Anatomie en fysiologie: The Pharynx and Epiglottis

Ooit ging ik bijna dood.

Ik was twee jaar oud en bij mijn oma thuis, waar mijn neefjes en nichtjes zich kostelijk vermaakten met het zoeken naar de plastic paaseieren die mijn oma had verstopt. In die eieren zaten kwartjes, dubbeltjes en stuivers. En, als je geluk had, vond je grote plastic eieren, met daarin dollarbiljetten. Maar omdat ik twee was, kon ik niet echt meedoen. Maar dat hield me niet tegen. Ik strompelde rond op mijn stomme beentjes en stuitte op een plastic ei, met daarin een kwartje en een stuiver.

Natuurlijk schepte ik het kleingeld eruit en stopte het in mijn mond.

De volgende minuten waren nogal chaotisch, want ik verslikte me en werd blauw, gleed langzaam weg in bewusteloosheid, terwijl mijn oma naar de 112-centralist schreeuwde om de ambulance sneller te laten rijden en mijn moeder tevergeefs probeerde de Heimlich op mijn kleine lijfje uit te voeren. Ze beseften met afschuw dat de ambulance niet op tijd zou komen. Mijn vader – die snel dacht, of helemaal niet – duwde mijn mond open en stak zijn vingers in mijn keel. Vrij ver, volgens mijn moeder. Hij slaagde erin de munten uit mijn keel en uit mijn mond te trekken, wat een ongelooflijk geluk was, want hij had een veel grotere kans om ze nog verder naar beneden te duwen en mijn lot te bezegelen. De ambulance kwam een paar minuten later en verklaarde dat ik in orde was. Aan die dag hield ik 27 jaar later een cool verhaal over en mijn ouders een gezonde angst voor muntgeld.

Waarom vertel ik je dit verhaal? Omdat dit een prachtig voorbeeld is van de faryngeale reflex, of kokhalsreflex, die je lichaam toepast om te voorkomen dat ongewenste dingen (zoals munten) in de longen komen. Het spijsverteringsstelsel en de bovenste luchtwegen delen veel van dezelfde structuren, dus om ervoor te zorgen dat alles gaat waar het moet gaan, heeft het lichaam bepaalde voorzorgsmaatregelen genomen. Laten we ze eens bekijken!

Mondholte

Image uit Human Anatomy Atlas.

We zijn allemaal behoorlijk bekend met deze structuur. De mondholte is de binnenkant van de mond, een ovaalvormige holte die zich anterieur aan de keelholte bevindt aan het begin van het spijsverteringskanaal. De voorkant van de holte wordt begrensd door de binnenkant van de lippen en de wangen tot aan de gingiva (tandvlees) en de tanden. De bodem van de holte wordt grotendeels bepaald door de tong en het dak wordt gevormd door het harde en het zachte gehemelte.

Het voedsel wordt in deze holte gekauwd door de tanden en de tong, vermengd met speeksel dat enzymen bevat om koolhydraten te helpen afbreken. De mondholte is ook een luchtweg voor het ademhalingsstelsel.

Farynx

De pharynx is een grote musculomembraneuze buis die zowel in het ademhalingsstelsel als in het spijsverteringsstelsel functioneert. Hij bestaat uit drie delen:

1. Nasopharynx

Image uit Human Anatomy Atlas.

Dit deel van de keelholte begint aan de achterkant van de neusholte, achter de neus en boven het zachte gehemelte. In tegenstelling tot de andere twee delen van de keelholte, blijft de nasopharynx steeds open. Op elke laterale wand bevindt zich de faryngeale opening van de buis van Eustachius (gehoorbuis). De nasopharynx fungeert als luchtweg in het ademhalingssysteem. In de nasopharynx bevinden zich ook de adenoïden, of keelamandelen.

2. Oropharynx

Image uit Human Anatomy Atlas.

De orofarynx is het middelste deel van de keelholte en werkt samen met zowel het ademhalings- als het spijsverteringsstelsel. Hij opent zich anterieur in de mond en strekt zich uit van het zachte gehemelte tot het tongbeen. In elke zijwand bevindt zich een palatine tonsil; in dit gebied bevinden zich ook de sublinguale tonsillen, die zich onder de tong bevinden. De oropharynx fungeert als luchtweg en als deel van het spijsverteringskanaal.

3. Laryngopharynx

Image uit Human Anatomy Atlas.

Dit is waar mijn bijna-doodervaring beide kanten op had kunnen gaan. De laryngopharynx is het achterste inferieure gebied van de keelholte, dat zich uitstrekt van het tongbeen tot de ondergrens van het cricoïdkraakbeen; het is de plaats waar het ademhalingsstelsel en het spijsverteringsstelsel uit elkaar gaan.

De achterkant van de laryngopharynx gaat over in de slokdarm en gaat over in het spijsverteringskanaal, terwijl de voorkant van de laryngopharynx samenvloeit met de ingang van het strottenhoofd. Het strotklepje, een structuur in het strottenhoofdskelet, helpt voedsel naar de slokdarm te leiden en voorkomt dat voedsel en vloeistoffen (en munten) in de luchtpijp terechtkomen.

Strotklepje

Afbeelding uit Human Anatomy Atlas.

Ik heb een haat-liefde verhouding met het strotklepje. Aan de ene kant vind ik de functie ervan in het ademhalingssysteem fascinerend, en heb ik het te danken aan mijn pogingen om te voorkomen dat munten mijn longen binnendringen; aan de andere kant verafschuw ik het vanwege al het extra werk dat het me heeft bezorgd in mijn taalkundecursus op de universiteit. Als ik ooit nog de woorden “glottal stop” hoor, zal ik niet verantwoordelijk zijn voor mijn daden.

Het strotklepje is een bladvormige kraakbenige structuur die deel uitmaakt van het strottenhoofdskelet. Het is meestal naar boven gericht in de richting van de keelholte, als een open deur waardoor lucht naar de luchtpijp stroomt. Tijdens het slikken verhindert het de toegang tot het strottenhoofd – het sluit als het ware de deur – om te voorkomen dat voedsel, vloeistof en speeksel (en munten) in de luchtpijp terechtkomen.

Videobeelden uit A&P 6.

Bij het tegenhouden van lucht bij het spreken gaat het net iets anders. Bijvoorbeeld, je hebt de neiging om glottale stops te maken in woorden die eindigen op t+klinker+n. Het woord “knop” klinkt als “kont-n” als het wordt uitgesproken – je hebt niet de neiging de klinker te vocaliseren omdat de stembanden zich scherp sluiten en er geen lucht wordt doorgelaten.

Ook als je wel eens verkeerd hebt geslikt, heb je die snelle paniek en vreselijke beklemming in je borst ervaren. Dit is de faryngeale reflex, of kokhalsreflex, die alles wat je hebt doorgeslikt uitdrijft voordat het in de longen kan komen. Soms is de reflex heel gevoelig, en zelfs als je per ongeluk je tandenborstel te ver duwt, kan hij al afgaan! Je lichaam wil echt niet dat je stikt; ik wou dat ik als tweejarige die memo had gekregen.

Ben zeker geabonneerd op de Visible Body Blog voor meer anatomische awesomeness!