angst

Schoolangst is vreselijk voor kinderen en hartverscheurend voor ouders. Het komt zo vaak voor, maar het ziet er niet altijd hetzelfde uit. Soms doet het zich voor als een ziekte (hoofdpijn, buikpijn), soms als een driftbui of hevig verzet, en soms ziet het er precies zo uit als je zou verwachten.

Schoolangst. Wat het niet is.

Als ik dit in de lucht kon schrijven, zou ik het doen:

Scheidingsangst en schoolangst hebben absoluut niets te maken met gedrag, ongehoorzaamheid of slechte opvoeding. Helemaal niets.

Iedereen die in de verleiding komt om te tuttelen, te oordelen, of voor te stellen ouders of kinderen harder te maken, doe dat niet. Zwijg en houd het in. De aannames waarop je je hoogmoed hebt gebouwd, brengen je op een dwaalspoor. Het is in ieder geval waarschijnlijk dat ouders die met schoolangst te maken hebben, de harde aanpak al hebben geprobeerd, al was het maar uit wanhoop. Het is begrijpelijk dat ze dat doen. Ze zouden alles proberen – ouders zijn nogal verbazingwekkend op die manier.

Het zijn geweldige ouders, met geweldige kinderen. Als harder zijn alles was wat nodig was, hadden ze het gisteren allemaal gedaan en hadden we het nu over iets makkelijkers gehad, zoals hoe je een eenhoorn vangt – of zoiets.

Waarom harder worden niet werkt.

Schoolangst is geen geval van ‘niet willen’, maar van ‘niet kunnen’. Het is angst. Het is een fysiologische reactie van een brein dat denkt dat er gevaar is. Soms wordt de angst gedreven door de angst dat er iets zal gebeuren met de afwezige ouder. Soms wordt het door niets in het bijzonder gedreven. Of het gevaar echt is of niet, doet niet ter zake. Veel kinderen met angst weten ergens in hun binnenste dat er niets is om zich zorgen over te maken, maar ze worden gedreven door een brein dat denkt dat er een dreiging is en doet alsof dat waar is.

Als dit gebeurt, wordt de vecht- of vluchtreactie geactiveerd en wordt het lichaam automatisch volgestopt met neurochemische stoffen om de dreiging het hoofd te bieden. Dat is waarom angst kan lijken op een driftbui (vechten) of verzet (vlucht). Het is de fysiologische, neurochemische reactie van een brein dat in opperste staat van paraatheid is. Het is al moeilijk genoeg om je eigen brein onder controle te houden als het in opperste staat van paraatheid is, laat staan dat van een ander, hoe graag die ander ook het ‘juiste’ wil doen.

Wij mensen zijn erop ingesteld om onszelf boven alles te beschermen. Het is instinctief, automatisch, en krachtig. Daarom werkt harde liefde, straf of onderhandeling gewoon niet. Als je in drijfzand zou zitten, zou geen enkele hoeveelheid van dat alles je daar houden terwijl je eronder gezogen wordt. Je zou vechten voor je leven tegen elke prijs. School is minder dramatisch dan drijfzand, maar voor een brein en een lichaam in vecht- of vluchtstand voelt het hetzelfde.

Wanneer je te maken hebt met een angstig kind, heb je te maken met een brein dat zal vechten met krijgers lef om hem of haar veilig te houden. Het zal niet terugkrabbelen vanwege een paar harde woorden of harde consequenties.

Het goede nieuws is dat er krachtige manieren zijn om dit te keren. Laten we het daar eens over hebben.

Maar eerst …

Voordat we verder gaan, is het belangrijk om er zeker van te zijn dat de angst niet voortkomt uit pesten, vriendschapsproblemen of problemen met schoolwerk waar misschien een eigen reactie op nodig is. Leraren weten over het algemeen wat er aan de hand is, dus het is altijd de moeite waard om een praatje te maken om een duidelijker beeld te krijgen van waar je mee te maken hebt. In veel gevallen zijn er helemaal geen andere problemen. Op papier ziet alles er prima uit. Dat is angst voor jou.

Repower them.

Anxiety heeft een manier om mensen het gevoel te geven dat ze geen controle hebben. Het is onverklaarbaar en voelt alsof het uit het niets komt. Als je je kinderen uitlegt hoe angst werkt, maak je hen duidelijk wat ze doormaken en haal je een deel van de clou weg. Het is krachtig. Hier zijn wat ideeën voor hoe je het kunt uitleggen op een manier die ze kunnen begrijpen:

Waarom ontstaat angst? De woorden.

Angst heeft een heel goede reden om er te zijn. Je hersenen zijn goed in het beschermen van je. Het oefent al miljoenen jaren en is er briljant in. Als het denkt dat er iets is om je zorgen over te maken, zal het onmiddellijk je lichaam overspoelen met brandstof – zuurstof, adrenaline, hormonen – om je sterk, snel en krachtig te maken, een beetje als een superheld. Dit is de vecht- of vluchtreactie en die komt van een deel achter in je hersenen dat de amygdala heet. Dit deel van je hersenen is klein en heeft de vorm van een amandel. Het is als een felle (maar zeer vriendelijke) krijger en het is er om je te beschermen.

Soms wordt je brein een beetje overbeschermend. Dat is wel begrijpelijk. Je bent behoorlijk briljant in een heleboel dingen en de wereld heeft je nodig. Je hersenen moeten je beschermen en nemen hun taak heel serieus. Het is een opluchting te weten dat de ‘hou me veilig’ schakelaar in je hersenen werkt. (Oef!)

Wanneer je hersenen denken dat er een dreiging is, stoppen ze niet om na te denken of de dreiging wel echt is – het is allemaal actie en niet veel nadenken. In feite wordt het deel van je hersenen dat helder kan denken, dingen kan kalmeren en goede beslissingen kan nemen over wat te doen, ‘offline’ gestuurd als de hersenen een dreiging voelen. Dat kan eigenlijk heel handig zijn en is nog een slimme manier om je veilig te houden. Als er echt gevaar dreigt, zoals een onbestuurbare bus die op je af komt rijden, wil je niet dat je hersenen je op het pad houden terwijl ze uitzoeken of je wel of niet weg moet gaan.

Wanneer het om school gaat, kunnen je hersenen het soms als een bedreiging zien, ook al is dat niet zo. Dat komt omdat school een beetje anders is dan thuis – er zijn nieuwe mensen, andere dingen en routines, je bent weg van je ouders, soms is het lawaaierig, en soms weet je niet echt wat je kunt verwachten. Voor een brein dat je moet beschermen, kan dat als een groot probleem aanvoelen.

Daarom kunnen de nare gevoelens die je voelt als je eraan denkt om naar school te gaan, zo krachtig zijn. Het is je brein dat je lichaam zegt weg te blijven van school omdat daar iets gevaarlijks kan zijn. Het kan je ook vertellen dat er iets kan gebeuren met de mensen van wie je houdt als je niet in hun buurt bent. Hersenen kunnen heel overtuigend zijn, maar ze zijn niet altijd accuraat.

Zelfs als je weet dat er niets is om je zorgen over te maken, zullen je hersenen daar niet altijd naar luisteren, en zullen ze je lichaam klaar maken om voor je leven te rennen of te vechten. We gaan het hebben over hoe je hiermee om kunt gaan, maar laten we het eerst eens hebben over wat er gebeurt in dat powerpack in je hoofd.

Je hersenen en angst – wat je moet weten.

Wanneer je hersenen echt sterk het gevoel hebben dat het je moet beschermen (en onthoud, het maakt je hersenen niet uit of het gevaar echt is of niet) dwingt het vecht- of vluchtgedeelte van je hersenen het denkende deel van je hersenen om stil te zijn, zodat het verder kan gaan en het gevaar kan aanpakken. Als je hersenen een gesprek zouden hebben, zou het waarschijnlijk ongeveer zo klinken:

Het denkende deel: Oh, we hebben school vandaag. Cool. Laten we het doen.

Het ‘vecht of vlucht’ deel (de Amygdala): Ja, nee. Dat gaat niet gebeuren. Je gaat weg van huis zijn en je weet niet echt wat er vandaag gebeurt. Het kan gevaarlijk zijn, dus ‘Denkende Deel’, jij moet even wachten terwijl ik het uitcheck.

Dachtend Deel: Kerel. Het is school. Er zal niets gevaarlijks zijn. Misschien nieuw of onwennig, maar niet gevaarlijk. Je moet kalmeren, oké? Chill.

Amygdala: Whoa! Je snapt het echt niet. Als er iets ergs is – en ik weet zeker dat daar een kans op is – dan moeten we wegrennen of vechten – maar vechten brengt problemen met zich mee – dus misschien vluchten. Of misschien gewoon wegblijven. Yep. Laten we wegblijven. Ik probeer een leven te redden en jij staat me in de weg.

Doordacht gedeelte: Voor een brein, ben je niet erg verstandig. Denk er maar eens over na. Het is school. Het zijn leraren en andere grote kinderen en speeltuinen en lunch en zo. Helemaal niets om je zorgen over te maken.

Amygdala: Goh, je snapt het echt niet. Dit kan dodelijk zijn. Je krijgt mijn zin man. Ik stuur je een tijdje offline terwijl ik het controleer. Hier heb je dit – wat zuurstof, wat adrenaline, wat hormonen. Het is superhelden brandstof, maar voor jou zal het je rustig houden. Nu, ga slapen. Ik heb dit. Ik red je leven. Graag gedaan.

De amygdala heeft je lichaam nu volgestopt met brandstof om je sterk, snel en krachtig te maken voor het geval je moet vechten of vluchten. Natuurlijk, als het op school aankomt valt er niets te vechten of te vluchten, maar het denkende, goede besluitvormende deel van je hersenen is offline remember.

Waarom voelt angst zoals het doet?

Wanneer er geen noodzaak is om te vechten of te vluchten, is er niets om de superheldenbrandstof die door je heen raast te verbranden, dus bouwt het zich op. Die brandstof is volkomen veilig, en in de juiste omstandigheden kan het echt nuttig zijn, maar het kan slecht voelen als het zich opbouwt. De gevoelens en emoties die je hebt als je angstig bent, of als het tijd is om afscheid te nemen, zijn allemaal het gevolg van deze opbouw.

Hier zijn enkele van de dingen die je waarschijnlijk zult voelen en waarom je ze voelt.

Je voelt je misschien opgezwollen of ademloos. U kunt ook het bloed naar uw gezicht voelen stromen en het kan warm aanvoelen.

Dat komt omdat uw hersenen uw lichaam hebben verteld dat het moet stoppen met het verbruiken van zuurstof bij sterke, diepe ademhalingen, en het naar uw spieren moet sturen, zodat zij het kunnen gebruiken als energie om te vechten of te rennen. Om dit te laten gebeuren, zorgt je brein ervoor dat je ademhaling verandert van normale, sterke ademhalingen naar snelle, kleine ademhalingen. Als je erover nadenkt, is het een goede manier om zuurstof te besparen, ook al voelt het misschien niet zo geweldig.

Je hart kan aanvoelen alsof het uit je borstkas slaat. Het kan aanvoelen alsof u een hartaanval krijgt.

Dit komt omdat uw hart hard werkt om de brandstof rond uw lichaam te pompen zodat het kan vechten of vluchten. Het doet zijn werk goed, maar het kan een beetje eng aanvoelen. Het is niets om je zorgen over te maken. Het is gewoon uw hart dat precies doet wat een gezond hart doet. U heeft zeker geen hartaanval. If you were, there would be other symptoms, including a pain in your chest that would be unbearable, not just uncomfortable.

You might feel dizzy or a bit confused.

This happens because there’s nothing to fight or flee, so there’s nothing to burn the fuel that’s surging through your body. As the oxygen builds up, the carbon dioxide drops, making you feel dizzy and confused.

Your arms and legs might feel tense or wobbly.

Your brain is sending fuel to your arms (so they can fight) and to your legs (so they can run away).

You might feel a bit sweaty.

Your body does this to cool itself down. Het wil niet oververhit raken als het moet vechten of vluchten.

Je kunt in tranen uitbarsten of juist heel boos worden

Dit is het handige werkje van de amygdala – het deel van de hersenen dat het vechten of vluchten in gang zet. Het is ook betrokken bij emoties. Het is volledig onder controle en het werkt super hard. Wanneer het zeer actief is, kun je emotioneel of boos worden om allerlei dingen of helemaal niets. Dat is een heel normaal onderdeel van angst.

Je kunt het gevoel hebben dat je gaat overgeven of je kunt echt gaan overgeven. Je kunt buikpijn krijgen of het gevoel hebben dat je vlinders in je buik hebt. Je mond kan ook een beetje droog aanvoelen.

Alles wat er in je lichaam gebeurt wat op dat moment niet nodig is om te overleven, wordt stilgelegd. Een daarvan is je spijsverteringsstelsel, dat is het deel van het lichaam dat de voedingsstoffen uit voedsel haalt. Dat kan wachten, dus sluit het zich af tot de crisis (of wat je hersenen denken dat een crisis is – niemand zei dat hersenen altijd verstandig zijn!) voorbij is. Het is een geweldige manier om energie te besparen, maar het kan je ziek laten voelen. Het voelt vreselijk, maar het zal je zeker geen kwaad doen en het is zeker geen teken dat er iets ergers in je aan de hand is.

Zoals je ziet, is er een heel goede reden voor elk lichamelijk symptoom. Het is je brein dat geweldig werk doet waarvoor hersenen bedoeld zijn – je in leven houden.

Dit is waarom je je misschien zo sterk voelt dat je niet naar school kunt gaan – omdat dat is wat je brein je vertelt. Daarom kan het je van streek maken als mensen je vertellen dat er niets is om je zorgen over te maken. Je weet dit eigenlijk al, maar je hersenen en je lichaam zijn er niet zo van overtuigd – je lichaam wordt gestuurd door een brein dat denkt dat het bedreigd wordt. Dit kan eng aanvoelen, wat volkomen begrijpelijk is.

Hier zit het hem echter in: Ook al vertellen je hersenen je dat er gevaar is, soms kunnen ze de situatie verkeerd interpreteren. Het overkomt iedereen van tijd tot tijd, maar sommige hersenen zullen een bedreiging sneller aanvoelen dan anderen. Daar is niets mis mee. Een angstig brein is net zo gezond en sterk en bekwaam als een niet-angstig brein. Sterker nog, het is vaak zelfs capabeler, creatiever en gevoeliger voor wat er om hem heen gebeurt.

Wanneer je brein reageert op dingen die niet echt een bedreiging vormen, is wat het eigenlijk nodig heeft dat jij binnenkomt en de baas bent. Laten we het eens hebben over hoe je dat doet.

1. Je angst is niet de vijand, dus probeer er niet tegen te vechten.

Bedenk dat de amygdala die je angst in beweging zet, als een felle krijger is die je probeert te beschermen. Ook al veroorzaakt het je problemen, het is echt niet de bedoeling. Als het kon, zou het je omhelzen en een stap voor je lopen om je veilig te houden. Dat kan het niet, dus in plaats daarvan voedt het je met brandstof om je sterk, snel en krachtig te houden wanneer het denkt dat je het nodig hebt, en soms gewoon voor het geval dat. Als je het denkende deel van je hersenen (de pre-frontale cortex) weer onder controle kunt krijgen, zal het stoppen met de brandstof die door je heen stroomt en dit zal je helpen om je beter en moediger te voelen. Het heeft echter echt jouw hulp nodig, want de enige manier waarop het weer de controle krijgt, is als de amygdala denkt dat je veilig bent. Die boodschap moet van jou komen.

2. Laat je hersenen weten: ‘Ik heb dit onder controle. Je kunt nu stoppen met je zorgen te maken.’

Gelukkig is er een heel cool ding dat je hersenen kunnen doen en dat heet de ontspanningsrespons. Je hoeft niet te geloven dat het werkt, want het is in je hersenen geprogrammeerd, net als ademen, dus het werkt gewoon. Maar – het zal niet werken totdat je de schakelaar omdraait. De beste manier om dat te doen is door te ademen. Niet zomaar ademen – sterk, diep ademen vanuit je buik.

° drie keer in door je neus,

drie keer pauze,

drie keer uit door je mond.

(Stel je voor dat je warme chocolademelk in je handen hebt en je ademt de heerlijke geur drie seconden in door je neus, en blaast het dan drie seconden koel uit.)

Als je dit doet, is het net een heerlijke massage voor je amygdala. Het ontspant het helemaal. Het vertelt het dat je in orde bent en dat het een beetje kan chillen. Wanneer je amygdala ontspannen is, gebeurt er iets wonderbaarlijks. Je prefrontale cortex (het ‘laten we hierover nadenken’ deel van je hersenen) kan de controle weer overnemen. Het eerste wat het doet is de brandstof (zuurstof, hormonen, adrenaline) neutraliseren (kwijtraken). Als dat gebeurt, beginnen de intense fysieke en emotionele dingen die je voelt allemaal tot rust te komen. Je hebt weer controle. Terug naar de baas zijn over je brein. Het voelt misschien niet meteen comfortabel, maar het zal tot een niveau komen dat je aankunt. Heel snel daarna zul je je weer even sterk, dapper en geweldig voelen als altijd.

3. Word een paar minuten echt actief of ga een stukje wandelen.

Houd in gedachten dat de brandstof die door je heen stroomt er is om je sterk, snel en krachtig te maken. Als je het niet verbrandt, hoopt het zich op, en dan voelt het slecht. Wandelen of lichaamsbeweging zal de brandstof verbranden en de vreselijke lichamelijke dingen die je voelt stoppen. Als je je vijf minuten lang in het zweet kunt werken door te rennen, huppelen, springen – wat dan ook – zal dat echt helpen. Anders is een stevige wandeling ook goed om te doen.

4. Voel wat er buiten jezelf gebeurt.

Wanneer je je angstig voelt, word je je echt bewust van wat er binnen in je lichaam gebeurt. Je hersenen blijven zich ook ongerust maken door in de toekomst te leven met een vrachtwagenlading aan ‘wat als’s’. Breng je brein terug naar het heden door je aandacht te richten op wat er om je heen gebeurt. Voel de grond onder je voeten. Raak je armen aan en voel de aanraking van je vingers met je zonde. Voel hoe je adem in je komt en weer uit je gaat. Voel de temperatuur. Hoor de geluiden om je heen. Je hebt het idee.

5. Lieve Ik, Dit is wat je moet weten …

Wanneer je kalm bent, en het denkende deel van je hersenen weer de baas is, maak dan een lijst van dingen die je graag zou willen dat je amygdala weet. Gebruik dit dan als een geheugensteuntje wanneer je je angstig voelt over school. Wat zou je tegen iemand zeggen als je zag hoe hij zich voelt zoals jij je voelt als het tijd is om naar school te gaan of afscheid te nemen? Dit zijn de dingen die het denkende deel van je hersenen tegen je amygdala zou zeggen als die online was wanneer je je angstig voelde. Schrijf het op en gebruik het om je hersenen te herinneren aan wat ze moeten weten als ze je in de vecht- of vluchtmodus beginnen te brengen. Denk eraan, jij bent de baas. Misschien ziet het er ongeveer zo uit:

Dear Me,

Dit is wat je moet weten … je bent helemaal oké. Je voelt je zo omdat je hersenen denken dat er iets is om bang voor te zijn. Het probeert voor je te zorgen, maar het heeft jou nodig om de baas te zijn.

Je bent dapper. Je bent sterk. En je bent oké. Here’s why:

♥ Your friend(s) are at school and they care about you.

♥ Your teacher is on your side and would never ever let anything happen to you.

♥ School is strengthening your brain, so it can be even more amazing.

♥ Today you’re doing these fun things at school … (even if it’s just playing at lunch or eating something delicious – it all counts!).

♥ You’re brave and you can handle school no matter what.

♥ In fact, you’re probably one of the bravest ones there today because you feel really anxious – and you’re doing it anyway.

♥ You only have to get through the next five minutes.

Go me. You’re pretty awesome.

Love, Me.

6. Get organised.

Make a list of the things you need to do before you leave home to make your day goes smoothly. That way, you can remind yourself that things are under control, even if they feel like they aren’t.

Breakfast eaten. (Gotta be strong).

Teeth brushed.

Uniform on.

Homework done.

Lunch packed.

Shoes on.

Bag packed.

Parents (or important adult) hugged.

‘See ya later,’ to pets – done.

‘See ya later,’ to sibling/s – done.

Hair – done. Ziet er goed uit.

Goed om te gaan.

7. Ga slapen.

Als je slaapt, worden je hersenen sterker en sorteren ze hun emotionele zorgen. Hoe meer slaap, hoe beter.

8. Houd iets van lavendel in de buurt.

Lavendelolie kalmeert een gestresst, hectisch brein. Spray het in je kamer of heb wat klaarliggen wanneer je het nodig hebt door lavendelolie op een tissue te doen. Ruik er een beetje aan wanneer je je rustiger moet voelen.

9. Angst en moed bestaan altijd samen.

Angst betekent dat je iets moedigs doet. Het maakt niet uit of het voor andere mensen makkelijk is of niet. We vinden allemaal verschillende dingen moeilijk of makkelijk. Als je angstig bent, is dat omdat je hersenen denken dat er iets is om je zorgen over te maken. Het reageert hetzelfde of je nu op het punt staat een presentatie te geven of te gaan parachutespringen. Het maakt niet uit wat het is dat je nerveus maakt, een angstig brein is een dapper brein, een angstig lichaam is een dapper lichaam, en een angstig persoon is altijd een dapper persoon.

En tot slot …

Schoolangst treft nooit slechts één persoon. Het treft kinderen, ouders, broers en zussen en de leerkrachten die ook investeren in de kinderen onder hun hoede. Een van de ergste dingen van angst is de manier waarop het de neiging heeft om op te duiken zonder aankondiging of een goede reden. Voor kinderen (of wie dan ook) die met angst worstelen, kan het aanvoelen als een stormloop – het komt uit het niets, heeft geen zin en heeft een eigen wil. De waarheid is dat de geest die angst heeft van hen is, en wanneer ze hun eigen kracht kunnen begrijpen, kunnen ze beginnen zichzelf stevig te vestigen als de ‘baas van hun brein’. Als ze dit begrijpen, krijgen ze meer kracht en kunnen ze putten uit de kracht, wijsheid en moed die altijd al in hen zat.

Je vindt het misschien ook leuk …

‘Hey Warrior’ is het boek dat ik voor kinderen heb geschreven om hen te helpen angst te begrijpen en hun ‘moed’ te vinden. Het legt uit waarom angst voelt zoals het doet, en het zal hen leren hoe ze ‘de baas over hun hersenen kunnen zijn’ tijdens angst, om zich kalm te voelen. Het is niet altijd genoeg om kinderen te vertellen wat ze moeten doen – ze moeten ook begrijpen waarom het werkt. Hey Warrior doet dit door op een leuke, eenvoudige manier uitleg te geven, zodat alles duidelijk wordt op een ‘O, dus zo werkt dat!’-achtige manier, met prachtige illustraties.