De eersteoorlogsduikboot was gemaakt van hout, teer en een beetje metaal

Vroeg in de ochtend van 7 september 1776 naderde een Amerikaanse soldaat genaamd Ezra Lee rustig de vijand. Het doelwit van Lee was de HMS Eagle, een 64-gun Brits oorlogsschip dat in de haven van New York lag. Zijn doel was om drie tijdvertraagde explosieven aan de zijkant te bevestigen. De taak vereiste stalen zenuwen: “Toen ik onder de achtersteven van het schip roeide,” schreef hij later, “kon ik de mannen aan dek zien, & hen horen praten.”

Lee kwam al snel in de problemen. De zijkant van het schip was van metaal, niet van hout, en het explosief wilde er niet in. Bang om gezien te worden, maakte hij dat hij weg kwam. Toen hij zag dat Britse soldaten hem volgden, liet hij de bom in het water vallen om ze af te schrikken. Ongeveer een uur later ontplofte de bom, en iedereen aan beide zijden zag hoe een enorme waterstraal de lucht in werd geblazen.

Het is moeilijk om Lee de schuld te geven van zijn falen. Zijn vervoermiddel, gemaakt van hout, bedekt met teer, en gevormd (zoals Lee het uitdrukte) “als een ronde mossel, maar dan langer”, was volkomen ongekend. Toen Lee probeerde de Eagle op te blazen, bestuurde hij de Turtle, ’s werelds eerste gevechtsonderzeeër. Gebouwd door de Amerikanen tijdens de Revolutionaire Oorlog, had het nooit een succesvolle missie, ondanks al het buiten-de-schelp-denken dat het tentoonspreidde.

De Turtle was het geesteskind van David Bushnell, die er in het begin van de jaren 1770 aan begon te werken, toen hij student was aan het Yale College. Bushnell was geïnteresseerd in het probleem van onderwaterexplosies: na veel studie slaagde hij erin de allereerste onderwatertijdbom te maken door buskruit in een waterdicht vaatje te verpakken en een op een klok gebaseerd ontstekingsmechanisme te ontwikkelen.

In 1775, na de veldslagen bij Lexington en Concord, studeerde Bushnell af en ging terug naar zijn familieboerderij. Fris gemotiveerd ging hij op zoek naar de volgende logische stap: een machine die deze onderwater-explosieven stilletjes naar hun bestemming kon brengen.

In het volgende jaar begon de Turtle vorm te krijgen. (Een plaatselijke klokkenmaker, Isaac Doolittle, hielp bij het ontwerp en de constructie van enkele van de meest ingenieuze onderdelen). Met een doorsnede van ongeveer twee meter in elke richting was het hele ding in feite één grote cockpit. De piloot – of, zoals een bewonderaar het uitdrukte, “de avonturier die in hem verscholen zit” – zat op een stoel in het midden. Hij had een half uur ademlucht bij zich, die hij kon aanvullen door naar de oppervlakte te duiken en een paar bronzen buizen in het plafond open te maken.

Met een complexe reeks pedalen, zwengels en handroeren kon de avonturier zich in alle drie de dimensies voortbewegen: zinken en stijgen, voor- en achteruit varen en draaien. Overdag kon hij door een reeks glazen kijkgaten kijken. s Nachts moest hij afgaan op de barometer en het kompas, die werden verlicht door vossenvuur: hout dat besmet was met een bioluminescente schimmel, die goed gloeide in het pikzwarte water en, in tegenstelling tot een vlam, geen zuurstof verbruikte. Met een andere set snufjes kon hij de onderwaterbom automatisch aan de kiel van het schip bevestigen en het uurwerkmechanisme in werking stellen dat de explosie in gang zou zetten.

Lee vergeleek de onderzeeër met een mossel, en moderne toeschouwers zouden kunnen denken aan een handgranaat op mensenmaat. Maar voor Bushnell vertoonde de algehele structuur “enige gelijkenis met twee bovenste schildpaddenschilden, van gelijke grootte, samengevoegd” – vandaar de naam.

Bushnell tweakte en testte de Turtle herhaaldelijk. Zijn broer Ezra oefende met het besturen van de onderzeeër in de Connecticut River totdat hij hem met “perfecte behendigheid” kon besturen, zoals militair chirurg James Thacher later schreef. Eindelijk, op 6 september, was het tijd om een echt doelwit aan te vallen, de Eagle. Volgens sommige bronnen keek George Washington – die, hoewel sceptisch, het grootste deel van de ontwikkeling van de Turtle had gefinancierd – toe vanaf de oever.

Maar je weet wat ze zeggen over de beste plannen van schildpadden en prutsers. Voordat de aanval kon worden uitgevoerd, werd Ezra Bushnell ziek. Lee, een soldaat die zich vrijwillig had opgegeven voor marine-exploitatie, werd opgeroepen om de onderzeeër te besturen. Hij kon er slechts een paar keer mee oefenen voordat, laat in de nacht van 6 september, een paar walvisboten hem de haven in sleepten en hem achterlieten om zijn missie te voltooien. Tegen de tijd dat hij de ondoordringbare metalen romp tegenkwam, had hij al tweeëneenhalf uur geroeid. Hij had niet de kennis of de kracht om een ander ingangspunt te vinden.

De Turtle werd nog twee keer ingezet, maar nooit met succes, en werd uiteindelijk gevangen genomen door de Britten. Bushnell richtte zich weer op torpedo’s, en had iets meer succes. Wat Lee betreft, hij verdiende een bijzondere onderscheiding: zoals zijn overlijdensbericht luidde toen hij in 1821 overleed, “deze officier is de enige van wie gezegd kan worden dat hij de vijand te land, te water en onder water heeft bevochten.