De Nobelprijs Het Nobelprijslogo

Sinds 1901 worden de Nobelprijzen aan de laureaten uitgereikt tijdens plechtigheden op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel. Zoals bepaald in het testament van de in Zweden geboren uitvinder en internationale industrieel Alfred Nobel, dat na zijn dood in 1896 werd geopend, worden de Nobelprijzen voor natuurkunde, scheikunde, fysiologie of geneeskunde en literatuur uitgereikt in Stockholm, Zweden, terwijl de Nobelprijs voor de Vrede wordt uitgereikt in Oslo, Noorwegen. Sinds 1969 wordt tijdens de ceremonie in Stockholm een extra prijs uitgereikt, de Sveriges Riksbank-prijs voor economische wetenschappen ter nagedachtenis aan Alfred Nobel, die in 1968 werd ingesteld ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan van de Riksbank. De prijsuitreiking in Stockholm vindt sinds 1926 vrijwel zonder uitzondering plaats in de Concertzaal van Stockholm (Stockholms Konserthus). In Oslo werd de ceremonie jarenlang gehouden in het Nobelinstituut. Van 1947 tot 1990 was het auditorium van de Universiteit van Oslo het decor. In 1990 verhuisde het evenement naar het stadhuis van Oslo.

Tijdens de prijsuitreikingsceremonie in Stockholm worden de prijswinnaars en hun ontdekking of werk geprezen in toespraken, waarna Zijne Majesteit de Koning van Zweden elke prijswinnaar een diploma en een medaille overhandigt. De ceremonie wordt gevolgd door een banket in het stadhuis van Stockholm (Stockholms Stadshus) voor ongeveer 1.300 mensen, waaronder 250 studenten. Op enkele uitzonderingen na vindt het Nobelbanket sinds 1930 plaats in het stadhuis. De Nobelfeesten in Stockholm worden georganiseerd door de Nobelstichting en zijn in de eerste plaats een academische viering die gericht is op wetenschap en literatuur. Naast de Nobelprijswinnaars en hun familieleden zijn ook Hunne Majesteiten de koning en de koningin en andere leden van de koninklijke familie van Zweden eregasten bij zowel de prijsuitreiking als het banket. Ook vertegenwoordigers van de Zweedse regering en het Zweedse parlement nemen eraan deel. Internationale gasten krijgen voorrang, vooral degenen die de wetenschappen en het culturele leven vertegenwoordigen. Zweedse gasten zijn mensen die in de een of andere hoedanigheid deelnemen aan Nobelgerelateerde functies, de wetenschappen steunen door middel van donaties of op een andere manier de Stichting en de Prijsuitreiking steunen

Binnen in het stadhuis van Stockholm.
Copyright © De Nobelstichting
Foto: Boo Jonsson

In Oslo wordt de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt door de voorzitter van het Noorse Nobelcomité, in aanwezigheid van Hunne Majesteiten de Koning en de Koningin van Noorwegen, de regering, vertegenwoordigers van de Storting en een genodigd publiek. Enkele honderden plaatsen zijn gereserveerd voor personen die om bijzondere redenen de plechtigheid wensen bij te wonen. Later op dezelfde dag houdt het Noorse Nobelcomité een banket ter ere van de laureaat, met speciaal uitgenodigde gasten.

De Nobelprijs wordt beschouwd als de meest prestigieuze prijs ter wereld en daarom zijn de uitreikingsceremonies en de banketten in Stockholm en Oslo op 10 december veranderd van lokale Zweedse en Noorse evenementen in grote internationale evenementen die wereldwijde aandacht krijgen van de gedrukte media, radio en televisie.