6 Voorbeelden van valse dichotomieën en hoe je ze kunt weerleggen
Er kunnen affiliate links op deze pagina staan, wat betekent dat we een kleine commissie krijgen van alles wat je koopt. Als een Amazon Associate verdienen we uit in aanmerking komende aankopen. Doe uw eigen onderzoek voordat u een online aankoop.
In 2001, toenmalig president George W. Bush werd geciteerd het maken van de volgende verklaring aan het Congres in reactie op de aanslagen op 9/11:
“Elke natie, in elke regio, heeft nu een beslissing te maken. Of je doet met ons mee, of je doet mee met de terroristen.”
In de tijd die sindsdien is verstreken, is president Bush bekritiseerd vanwege zijn alles-of-niets-visie op geopolitiek. Zijn bewering is terecht gepresenteerd als een voorbeeld van een valse dichotomie-denkfout.
Valse dichotomieën zijn een bijzonder vervelende logische denkfout die veel voorkomt in het dagelijks discours. Valse dichotomieën – ook wel valse dilemma’s of óf-óf drogredenen genoemd – zijn een soort drogredenen bij het redeneren. Valse dichotomieën komen voort uit de aanname dat een bepaalde situatie of probleem twee wederzijds uitsluitende manieren of oplossingen heeft en het negeren van een mogelijke derde optie.
Vals dilemma’s komen voort uit onze neiging tot zwart-wit denken en worden vaak retorisch gebruikt om iemands positie op onrechtmatige wijze te versterken. Vandaag behandelen we de basis van deze misleidende vorm van redeneren, geven we enkele voorbeelden van valse dilemma’s, en bespreken we hoe je op dit soort argumenten kunt reageren.
(Kanttekening: Een andere positieve manier om je leven te verbeteren is door te lezen en elke dag iets nieuws te leren. Een geweldige manier om dit te doen is door u aan te sluiten bij meer dan 1 miljoen anderen en uw dag te beginnen met het laatste GRATIS, informatieve nieuws van deze website.)
Wat zijn valse dichotomieën?
Een valse dichotomie ontstaat wanneer een persoon twee elkaar uitsluitende opties presenteert in de context van een of ander argument. Laten we teruggaan naar de misleidende redenering van George Bush waarmee we openden:
“Elk land, in elke regio, moet nu een beslissing nemen. Of je doet met ons mee, of je doet mee met de terroristen.”
Dit argument is een valse dichotomie, omdat het twee opties voorstelt die elkaar uitsluiten, terwijl er in feite ook andere mogelijkheden zijn. Bush gebruikt het misleidende argument dat alle landen die het niet eens zijn met de harde aanpak van terrorisme door zijn regering, in feite sympathisanten van terroristen zijn. Dit is echter een ongerechtvaardigde veronderstelling. Het is heel goed mogelijk dat iemand zowel tegen terrorisme is als het niet eens is met het draconische beleid van de regering Bush.
Het feit dat het argument een derde mogelijkheid negeert is precies wat het tot een valse dichotomie maakt. Valse dichotomieën zijn logische drogredenen omdat ze twee elkaar uitsluitende opties voorstellen als de enige mogelijke opties. Valse dilemma argumenten verhullen het feit dat er alternatieve mogelijkheden kunnen bestaan die verschillend zijn van een van de gepresenteerde opties.
Logische vorm van een vals dilemma
Een vals dilemma-argument heeft een vrij eenvoudige logische vorm:
- “Of X is waar of Y is waar”
- “X is niet waar”
- “Dus Y moet waar zijn”
Valse dilemma’s lijken sterk op disjunctieve syllogismen, die een geldige vorm van filosofische argumentatie zijn, en dat is een van de redenen waarom ze moeilijk te detecteren kunnen zijn als je niet oppast. Ze zien eruit als logisch steekhoudende argumenten, maar zijn dat in feite niet.
Valse dilemma’s zijn informele drogredenen, dus hun tekortkomingen kunnen niet worden verklaard door hun logische vorm alleen. Valse dilemma’s maken een of beide van twee zeer belangrijke aannames over de uitgangspunten van het argument.
- De twee opties worden gepresenteerd als collectief uitputtend: Twee uitspraken zijn collectief exhaustief als en slechts als die twee uitspraken alle mogelijkheden bestrijken. In het geval van een vals dichotomieargument worden twee opties als collectief uitputtend gepresenteerd, terwijl ze dat in werkelijkheid niet zijn. Valse dichotomie drogredenen negeren alternatieve mogelijkheden.
- De twee opties worden voorgesteld als wederzijds exclusief: Van twee uitspraken wordt gezegd dat ze elkaar uitsluiten als en alleen als het onmogelijk is dat ze allebei tegelijk waar zijn. In het geval van valse dilemma’s worden de twee opties voorgesteld alsof zij wederzijds exclusief zijn, terwijl zij dat misschien niet zijn. Het zou mogelijk kunnen zijn dat beide hoorns van het valse dilemma tegelijkertijd waar zijn.
De retoriek van valse dilemma’s
Valse dilemma’s worden vaak op retorische wijze gebruikt om iemands argument sterker te doen lijken dan het is. Valse dilemma’s worden gebruikt om de middenweg in een debat te versluieren en het publiek ervan te overtuigen dat iemands standpunt het enige redelijke standpunt is. Iemand kan bijvoorbeeld beweren dat je óf zijn mening óf een andere absurde mening moet geloven. Ze beweren dan dat de ontkenning van hun visie noodzakelijkerwijs de aanvaarding van de absurde visie betekent.
Valse dichotomieën worden ook gebruikt als een manier om iemands opvatting te verwerpen door te beweren dat deze tot een van de twee absurde situaties moet leiden. Iemand kan bijvoorbeeld beweren dat de opvatting van zijn tegenstander hem dwingt te geloven in A of B, waarbij A en B absurde mogelijkheden zijn. Het argument is drogredenerend als het voorbijgaat aan een derde mogelijkheid die noch A noch B is.
In die zin hebben valse dichotomieën veel kenmerken gemeen met een stroman drogreden. Ze zijn vaak het gevolg van het feit dat iemand het standpunt van zijn tegenstander tot een absurde karikatuur reduceert om het af te zetten tegen zijn eigen standpunt, dat in vergelijking daarmee redelijk klinkt.
6 Voorbeelden van een valse dichotomie
Immigratie
Argument: “We moeten immigranten niet steunen of hen toegang geven tot sociale diensten en gratis dingen. Immers, waarom zouden we immigranten helpen als er dakloze Amerikanen op straat staan?”
Tegenargument: Dit argument geeft een valse dichotomie, omdat het de kwestie voorstelt alsof de enige twee exclusieve mogelijkheden zijn om sociale steun uit te breiden naar immigranten of naar autochtone burgers. Het is duidelijk dat het uitbreiden van de sociale steun aan arme immigranten en het uitbreiden van de sociale steun aan arme autochtone Amerikanen verenigbare manieren van handelen zijn. Het is mogelijk de twee groepen mensen tegelijkertijd te helpen. Het argument is misleidend omdat het impliceert dat de beslissing wie te helpen een of-of-keuze is en dat de ene keuze de andere noodzakelijkerwijs uitsluit.
Wetenschap versus religie
Mensen komen vaak valse dilemma’s tegen in de context van debatten over wetenschap en religie.
Argument: “Je kunt niet zowel in wetenschap geloven als religieus zijn. Als je in de wetenschap gelooft, moet je de beweringen van religie en religieuze ervaring verwerpen.”
Tegenargument: Dit argument stelt een vals dilemma voor, omdat het geloof in wetenschap en geloof in religie voorstelt als exclusief en onverenigbaar. Het idee is dat iemand niet zowel wetenschappelijke als religieuze overtuigingen kan hebben op straffe van tegenspraak. Hoewel het waar is dat sommige specifieke wetenschappelijke en religieuze beweringen met elkaar in strijd zijn (de leeftijd van de aarde, bijvoorbeeld), is het mogelijk dat bepaalde overtuigingen over wetenschap en religie met elkaar verenigbaar zijn. De keuze tussen de twee hoeft elkaar niet noodzakelijkerwijs uit te sluiten.
Het is bijvoorbeeld mogelijk om zowel te geloven dat God het universum heeft geschapen als dat het universum werkt volgens natuurwetten die door de wetenschap ontdekt kunnen worden. God zou gewoon de entiteit kunnen zijn geweest die deze wetten heeft geschapen die het universum besturen. Verscheidene grote wetenschappers waren immers zelf tamelijk religieus.
Belastingen
Argument: “We kunnen niet voor elke belasting zijn. In feite is de situatie vrij eenvoudig. Of je bent voor vrijheid en geen belastingen, of je bent een communist die tirannie en terreur wil installeren.”
Tegenargument: Dit argument is een vals dichotomievoorbeeld, omdat het de kwestie voorstelt alsof de enige twee mogelijke situaties er een is met helemaal geen belastingen (en dus maximale “vrijheid”) en een wreed communistisch regime dat geen persoonlijke bezittingen toestaat.
ij nader inzien is het vrij duidelijk dat de keuze tussen belastingen en privébezit elkaar niet uitsluit. Het is heel goed mogelijk om zowel voor vrijheid te zijn als te vinden dat we bepaalde vormen van belasting moeten hebben. Het argument presenteert de hoorns van het dilemma alsof er een alles-of-niets-keuze is tussen absolute vrijheid en verpletterende tirannie.
Dit specifieke argumentatiepatroon over belastingheffing wordt vaak gecombineerd met een hellend vlak- drogredenering, met groot retorisch effect. In beide gevallen kan het argument worden weerlegd door erop te wijzen dat het in evenwicht brengen van belastingheffing en privé-bezit in feite elke samenleving in de geschiedenis heeft doen functioneren.
Politiek
Zoals met zo’n beetje alle logische drogredenen het geval is, zijn ook in de politiek overal valse dichotomieën te vinden. Hier is er een die relevant is voor de huidige gebeurtenissen.
Argument: “Je kunt jezelf geen bondgenoot van Israël noemen en tegelijkertijd kritiek hebben op hun interacties met Palestina. Als je toch kritiek hebt op de staat Israël, dan ben je antisemitisch en steun je altijd terroristen.”
Tegenargument: Dit argument presenteert een valse dichotomie, omdat het beweert dat de enige twee mogelijkheden zijn: ofwel de militaire aanwezigheid en activiteiten van Israël volledig accepteren zonder vragen te stellen, ofwel jezelf als een antisemiet te kijk zetten.
Het is heel goed mogelijk om op legitieme wijze de militaire acties van een natie te bekritiseren zonder vooringenomen te zijn tegen de inwoners ervan. Het is mogelijk het niet eens te zijn met het beleid van Israël en het toch op andere manieren te steunen. Tegelijkertijd is het bekritiseren van acties van Palestijnse militanten evenmin hetzelfde als trouw zweren aan Israël. Er is ruimte voor alternatieve mogelijkheden in deze scenario’s.
Besluitvorming
Foute dichotomieën kleuren onze besluitvorming de hele tijd. Hier is een voorbeeld dat u wellicht in uw dagelijks leven bent tegengekomen.
Argument: “Luister man, je moet echt vanavond met ons mee naar een bar. Anders zit je je de hele avond thuis te vervelen en niets te doen.”
Tegenargument Dit argument stelt je voor een vals dilemma door aan te nemen dat er maar twee opties zijn: uitgaan of de hele avond alleen thuis zitten en je vervelen. Dit is echter een onterechte bewering; er zijn genoeg andere dingen die je kunt doen dan uitgaan naar een bar of in je eentje thuis zitten.
Dit voorbeeld is nogal flauw, maar het illustreert een belangrijk punt over hoe zwart-witdenken ons beoordelingsvermogen kan vertroebelen. Door onbedoeld in een vals dilemma te vervallen, kunnen we niet buiten de gebaande paden denken en geen nieuwe oplossingen voor onze problemen vinden. Denken in termen van valse dichotomieën beperkt kunstmatig onze opties en acties.
Nature vs Nurture
Argument: “Alles aan je persoon is te danken aan je genetica. Alle fysieke en mentale feiten over een persoon zijn afhankelijk van hun DNA, dus karaktereigenschappen en andere kenmerken zijn een kwestie van nature, niet van nurture.”
Tegenargument: Dit is een zeer gebruikelijk argumentatief patroon waar zelfs professionele biologen soms in vallen. Het argument kan worden beschouwd als een valse dichotomie omdat het ervan uitgaat dat menselijke karaktereigenschappen ofwel van de natuur (b.v. DNA en genetica) ofwel van de opvoeding (b.v. milieu) afkomstig moeten zijn.
De dichotomie tussen nature en nurture is een valse dichotomie. Er is een naadloze wisselwerking tussen de omgeving en de genetica van een persoon, dus het is onjuist om te zeggen dat een bepaalde eigenschap het strikte resultaat is van iemands DNA of van zijn omgeving.
Het is bijvoorbeeld mogelijk dat je een genetische marker hebt die met een bepaalde eigenschap wordt geassocieerd, maar dat deze door milieu-invloeden niet tot uiting komt. Genetica is een complexe aangelegenheid en door debatten te reduceren tot een tweedeling tussen natuur en opvoeding wordt verhuld hoe de mens zich feitelijk ontwikkelt door een complexe interactie van genen en omgeving.
Niet-bedrieglijke dichotomieën
Niet alle argumenten die een dichotomie voorstellen zijn bedrieglijk. In sommige gevallen zijn er echt maar twee opties of antwoorden op een bepaald scenario. Neem bijvoorbeeld de volgende bewering:
“Het is ofwel geoorloofd om iemand te schaden voor mijn eigen persoonlijk voordeel, ofwel het is niet geoorloofd om dat te doen.”
Deze bewering presenteert 2 mogelijkheden in óf-óf-vorm, maar het is geen valse dichotomie. De verklaring is geen valse dichotomie, omdat zij de enige twee logisch mogelijke scenario’s presenteert. Een van de gepresenteerde mogelijkheden moet waar zijn en ze kunnen niet allebei tegelijk waar zijn. Hier is nog een voorbeeld van een echte dichotomie:
“Het getal 2 is óf een rationeel getal óf het is een irrationeel getal.”
Dit is geen valse dichotomie omdat het de enige twee logische mogelijkheden presenteert. Alle getallen zijn óf rationaal óf irrationaal en geen enkel getal kan beide zijn.
Met andere woorden, sommige dichotomieën zijn geformuleerd uit beweringen die werkelijk collectief uitputtend zijn en elkaar wederzijds uitsluiten. In deze gevallen is de dichotomie echt en houdt het aanvaarden van de ene in dat de andere wordt verworpen. Valse dichotomieën worden gepresenteerd alsof de opties volledig en exclusief zijn, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is.
Reactie op valse dichotomie-valkuilen
Er zijn twee belangrijke strategieën om op een valse dichotomie-valkuil te reageren:
- Toon aan dat de premissen niet collectief uitputtend zijn: Als je kunt aantonen dat de gepresenteerde opties niet alle mogelijkheden omvatten, dan kun je de valse dichotomie een halt toeroepen. Als het argument bijvoorbeeld zegt dat je óf A óf B moet accepteren, probeer dan aan te tonen dat er nog een 3e mogelijkheid C is, of zelfs een 4e mogelijkheid D.
- Toon aan dat de premissen elkaar niet uitsluiten: Probeer aan te tonen dat de twee gepresenteerde opties elkaar eigenlijk niet uitsluiten. Als het argument stelt dat we óf A óf B moeten doen, probeer dan aan te tonen dat A en B elkaar niet uitsluiten. Bijvoorbeeld, als het argument stelt dat je A of B moet geloven, probeer dan aan te tonen dat je zowel A als B kunt geloven zonder jezelf tegen te spreken.
Soms kan een valse dichotomie worden weerlegd door een onjuiste premisse rechtstreeks aan te vallen. Als een van de premissen van de valse dichotomie duidelijk onjuist is, kan het nuttiger zijn om die premisse direct aan te vallen dan om te laten zien hoe het gepresenteerde dilemma een vals dilemma is.
Eindgedachten over valse dichotomie-bedrog
Valse dichotomieën zijn het gevolg van onze menselijke neiging om in binaire opvattingen over dingen te denken. Hoewel binair denken in veel gevallen correct kan zijn (bijv. in de logica/wiskunde), leidt binair denken vaak tot misleidende redeneringen.
Gezien het feit dat valse dichotomieën zo wijdverbreid zijn in het dagelijks discours, is het belangrijk te weten hoe je daarop moet reageren. Je geest bevrijden van deze beperkende overtuigingen is een manier om goede mentale gewoonten aan te kweken en je rationele potentieel te ontsluiten.
Ten slotte, als je een andere positieve manier wilt om je leven te verbeteren, lees en leer dan elke dag iets nieuws. A great tool to do this is to join over 1 million others and start your day with the latest FREE, informative news from this website.
Alex Bolano is a freelance writer based out of St. Louis. He holds his MA in Philosophy and writes on topics relating to science, culture, politics, finance, and education. He enjoys playing video games and researching the latest trends in science and technology.
