De erbarmelijke staat van de Duitse strijdkrachten

De aankondiging van de Amerikaanse president Donald Trump – en de daaropvolgende bevestiging – dat hij de 35.000 Amerikaanse troepen die in Duitsland zijn gestationeerd met 28 procent zou verminderen, ontlokte een spervuur van kritiek. En hoewel de Amerikaanse politiek nog steeds even partijdig is als altijd, waren er zowel Democraten als Republikeinen onder de critici.

Diegenen die het oneens waren met de aankondiging van Trump, beweerden dat de Duitse regering was overrompeld, waarbij wetgevers in de Bondsdag de aankondiging van de president “betreurenswaardig” noemden, zelfs “volledig onaanvaardbaar”. Het besluit kwam zonder duidelijke coördinatie tussen het buitenlands beleid en nationale veiligheidsbureaucratieën, en het leek niet te worden geleid door een grotere strategie.

Deze kritiek wijst op een bekend probleem. In de regering-Trump gaan impulsen te vaak voor beleid. Maar door alleen te kijken naar het abrupte besluit van Trump wordt Duitsland te gemakkelijk in de kou gezet. Het verduistert de grotere context van deze controverse, namelijk hoe de NAVO vandaag werkt en de rol van Europa daarin.

Om te beginnen, de Duitse strijdkrachten zijn in een erbarmelijke staat, en dat is niet omdat Duitsland, belangrijker voor de effectiviteit van de NAVO als een collectief defensiepact dan welke andere Europese lidstaat ook, de middelen mist om dit probleem op te lossen. Dat is niet zo.

Duitslands bruto binnenlands product, geschat op 4 biljoen dollar, staat op de vierde plaats in de wereld en op de eerste plaats in Europa. Het land is ook de technologische grootmacht van Europa. In 2018 prees het World Economic Forum het zelfs als ’s werelds leider in technologische innovatie.

En toch blijft het Duitse leger bezaaid met problemen. Een vernietigend rapport uit 2019 (beschikbaar in een Engelstalige samenvatting) uitgegeven door de toenmalige commissaris voor de strijdkrachten van de Bondsdag, Hans-Peter Bartels, vatte het probleem samen.

Het aantal rekruten voor de Bundeswehr, het Duitse leger, is gedaald en daalde tot een ongekende 20.000 in 2018, een trend die niet is gekeerd. Bovendien blijven duizenden plaatsen voor officieren en onderofficieren onvervuld. Na de NAVO-top in Wales in 2014 had de Duitse regering voorgesteld het aantal soldaten te verhogen tot 198.500 in 2025, maar gezien de sombere rekruteringstrend is dat een utopie.

Het Bartels-rapport belichtte ook andere ernstige problemen. Kritische uitrusting zoals kogelvrije vesten, nachtkijkers, radio’s voor veilige communicatie en transporthelikopters blijven chronisch schaars, net als reserveonderdelen. Als gevolg daarvan hebben de luchtmacht, het leger en de marine allemaal opleidings- en paraatheidsproblemen. Ze worden geconfronteerd met “straaljagers en helikopters die niet vliegen. Schepen en onderzeeërs die niet kunnen varen”, kopte een artikel uit 2019 in Politico. Andere beoordelingen wijzen ook op de sterke daling van het aantal tanks en gevechtsvliegtuigen als gevolg van bezuinigingen op de aanschaf.

Het meest pijnlijk is misschien wel dat de ontwikkeling van het F-125 Baden Württemberg-klasse fregat, de veelgeprezen vervanger van de F-122 Bremen-klasse, is vastgelopen. De inspanning begon in 2007, maar een groot aantal software- en hardwarestoringen vertraagden de proeven op zee tot 2017, waarna het schip ongeschikt voor gebruik werd geacht. Hoewel het leidende schip uiteindelijk in 2019 in dienst kwam, wordt algemeen aangenomen dat het fregat niet in staat is om de missie te vervullen die als zijn oorspronkelijke grondgedachte diende: het uitvoeren van langdurige operaties op afgelegen plaatsen terwijl dreigingen van vliegtuigen, torpedojagers en onderzeeërs van een tegenstander worden gepareerd.

In veel opzichten komen de mislukkingen van het Duitse leger neer op onvoldoende defensie-uitgaven. Tijdens de bijeenkomst in Wales in 2014 kwamen Duitsland en de andere NAVO-bondgenoten van Washington overeen om tegen 2024 ten minste 2 procent van hun individuele BBP aan defensie te besteden. In 2019 hadden echter slechts zeven van de 29 leden van het bondgenootschap (nu 30, met de toetreding van Noord-Macedonië dit jaar) de doelstelling van twee procent gehaald of overschreden. Griekenland, met 2,24 procent, was het verst gevorderd. Duitsland kwam op 1,36 procent.

Duitslands bondskanselier Merkels bekentenis in 2018 dat Duitsland de 2 procent-grens niet zou halen, maakte Trump woedend, en zijn gevoelens werden naar behoren doorgegeven aan Berlijn door zijn bull-in-a-China-shop ambassadeur, Richard Grenell.

Trump heeft de neiging om zijn ongenoegen te framen als een mislukking van de lastenverdeling in de NAVO. Maar misschien nog ernstiger is dat lage militaire uitgaven in verhouding tot het BBP wijzen op een gebrek aan betrokkenheid bij de nationale defensie. Dergelijke uitgaven waren na de Koude Oorlog een tijd lang minder belangrijk, maar de omstandigheden zijn nu veranderd, en een NAVO die doorvaart zonder een serieuze inventarisatie zal zichzelf in de problemen brengen.

De Verenigde Staten domineren niet langer. De Amerikanen zijn steeds ongeruster geworden over een reeks etterende problemen in eigen land, en COVID-19 en de daaruit voortvloeiende economische crisis zullen hun zorgen nog doen toenemen. Het land is wellicht minder in staat of bereid om Europa te hulp te schieten. Ondertussen heeft de Russische president Vladimir Poetin fors geïnvesteerd in de versterking van Ruslands militaire macht.

Tegen deze achtergrond is de stelling dat Europa zichzelf moet verdedigen, niet in de laatste plaats omdat de Europese NAVO-leden samen een BBP van 18 biljoen dollar hebben vergeleken met het Russische BBP van 1,66 biljoen dollar, aantrekkelijker.

Alle Europeanen, en niet alleen de Duitsers, zouden er daarom goed aan doen te begrijpen dat de onenigheid binnen de NAVO over de verdeling van de lasten niet op magische wijze zal verdwijnen als Trump de presidentsverkiezingen in november verliest. Zijn plan of dreigement – noem het wat je wilt – om de militaire aanwezigheid van de VS in Duitsland te verminderen, is een bijzonder beladen uiting van al lang bestaande wrijvingen binnen de NAVO. En de veranderingen in de Verenigde Staten en in de machtsverdeling in de wereld zullen het nog controversiëler en moeilijker te overbruggen maken.

Zoveel is duidelijk: als er niets aan wordt gedaan, kunnen de ontoereikende militaire uitgaven van Europa de toekomst van het bondgenootschap in gevaar brengen, en het standaardberoep op gemeenschappelijke waarden en de heilige traditie van het Euro-Atlanticisme zal niet voldoende zijn om het weer bij elkaar te lappen. Evenmin als het uiteindelijke vertrek van Trump.