Depersonalisatie: Vreemd maar ongevaarlijk

door Dave Carbonell, PhD

Depersonalisatie is een van de vele symptomen van een paniekaanval. Van alle panieksymptomen is het waarschijnlijk het moeilijkst te beschrijven, of zelfs maar te herkennen als symptoom. Daarom kan het behoorlijk verontrustend zijn voor mensen die het ervaren, ook al is het volkomen onschuldig.

Depersonalisatie is een combinatie van lichamelijke sensaties, emoties en gedachten die ertoe leiden dat u zich zo losgemaakt voelt van uw omgeving dat u zich afvraagt of u wel echt in uw lichaam bent. Mensen die dit symptoom ervaren, kunnen bang zijn dat ze eigenlijk ergens anders zijn, toekijkend hoe hun lichaam door het leven slaapwandelt terwijl ze rondzweven in een soort geestenwereld.

Een patiënte van mij beschreef eens een ervaring die ze had toen ze met een aantal vrienden op de achterbank van een auto zat. Ze had zich losgemaakt van het gesprek, voelde zich steeds verder verwijderd van wat er gaande was, en kreeg een paniekaanval waarbij ze zich afvroeg of ze nog wel in de auto zat, of dat ze op de een of andere manier haar lichaam had verlaten en vanaf de stoep toekeek. Ze wist dat die gedachte belachelijk was, maar bleef er toch aan denken, en vreesde dat ze misschien nooit meer met zichzelf in contact zou komen.

Mensen hebben uiteenlopende reacties op depersonalisatie, maar een gemeenschappelijk thema is dat ze het contact met de werkelijkheid verliezen, en ze vrezen dat ze dat voorgoed zullen verliezen. Hier zijn enkele beschrijvingen van de derealisatie-ervaring die ik heb ontvangen van lezers en patiënten.

Hoe mensen depersonalisatie beschrijven

Sally:
Als ik te lang met mensen moet omgaan, vooral als ik een kwestie moet verdedigen, is dit wat er begint te gebeuren:

Ik begin tunnelvisie te krijgen. Mijn oren beginnen te branden. Mijn gezicht wordt heet. De wereld lijkt weg te vallen – ik ben alleen in deze situatie. Ik verlies uit het oog wat ik zeg. Ik ben in een complete “onwerkelijke” modus en weet niet waar ik ben.

Elaine:
In situaties waarin ik me geen deel van de groep voel, voel ik me geïsoleerd. Het is een gevoel van geen controle hebben, of van geen deel uitmaken van de situatie. Ik heb het gevoel dat ik alle situaties onder controle moet hebben, dus als ik het gevoel heb dat ik geen controle heb, voel ik me ongemakkelijk. Ik heb eigenlijk het gevoel dat ik er niet ben.

John:
Voor mij betekent depersonalisatie dat ik plotseling het gevoel heb dat ik “niet echt” ben – dat gevoel van “Ben ik dit wel? Ben ik mezelf? Of is dit allemaal een droom?” Het is een bizar gevoel. Soms bekijk ik mezelf van buitenaf, andere keren raak ik in de war over de vraag of ik de gedachten die ik denk wel echt denk…als ik me echt blijf concentreren op iets dat me dwars zit, of me zorgen maak over dingen die op dit moment niet gebeuren, heb ik de neiging om plotseling in deze modus te glijden. Meestal probeer ik er dan uit te komen en iets te doen – een telefoontje plegen, een eindje wandelen, wat dan ook om me “terug te brengen” in de realiteit.

Margaret:
Als ik bij vrienden ben, zie ik dat mijn zicht plotseling verandert. Zij lijken dan bijna plat en tweedimensionaal, net als mijn omgeving. Ik voel me als een “toeschouwer”, alsof er een zekere afstand is tussen mij en mijn omgeving. Ik heb vaak het gevoel alsof ik in een droom zit… op de automatische piloot. Ik vind het een stuk makkelijker om met mijn lichamelijke klachten om te gaan.

Suzanne:
Ik heb altijd het gevoel dat ik er niet 100% ben. Ik heb er een persoonlijkheid bij ontwikkeld die me in staat stelt met anderen om te gaan, maar in mijn basis ben ik erg afstandelijk. Ik heb het grootste deel van mijn leven afgesloten doorgebracht…en blijf wachten op het moment dat ik weer deel zal uitmaken van de wereld.

Ik denk dat er drie nuttige vragen zijn om te stellen over depersonalisatie.

Wat betekent het?

Het betekent hetzelfde als elk ander panieksymptoom. Het betekent “Ik ben bang! Ik heb een paniekaanval!”

Hoe raar het ook voelt, het heeft niets te maken met “de controle verliezen”.

Alle panieksymptomen betekenen hetzelfde, ook al verschillen de symptomen van elkaar. Sommige zijn lichamelijke sensaties; sommige zijn emoties; sommige zijn gedachten. Maar uiteindelijk betekenen ze allemaal hetzelfde: ik ben bang. Het zijn verschillende manieren om dezelfde reactie te ervaren.

Waarom gebeurt het?

Depersonalisatie lijkt op te treden wanneer u minder betrokken bent geraakt bij wat er om u heen gebeurt, vooral de mensen om u heen, en in beslag wordt genomen door uw eigen gedachten. Dit zijn meestal geen gedachten over uw directe omgeving, maar gedachten over andere mensen, tijden en plaatsen. Hoe minder energie en aandacht u aan uw directe omstandigheden besteedt, hoe meer uw gedachten afdwalen naar ideeën die zich alleen in uw verbeelding kunnen afspelen.

Wat moet ik doen?

Bedenk eerst en vooral dat de ervaring van depersonalisatie een en al ongemak is, geen gevaar. Als je het ervaart, is het je taak om te kijken of je het jezelf wat comfortabeler kunt maken terwijl je wacht tot het voorbij is. Als je het gewoon uitzit, zal er niets vreselijks gebeuren.

De beste manier om het ongemak van depersonalisatie te verlichten is door de AWARE-reeks van copingstappen voor een paniekaanval te volgen.

Je kunt het symptoom van depersonalisatie specifiek aanpakken terwijl je de AWARE-stappen volgt door de nadruk te leggen op de volgende punten:

1. Erken en accepteer het symptoom. Herinner uzelf eraan dat het een bron van ongemak is, maar niet van gevaar.

2. Richt uw aandacht weer op de directe omgeving, in plaats van op uw gedachten aan andere tijden en plaatsen. Ga niet in discussie met uw gedachten, maar richt uw aandacht opnieuw.

3. Word actiever betrokken bij de mensen, activiteiten en voorwerpen direct om u heen. Ga terug in het gesprek en de activiteiten waar de anderen bij betrokken zijn. I think you’ll find that the odd feelings lessen as you get more involved in your present surroundings.

Back to Panic Disorder from Depersonalization
Back to Home Page

For more info about Dr. Carbonell, click here.