De beste acteurs kunnen nog steeds makkelijk vergeten worden: 25 jaar na de dood van River Phoenix

Het is 25 jaar geleden dat River Phoenix overleed in de vroege uren van Halloween in 1993. Het drong tot me door toen ik op het West Hollywood Halloween Carnival was, slechts een paar straten verwijderd van de Viper Room club waar River stierf. Zijn dood werd veroorzaakt door een toevallige overdosis drugs, een speedball van heroïne en cocaïne. In de dagen sindsdien heb ik een paar media de verjaardag van zijn dood zien noemen. Maar over het algemeen is er niet veel over gezegd. Helaas kan hetzelfde worden gezegd van het oeuvre dat hij tijdens zijn al te korte leven heeft gemaakt.

Toen hij stierf ging ik ervan uit dat River een mythische status zou krijgen, vergelijkbaar met die van James Dean. Net als Dean was hij een verbazingwekkend begaafd acteur die stierf toen hij 20 was en op het hoogtepunt van zijn roem. Phoenix was jong, knap, openhartig en paste niet gemakkelijk in het traditionele Hollywood model van filmster. Hij was milieuactivist en veganist lang voordat dat cool of mainstream was. Hij had een Oscarnominatie voor “Running On Empty” (op 19-jarige leeftijd) en de coming of age-film die hem beroemd maakte, “Stand By Me”, werd gezien als een klassieker in het genre.

En wat gebeurde er toen? Hoewel er toen een golf van rouw was, leek Phoenixs dood snel overschaduwd te worden door de zelfmoord van Kurt Cobain nauwelijks zes maanden later. Phoenix is betreurd, maar niet verheerlijkt. De andere jonge sterren van zijn tijd, Leo DiCaprio, Johnny Depp en Keanu Reeves, gingen door naar grotere carrières, een A-list status en middelbare leeftijd. Toch is River voor altijd 23 jaar oud, zijn gezicht eeuwig jeugdig bevroren. Het is in sommige opzichten moeilijk voor te stellen welke films hij zou hebben gemaakt als hij nog had geleefd, tegen de tijd dat hij de middelbare leeftijd had bereikt. Het is ook volstrekt onnodig.

River was maar iets ouder dan ik. De meeste mensen van mijn generatie weten wie River was en welke coming of age-film hem beroemd heeft gemaakt, “Stand By Me”. Maar zijn films lijken grotendeels van de culturele radar te zijn verdwenen. In de dagen na de herdenking heb ik verschillende Millenials en Gen Z-ers gevraagd of ze wisten wie River Phoenix was. “Hij is de broer van Joaquin” was een veelgehoorde reactie, verwijzend naar de even begaafde acteur Joaquin Phoenix. Verrassend genoeg, hoewel sommigen toegaven “Stand By Me” te hebben gezien, wisten ze helemaal niet wie River was.

River maakte “Stand By Me” toen hij nog maar 16 jaar oud was. Hoewel hij er in de film jaren jonger uitziet, is het opvallend hoe zijn optreden de diepgang heeft van een artiest die vele jaren ouder is. Ik was 15 toen ik de film zag en de vier acteurs die de hoofdrol spelen (gespeeld door Phoenix, Will Wheaton, Corey Feldman en Jerry O’Connell) deden me zo aan mezelf en mijn vriendengroep op die leeftijd denken, dat ik er meteen weg van was. Het is een kwaliteit die weerklank vond bij veel van de mensen die de film hebben gezien. Maar het is de stille intensiteit en soulfulness van River’s optreden die de film echt verheft.

Hij zag er uit als het perfecte tieneridool: blond, knap, met een ski-sprongneus waar de camera dol op was. Het was makkelijk om zijn talent alleen op basis van zijn uiterlijk te onderschatten. Zijn tegenspeler Judd Hirsch merkte op: “Toen ik hem voor het eerst zag, dacht ik: ‘Dit is weer zo’n blonde, mooie jongen,'” zegt Hirsch. “Maar ik realiseerde me al snel dat dit een zeer, zeer innerlijk persoon was. River was niet van plan om zomaar iets weg te geven. Hij zat heel diep.”

Hij glimlachte zelden in zijn films of op foto’s of tijdens interviews. Het leek niet zozeer omdat hij de norse jonge filmster speelde, maar meer vanwege een zwaarder gewicht dat hij leek te dragen. Hoeveel 23-jarigen kochten delen van het Braziliaanse regenwoud op om te voorkomen dat het gekapt en ontwikkeld zou worden? River rende ooit huilend een restaurant uit omdat zijn toenmalige vriendin, actrice Martha Plimpton, zeevruchten bestelde. Ethan Hawke, zijn tegenspeler in de film “Explorers” had ontzag voor River’s talent maar voelde ook zijn kwetsbaarheid. Hij zei: “Ik maakte me zorgen om hem. Het was zo’n briljant licht, maar hij leek zo teer.”

Zijn achtergrondverhaal is vrij bekend. De oudste van vijf kinderen van hippie-ouders die lid waren van de religieuze beweging Children of God, een reis die hen van Florida naar Mexico, Puerto Rico en Venezuela voerde. River zei dat hij in de groep seksueel misbruikt was toen hij vier jaar oud was. Zijn familie vertrok en vestigde zich in Los Angeles, waar zijn ouders de kinderen al snel aan het werk zetten om in hun levensonderhoud te voorzien. Op zijn tiende had hij zijn eerste reclamespotje, wat leidde tot terugkerende rollen op tv en uiteindelijk zijn doorbraakrol in “Stand By Me”.

Sommige beroemdheden worden in de dood nog beroemder dan ze in het leven al waren en dat is het lot dat River Phoenix zou kunnen overkomen, dacht ik. Maar zijn films worden niet veel gedraaid op HBO of Turner Classic Movies, wat een blijvende erfenis voor hem zou betekenen. Hoewel hij een aantal goede rollen had, was hij nooit te zien in een klassieker van het formaat “Citizen Kane” of een lieveling van een regisseur op de A-lijst, zoals DiCaprio die van Martin Scorsese zou worden. Hij had nooit een kaskraker of superheldenfilm om zijn status te verstevigen.

Hoewel de Viper Room nog steeds talrijke toeristen trekt die buiten blijven hangen om de plek te zien waar River stierf, hadden ze geen plannen om zijn overlijden dit jaar te herdenken. Tommy Black, General Manager van de Viper Room, merkte wel op dat hij het “prachtig triest” vindt dat River’s fans nog steeds kaarsen en briefjes achterlaten. Samantha Mathis, zijn vriendin voor het laatste jaar van zijn leven en die bij hem was de nacht dat hij stierf, werd onlangs naar hem gevraagd. “Ik denk dat als River nog hier was, hij zou acteren, regisseren, het milieu redden, gewoon leven en rondhangen,” zei ze. “Oh gosh, zou dat niet leuk zijn?”