen die hun thuisland waren ontvlucht, op te vangen. Ondanks binnenlandse politieke tegenstand en een continent dat verdeeld is over de vluchtelingencrisis, heeft Merkel de kwestie benaderd op de kenmerkende manier van een wetenschapper-turned-staatsvrouw – met pragmatisch inlevingsvermogen, een drang om te experimenteren en een geloof in de noodzaak van collectieve actie.

Damilola Odufuwa en Odunayo Eweniyi, voorvechters van vrouwenrechten, Nigeria

Sinds jaren hebben vrouwelijke activisten in Nigeria online hulpmiddelen gebruikt om sociale verandering te organiseren, of het nu ging om het bevrijden van de Chibok-meisjes die door de terroristische groepering Boko Haram waren ontvoerd of om bewustwording over gendergerelateerd geweld. In juli vormden Damilola Odufuwa en Odunayo Eweniyi samen met 11 andere vrouwen een groep, de Feminist Coalition, met als doel de rechten van Nigeriaanse vrouwen te verbeteren. Toen de woede over het ongecontroleerde politiegeweld door de Special Anti-Robbery Squad (SARS) in de herfst een hoogtepunt bereikte, kwamen ze met hun eerste project in actie – en de #EndSARS-beweging werd een verzamelnaam over de hele wereld.

De Feminist Coalition beschouwt zichzelf niet als een politieke organisatie, maar als een gemeenschapsopbouwende onderneming en een groep die opkomt voor de rechten van vrouwen. Door gebruik te maken van hun geavanceerde vaardigheden op het gebied van technologie en sociale media, waren zij in staat om realtime-informatie te verspreiden, waardoor bewustzijn en fondsen voor de vreedzame protesten werden geworven. In plaats van een top-down leiderschapsmodel democratiseren Odufuwa, Eweniyi en hun collega’s informatie als een manier om het Nigeriaanse volk in staat te stellen de verandering teweeg te brengen die het nastreeft.

Kamala Harris, verkozen vicepresident van de VS

Na de meest ingrijpende presidentsverkiezingen sinds mensenheugenis hebben de Amerikanen Joe Biden gekozen. En zijn running mate, Kamala Harris, wordt de eerste vrouw, de eerste zwarte en de eerste Indiaas-Amerikaanse die vicepresident van de VS wordt. In haar lange carrière heeft ze vele barrières doorbroken, van de eerste vrouw die officier van justitie werd in San Francisco tot de eerste Indisch-Amerikaanse die in de Amerikaanse senaat werd verkozen. In Harris heeft de VS niet alleen een briljante, doorgewinterde ambtenaar als vicepresident, maar ook een leider die eindelijk het gevoel van Amerikanen zal verbreden over wat mogelijk is.

Stacey Abrams, voormalig minderheidsleider van het Georgia-staatshuis, VS

Toen de Georgia-democraat Stacey Abrams in 2018 haar kandidatuur voor gouverneur verloor, vonden sommige commentatoren dat ze zich kandidaat moest stellen voor de senaat – sommigen vonden dat ze zich kandidaat moest stellen voor het presidentschap. In plaats daarvan bleef Abrams toegewijd aan haar al lang bestaande project om haar thuisstaat van rood naar blauw te veranderen.

Vijf jaar eerder had Abrams The New Georgia Project gelanceerd, dat Georgiërs met een laag inkomen in staat stelde om meer mensen te helpen zich aan te melden voor gezondheidszorg. Na verloop van tijd werd dat initiatief een poging tot kiezersregistratie. Abrams bouwde een brede coalitie op van mensen en organisaties in de hele staat, registreerde grote aantallen Georgiërs om te gaan stemmen en veranderde het inzicht van mensen in de zuidelijke politiek. Haar moeizame organisatie betaalde zich dit jaar uit toen Joe Biden de overwinning in Georgia bezegelde.

Sarah Gilbert, hoogleraar vaccinologie aan de Universiteit van Oxford en medeoprichter van Vaccitech, UK

Professor Sarah Gilbert komt misschien wel het dichtst in de buurt van een echte superheld. De ervaren wetenschapper uit Oxford heeft een vaccin tegen het coronavirus ontwikkeld dat de wereld kan redden van Covid-19. Uit de eerste gegevens blijkt dat het vaccin van Oxford/AstraZeneca waaraan haar team heeft gewerkt tot 90% bescherming biedt tegen het virus, en goedkoper en gemakkelijker te bewaren is dan veelbelovende vaccins die zijn aangekondigd door Pfizer en BioNTech, en Moderna. De versie van Gilbert zou daarom meer mensen over de hele wereld ten goede kunnen komen.

Met 25 jaar ervaring in het ontwikkelen van vaccins voor griep, ebola en Middle East Respiratory Syndrome (MERS), waren Gilbert en haar lab voorbereid om in actie te komen toen het coronavirus in 2019 voor het eerst opdook. Wat betreft de maanden met slaaptekort die volgden, zei Gilbert: “Ik ben ervoor opgeleid. Ik ben de moeder van een drieling.” En opdat men de veiligheid van het vaccin niet in twijfel trekt, hebben alle drie van Gilbert’s kinderen, nu jongvolwassenen, deelgenomen aan de klinische proef.

Klementyna Suchanow, auteur en politiek activist, Polen

Toen het Poolse Constitutionele Hof in oktober 2020 een bijna volledig verbod op abortussen oplegde, had de conservatieve regering van het land de tegenreactie niet kunnen voorspellen. Honderdduizenden mensen gingen de straat op, onder meer in demonstraties georganiseerd door de All-Poland Women’s Strike, geleid door activiste Klementyna Suchanow.

Suchanow zegt dat door te protesteren tegen de draconische abortuswetten, mensen in opstand komen tegen de strakke greep van de katholieke kerk op de politieke besluiten van het land. De Polen, vooral vrouwen en jongeren, zijn gefrustreerd door de macht van de kerk om zich met hun leven te bemoeien en woedend over de gelijktijdige hypocrisie die door het schandaal van seksueel misbruik van kinderen aan het licht is gekomen. Of de demonstranten erin zullen slagen de wet omver te werpen, valt nog te bezien. Maar één ding is duidelijk: de beweging heeft een nieuwe generatie vrouwen op de been gebracht, ongebonden door het verleden – en zij gaan nergens heen.

Maria Ressa, CEO van Rappler, Filippijnen

Deze zomer, midden in de pandemie, stond de Filippijnse journaliste Maria Ressa in een rechtszaal en werd veroordeeld wegens cybersmaad. Ressa en haar nieuwssite, Rappler, waren lange tijd het doelwit geweest van de Filipijnse president Rodrigo Duterte vanwege zijn kritische berichtgeving over zijn regime, waaronder zijn reactie op Covid-19.

Maar het was haar arrestatie in 2019 die Ressa’s denken over haar rol als journalist deed verschuiven en haar overhaalde om openlijk te spreken over Duterte’s machtsmisbruik tegen de pers en de daaruit voortvloeiende bedreiging voor de democratie die zijn gedrag oplevert. Ze verwijst naar Duterte’s gebruik van verkeerde informatie via de sociale media om de pers te demoniseren en samenzweringstheorieën te verspreiden, en waarschuwt dat andere landen met soortgelijke bedreigingen worden geconfronteerd. Hoewel Ressa nog steeds gevangenisstraf en bedreigingen met geweld in het vooruitzicht heeft, weigert ze zich het zwijgen te laten opleggen. Zoals ze zelf zegt: “Journalistiek is activisme.”

Bilkis Dadi, politiek activist, India

Aan het einde van 2019 vaardigde de Indiase premier Narendra Modi en zijn rechtse Bharatiya Janata Partij de Citizenship Amendment Act uit, die specifiek moslims discrimineert door religie in te voeren als criterium voor burgerschap. De wet is emblematisch voor het afglijden van het land, onder Modi, van een multi-etnische democratie naar een etno-nationalistische autocratie.

Maar de mensen zouden dit niet zonder slag of stoot laten gebeuren – in het bijzonder een 82-jarige vrouw genaamd Bilkis Dadi (geboortenaam Bilkis Bano, dadi betekent grootmoeder), die zich bij duizenden anderen in een moslimwijk in Delhi aansloot om te protesteren. Elke dag zat Bilkis van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat op de protestplaats.

Hoewel Bilkis en haar medebetogers het zwijgen werd opgelegd, werd ze alom geprezen en zelfs opgenomen in Time magazine’s lijst van de 100 meest invloedrijke mensen van 2020. Tegenover machtige antidemocratische krachten is deze vrouw een even krachtige herinnering geworden aan wat het waard is om voor te vechten.

Monica Lennon, lid van het Schotse parlement (MSP), en Nicola Sturgeon, eerste minister van Schotland

De helft van de wereldbevolking menstrueert. En toch heeft bijna geen enkele samenleving zich neergelegd bij het feit dat maandverbandproducten zoals maandverband en tampons net zo essentieel zijn als toiletpapier.

Dat veranderde in november toen, dankzij Monica Lennon en Nicola Sturgeon, Schotland het eerste land ter wereld werd dat maandverbandproducten gratis maakt. Lennon is al lang een voorvechter van “menstruatiearmoede”, waardoor te veel mensen zich niet de basisproducten kunnen veroorloven die ze nodig hebben om waardig te menstrueren.

In het debat over het wetsvoorstel bespraken Schotse wetgevers onderwerpen als endometriose, en belichtten aspecten van de gezondheid van vrouwen die zo vaak over het hoofd worden gezien, maar essentieel zijn voor het vermogen van een vrouw om te gedijen. Pleitbezorgers hopen dat het voorbeeld van Schotland het culturele stigma rond menstrueren zal helpen wegnemen en ervoor zal zorgen dat meer vrouwen en meisjes over de hele wereld hun potentieel kunnen verwezenlijken.

Sanna Marin, premier van Finland

Ondanks zijn reputatie van progressieve oase heeft Finland een onderdrukkende wet in de boeken staan – de Transwet – die vereist dat transpersonen psychische onderzoeken ondergaan en gesteriliseerd worden als ze wettelijke geslachtserkenning willen verkrijgen. De premier van het land, Sanna Marin, is van plan dat te veranderen. Ze heeft zich uitgesproken voor het recht van mensen om zichzelf te identificeren en zei: “Het is niet mijn taak om mensen te identificeren. Het is ieders taak om zichzelf te identificeren.”

Dit is de laatste feministische daad van Marin, wier coalitieregering wordt geleid door allemaal vrouwen. Haar steun voor de afschaffing van de Trans Act is een uiting van het feminisme, dat verouderde opvattingen over gendernormen wil ontkrachten en ervoor wil zorgen dat iedereen kan bepalen wie hij is en kan leven zoals hij wil.

Nemonte Nenquimo, leider van het Waorani-volk, Ecuador

Terwijl het gezicht van de milieubeweging in het westen vaak blank en mannelijk is geweest, is de krachtigste stem in de strijd tegen de wereldwijde klimaatverandering een 34-jarige leider van het Waorani-volk in Ecuador genaamd Nemonte Nenquimo. Zoals zoveel inheemse gemeenschappen over de hele wereld, hebben de Waorani in de frontlinie gestaan en het land verdedigd dat zij het beste kennen.

Nenquimo heeft zich met succes verzet tegen het plan van de Ecuadoriaanse regering om oliemaatschappijen toe te staan om te boren in een gebied van de Amazone dat de Waorani thuis noemen en – terwijl branden het Amazone regenwoud verwoesten en buitenstaanders het bos vernietigen – heeft zij wereldwijd het bewustzijn vergroot over hoe de klimaatcrisis er voor haar volk uitziet. Zoals ze schreef in een opiniestuk gepubliceerd door The Guardian: “De Aarde verwacht niet dat je haar redt, ze verwacht dat je haar respecteert. En wij, als inheemse volken, verwachten hetzelfde.”

Sarada Peri is een voormalig speechschrijver voor President Barack Obama en de oprichter van Peri Communications.

Meer uit British Vogue: