Dingen die je niet opvielen over Pride and Prejudice

In 2007 werd Pride and Prejudice in een enquête onder Britse lezers uitgeroepen tot het favoriete boek van het land, vóór Lord of the Rings, Harry Potter en de eigenlijke Bijbel. Niemand van het legioen fervente Austen-fans zou ook maar enigszins verrast zijn door dit resultaat. Pride and Prejudice, voor het eerst gepubliceerd in 1813, is waarschijnlijk Austens populairste roman, die niet alleen heeft geleid tot vele adaptaties (waaronder de BBC miniserie uit 1996 en de film van Joe Wright uit 2005, maar ook tot werken als Bridget Jones’s Diary en The Lizzie Bennet Diaries), maar ook tot een heel subgenre van vervolgen en ten minste één heel vreemd beeld.

Waarom heeft een roman die meer dan 200 jaar geleden is gepubliceerd nog steeds de kracht om normaal gesproken verstandige mensen in rabiate superfans te veranderen? Hoewel niet iedereen Pride and Prejudice tot zijn favoriete Austen-roman rekent (mijn favoriet is Persuasion uit 1817), zijn de meesten het erover eens dat de zedenkomedie uit 1813 Austens luchtigste en meest ronduit hilarische werk is. De gevatte, pientere Elizabeth Bennet is een echte proto-feministische badass, en Mr Darcy beantwoordt aan elke “Verander een eikel in de perfecte vriend met de kracht van echte liefde”-fantasie die we ooit hebben gehad. En dan hebben we het nog niet eens over de fijn getekende familierelaties, het subversieve sociale commentaar, en Mr. Collins, die duidelijk het beste vreselijke personage ooit is.

Om onze blijvende liefde voor dit prachtige boek te vieren, heb ik een lijst gemaakt van zeven dingen die je misschien niet wist of opmerkte over Pride and Prejudice toen je het voor het eerst las. Zoek ze op bij je volgende herlezing:

Darcy’s naam vertelt ons dat hij chique is

Dezer dagen is Mr. Darcy zo beroemd als personage dat zijn naam gewoon een gegeven lijkt te zijn: Hij is Darcy, einde verhaal. Maar in 1813 zou de naam “Darcy” de lezers iets belangrijks hebben verteld over zijn afkomst: “Darcy” is een vorm van de naam “d’Arcy”, wat “van Arcy” betekent in het Frans (Arcy is een dorp in Frankrijk). De naam werd door de Noormannen meegenomen toen Willem de Veroveraar Engeland binnenviel in 1066, en hij werd gedragen door een oude adellijke familie. Dus toen 19e-eeuwse lezers de naam “Darcy” zagen, zouden zij hebben herkend dat Austen haar personage koppelde aan een zeer rijke en zeer oude familie (en in deze wereld is oud geld het beste soort geld). Ook Darcy’s voornaam, “Fitzwilliam”, zou belangrijke associaties hebben opgeroepen bij lezers uit die tijd: zoals Dr. Janine Barchas opmerkt, waren de Fitzwilliams een echte – en beroemde – familie in het begin van de 19e eeuw. Ze schrijft,

Hun huis was meetbaar het grootse in Engeland, met 1000 ramen en een voorgevel twee keer zo lang als Buckingham Palace. Deze echte Fitzwilliams hadden voorouders die teruggingen tot de tijd van Willem de Veroveraar…

Dus als Austen haar held “Fitzwilliam Darcy” zou hebben genoemd, zou dat zoiets zijn als iemand die nu een hoofdpersoon “Rockefeller Kennedy” noemt (hoewel je de Kennedy- en Rockefeller-families met ongeveer duizend jaar zou moeten vermenigvuldigen om echt een benadering te krijgen).

Lydia is eigenlijk een sekspoesje

Bij eerste lezing, is Wickhams reden om er vandoor te gaan met de 15-jarige Lydia Bennet een beetje een mysterie. Zelfs voor een man zonder scrupules als Wickham is weglopen met de dochter van een edelman en weigeren met haar te trouwen geen kleinigheid, zeker niet als hij er ook met iemand uit de arbeidersklasse vandoor kan gaan met veel minder sociale gevolgen. En waarom Lydia? Ze is egoïstisch, dom, en over het algemeen irritant. Zelfs als Wickham ervan uitging dat hij niet gedwongen kon worden met haar te trouwen, waarom zou hij dan het risico nemen?

We vinden de reden in Austens eerste beschrijving van de jongste Bennet-dochter:

Lydia was een stevig, welgevormd meisje van vijftien, met een fijne teint en een goedgehumeurd gelaat; een favoriet bij haar moeder, die haar door haar genegenheid al op jonge leeftijd in de openbaarheid bracht. Ze had een hoge dierlijke geest, en een soort natuurlijke zelfvoldaanheid…

Austen is te fatsoenlijk om te zeggen dat Lydia een wellustig sekspoesje is, maar als we tussen de regels door lezen, kunnen we zien dat het waar is: ze is “stout,” “goed gegroeid,” en vol “hoge dierlijke geesten.” Kortom, ze is een extraverte, voluptueuze, flirtende tiener die er waarschijnlijk ouder uitziet dan ze eigenlijk is. Wickham heeft misschien nooit met haar willen trouwen, maar hij wilde zeker seks met haar hebben.

De Bingleys zijn “nieuw geld”

Charles Bingley, met 5 duizend pond per jaar op zijn naam, is een zeer goede partij voor Jane Bennet. Wat maar mondjesmaat ter sprake komt, is het feit dat de Bingleys, hoewel rijk, hun geld nog maar één generatie hebben. In feite is de reden dat Mr. Bingley Netherfield huurt, dat hij, in tegenstelling tot oude families als de Darcys, nog geen landgoed bezit. Austen zinspeelt hier en daar op dit feit om Bingley’s snobistische zussen een hak te zetten, en schrijft

Ze behoorden tot een respectabele familie in het noorden van Engeland; een omstandigheid die dieper in hun geheugen gegrift staat dan het feit dat hun broers fortuin en dat van henzelf door handel waren verworven.

Caroline en Louisa’s hypocrisie wordt later in de roman nog duidelijker ten aanzien van Mr. Gardiner, Lizzy’s oom. Austen schrijft,

De dames van Netherfield zouden moeite hebben gehad te geloven dat een man die van de handel leefde, en in het zicht van zijn eigen pakhuizen, zo welopgevoed en aangenaam kon zijn.

De grap hier is dat hun eigen vader een handelaar was; hun minachting voor de handelaren is een nauwelijks verholen minachting voor hun eigen afkomst.

Austen publiceerde Pride and Prejudice in 1813, maar ze schreef de eerste opzet van de roman, getiteld First Impressions, tussen 1796 en 1797, toen ze pas 21 was. Ze zou de roman pas aan het eind van haar dertigste in druk zien verschijnen.

Er wordt in de roman talloze malen verwezen naar Gretna Green of Schotland, met name in verband met Lydia die met Wickham wegloopt. In haar brief “Hé, ik ben ervandoor!” schept Lydia op: “Ik ga naar Gretna Green, en als je niet kunt raden met wie, zal ik je voor een onnozelaar houden.” Als Lizzy aan Mr Darcy vertelt dat haar zus is weggelopen met Wickham, is het meest vernietigende wat ze te zeggen heeft: “Ze zijn zeker niet naar Schotland gegaan.”

Waarom deze obsessie met Schotland? Nou, het was het Las Vegas van het 19e-eeuwse Engeland! In 1754 werd in Engeland een huwelijkswet ingesteld die bepaalde dat mensen onder de 21 jaar toestemming van hun ouders moesten hebben om te kunnen trouwen, en dat iedereen ofwel in een kerk moest trouwen nadat de bannen waren gepubliceerd (wat een aantal weken duurde) of na het verkrijgen van een speciale vergunning, die alleen kon worden verkregen van hooggeplaatste kerkfunctionarissen. MAAR de wet werd alleen in Engeland en Wales toegepast, niet in Schotland. Dus als je er tussenuit wilde knijpen zonder dat je ouders het wisten, of als je gewoon snel een bruiloft wilde, ging je naar Schotland, en Gretna Green was het eerste stadje aan de Schotse grens. Dus als de Bennets zich realiseren dat Lydia en Wickham niet naar Schotland zijn gegaan, realiseren ze zich dat het stel niet getrouwd is en dat de hele familie geruïneerd is.

Austen maakte zich zorgen dat Pride and Prejudice misschien te licht zou zijn

Austen was trots op Pride and Prejudice, en ze schreef over Lizzy Bennet: “Ik moet bekennen dat ik haar het heerlijkste schepsel vind dat ooit in druk is verschenen.” Maar ze was ook bezorgd dat haar roman te dwaas was; literatuur in die tijd droeg vaak een zware dosis didactiek met zich mee die in Pride and Prejudice ontbrak (iets waar de meeste van haar hedendaagse lezers dankbaar voor zijn). Ze schreef aan haar zus, Cassandra,

Het werk is nogal te licht, en helder, en sprankelend; het wil schaduw; het wil hier en daar worden uitgerekt met een lang hoofdstuk van de zin, als het zou kunnen worden gehad…

Gezien deze bedenkingen is het logisch dat Austens volgende roman Mansfield Park (1814) was, de meest serieuze van al haar werken en daardoor ook de minst favoriete van de meeste mensen (Sorry, Fanny en Edmund).

Darcy is rijk. Nee, echt rijk.

Wanneer Lizzy zich verlooft met Darcy, wordt Mrs. Bennet bijna gek van vreugde en roept: “Ik kan aan niets anders denken! Tienduizend per jaar, en waarschijnlijk meer! Dat is zo goed als een heer!” Darcy’s “tienduizend per jaar” wordt in het hele boek aangeprezen, wat duidelijk aangeeft dat hij van groot belang is. Maar wat betekent dan duizend pond per jaar volgens de normen van vandaag?

Wel, dat is moeilijk te zeggen. In 1989 schreef Dr. James Heldman een artikel waarin hij probeerde de inkomens van 1810 aan te passen voor de hedendaagse inflatie; hij schatte dat Darcy het equivalent van ongeveer 330.000 Amerikaanse dollars per jaar verdiende; maar hij gaf toe dat dit getal niet echt werkt omdat het geen rekening houdt met de zeer verschillende economie van Groot-Brittannië in het begin van de 19e eeuw, die meer landelijk en minder op valuta gebaseerd was dan de onze, of het feit dat veel goederen relatief goedkoper waren in de negentiende eeuw, net als de kosten van het onderhouden van bedienden. In 2013 heeft The Telegraph het werk van Heldman bijgewerkt en geschat dat Darcy’s inkomen nu dichter bij 620 pond per jaar zou liggen (of bijna een miljoen US dollar). Maar The Telegraph maakt verdere aanpassingen om rekening te houden met de hogere koopkracht van het 19e-eeuwse pond en andere eigenaardigheden van de 19e-eeuwse economie, en berekent een “prestige-waarde” voor Darcy’s inkomen die waarschijnlijk nauwkeuriger is: twaalf miljoen pond, of ongeveer 18,5 miljoen Amerikaanse dollar per jaar.

“18,5 miljoen!”, zou je kunnen zeggen. Maar dat is niet alles, mensen. Het is belangrijk om te weten dat Darcy’s inkomen (en dat van heren in de 19e eeuw in het algemeen) in feite bestaat uit rente. Darcy, net als de rest van de landadel, had zijn geld geïnvesteerd in veilige staatsobligaties die hem vier of vijf procent rente per jaar opleverden. Het idee was dat een heer van deze rente kon leven en het principe onaangeroerd kon laten om aan zijn erfgenamen door te geven. Als we bijvoorbeeld weten dat Mr. Bingley 4 of 5 duizend pond per jaar verdient, kunnen we aannemen dat zijn volledige erfenis ongeveer 100 duizend pond bedraagt. Darcy, die tienduizend pond per jaar verdient, zou een erfenis hebben die dichter bij de 250 duizend pond ligt. Dus als we teruggaan naar het idee dat Darcy in het geld van vandaag 18,5 miljoen dollar per jaar verdient, kunnen we ruwweg schatten dat zijn werkelijke totale waarde iets van 465 miljoen dollar is.* En dan hebben we het nog niet eens over de waarde van zijn landgoed of het inkomen dat hij verdient met het boerenbedrijf in Pemberley!

Dus wat is het nut van spelen met al deze getallen? Het punt is dit: Als Elizabeth’s ouders sterven, zal ze recht hebben op een inkomen van ongeveer 40 pond per jaar – dat is 0,4 procent van wat Darcy elk jaar verdient met zijn investeringen alleen. Dus als ze zijn eerste aanzoek afwijst, is dat niet alleen een kwestie van het afwijzen van een man die ze niet leuk vindt, maar ook een radicale daad van het kiezen van haar eigen geluk boven financiële zekerheid voor haar en haar hele familie, in een tijd waarin een vrouw van haar stand heel weinig opties had om haar inkomen te verhogen buiten het huwelijk om. Kun je het Mrs Bennet kwalijk nemen dat ze hysterisch wordt als Lizzy hem toch accepteert? Ze is net getrouwd in een familie die nu bijna een half miljard dollar bezit. Niet slecht, toch?

* Let wel, deze getallen zijn zeer onnauwkeurig.

Image: Focus Features en Universal Film; Giphy (3); BBC (2)