Emotioneel Gestoorde/Mentaal Zieke Stalkers

1,4 miljoen mensen worden jaarlijks gestalkt in de Verenigde Staten. 1 op de 12 vrouwen en 1 op de 45 mannen wordt tijdens hun leven gestalkt. 77% van de vrouwen en 64% van de mannen kent hun stalker. 87% van de stalkers zijn mannen. Minder dan twee procent van de gevallen van stalking leidt tot moord. De emotionele tol voor de slachtoffers is echter aanzienlijk, vooral als je niet weet wie de stalker is, of als hij/zij geestesziek is.

Forensisch psychologen hebben drie soorten stalking onderscheiden: eenvoudige obsessie, liefdesobsessie, en erotomanie. De drie bepalende elementen die indicatief zijn voor de typologie van stalker zijn: (1) de relatie van de stalker met het slachtoffer, (2) het motief van de stalker om het slachtoffer te achtervolgen, (3) het gedrag van de stalker. Alle stalkers zijn obsessief; ze hebben hardnekkige gedachten en ideeën over hun slachtoffers, vaak jarenlang.

Niet alle stalkers voldoen aan de criteria voor een specifieke of ernstige psychiatrische stoornis. Echter, sommige van de meest extreme en gevaarlijke stalkers worden gevoed door een psychische aandoening. Primaire diagnoses voor geesteszieke stalkers zijn schizofrenie, bipolaire stoornis, of een waanstoornis. Sommige stalkers hebben een persoonlijkheidsstoornis (gekenmerkt door een pervasief abnormaal gedragspatroon met betrekking tot denken, stemming, persoonlijke relaties en impulscontrole). Deze stalkers vertonen met name kenmerken van een antisociale, borderline, histrionische, narcistische, afhankelijke of obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis. Middelenmisbruik en/of -afhankelijkheid dragen vaak bij aan deze stalkers. Als vuistregel geldt: hoe minder relatie er voorafgaand aan het stalken tussen het slachtoffer en de stalker bestond, hoe gestoorder de stalker geestelijk is.

De eenvoudige obsessionele stalker

De meest voorkomende vorm van stalking is de eenvoudige obsessionele. Het slachtoffer van de eenvoudige obsessionele stalker kent zijn/haar stalker meestal goed en had een of andere relatie met hem/haar: een ex-echtgenoot, ex-minnaar, vriend, voormalige baas of collega. De obsessionele activiteiten beginnen nadat de relatie beëindigd is of op het punt staat beëindigd te worden. De stalker ziet vaak dat hij/zij onrecht is aangedaan door het slachtoffer. De motivatie van de eenvoudige obsessionele stalker is om de relatie te herstellen of om een vorm van vergelding te zoeken. Vrijwel alle gevallen van huiselijk geweld waarbij sprake is van stalking vallen in deze categorie.

De liefdesobsessionele stalker

De liefdesobsessionele stalker is een onbekende of toevallige kennis van het slachtoffer. De stalker ontwikkelt een liefdesobsessie of fixatie op een andere persoon met wie hij geen persoonlijke relatie heeft gehad. Niet alleen probeert de liefdesgeobsedeerde stalker zijn/haar fantasieën uit te leven, hij/zij verwacht ook dat het slachtoffer een toegewezen rol speelt door van hem/haar te houden met adoratie en toewijding. In het begin is de motivatie van de liefdesobsessionele stalker om het slachtoffer bewust te maken van zijn/haar bestaan. Later verwacht hij/zij dat hij/zij zijn/haar gevoelens beantwoordt. Wanneer de stalker er niet in slaagt de relatie aan te gaan, valt hij/zij het slachtoffer vaak lastig.

De erotomane stalker

Erotomanie is een waanidee waarbij de stalker gelooft dat de persoon van wie hij/zij houdt, ook van hem/haar houdt. Het slachtoffer zou de affectie van de stalker graag beantwoorden, maar is daartoe niet in staat door een externe invloed. De waan is gebaseerd op de overtuiging dat het slachtoffer perfect bij hem/haar past en dat ze voorbestemd zijn om voor altijd samen te zijn. Erotomanie is vaak niet gebaseerd op een seksuele aantrekking. De erotomane stalker fantaseert meer over een romantische liefde en/of een spirituele verbintenis. Het slachtoffer is meestal van een hogere status dan de stalker. Pogingen om in contact te komen met het slachtoffer zijn gebruikelijk, maar erotomane stalkers kunnen de waan geheim houden. Zij bestuderen hun slachtoffers, vaak van veraf. Ze worden ook wel beroemdhedenstalkers of geobsedeerde fans genoemd.

Stalking en geesteszieken

De geesteszieke stalker kan een eenvoudige obsessionele, een liefdesobsessionele of een erotomane stalker zijn. Psychotische stalkers en stalkers met waanvoorstellingen kunnen feit en fictie gewoon niet van elkaar onderscheiden. Zelfs een denkbeeldige liefde is beter dan helemaal geen liefde. Alle stalkers met waanvoorstellingen houden vast aan een vaste, valse overtuiging die hen aan hun slachtoffers bindt. De kern van hun obsessie is gebaseerd op fantasie; wat ze in werkelijkheid niet kunnen bereiken, bereiken ze via deze fantasie. Wanneer ze proberen deze fantasie in het echte leven uit te voeren, verwachten ze dat het slachtoffer de affectie teruggeeft. Wanneer er geen affectie wordt teruggegeven, reageert de stalker vaak met bedreigingen en intimidatie. Wanneer de bedreigingen en intimidatie niet doen wat ze hoopten, kan de stalker gewelddadig en zelfs moorddadig worden. Wat de stalker met waanvoorstellingen nog gevaarlijker maakt, is hun neiging om hun slachtoffers te objectiveren. Ze zien hun slachtoffer niet als een mens, maar als een object dat alleen zij moeten bezitten en controleren. Waanstalkers zijn het meest hardnekkige type stalkers, met waanvoorstellingen die gemiddeld tien jaar duren.

Het typische profiel van waanstalkers is dat van een alleenstaande, sociaal onvolwassen eenling, die niet in staat is geweest hechte relaties met anderen aan te gaan of in stand te houden. Waanstalkers gaan zelden uit en hebben weinig of geen seksuele relaties gehad. Ze komen meestal uit een emotioneel onvruchtbare of ernstig misbruikte jeugd; ze groeien op en hebben een zeer slecht gevoel voor hun eigen identiteit. De meeste stalkers met waanvoorstellingen hebben een aanleg voor psychose.

Het slachtoffer van de waanstalker is meestal iemand uit een hogere sociaaleconomische klasse/status die weinig of geen eerder contact met de stalker heeft gehad. Toch gelooft de stalker dat hij/zij al een hechte band met het slachtoffer heeft, of ervan overtuigd is dat hij/zij dat in de toekomst zal hebben. Misleidende stalkers kiezen slachtoffers die op de een of andere manier onbereikbaar zijn; het slachtoffer kan al een relatie hebben; vaak is het iemand die aardig voor hem of haar is geweest; een therapeut, geestelijke, arts, leidinggevende op het werk, leraar, of zelfs de politieagent die hem of haar heeft aangehouden voor een verkeersovertreding maar geen proces-verbaal heeft opgemaakt. Mensen met een hulpverlenend beroep zijn bijzonder kwetsbaar voor stalkers met waanideeën. De professional kan de enige persoon zijn geweest die de stalker ooit met warmte heeft behandeld. De stalker, die toch al moeite heeft realiteit van fantasie te onderscheiden, vat het medeleven van de helper op als een waan van intimiteit.

Beroemdheden en politici zijn frequente slachtoffers van de stalker met waanideeën. De stalker wordt zich meestal bewust van zijn slachtoffer via de media (bioscoop, televisie, radio, kranten). Hij/zij bestudeert het voorwerp van zijn/haar aandacht, verzamelt artikelen, films, en/of memorabilia met betrekking tot zijn/haar slachtoffer. Hij/zij creëert een allesomvattende waanbeeldfantasie waarin hij/zij een speciale of unieke, zelfs mystieke, relatie heeft met het slachtoffer, ook al hebben ze elkaar nooit ontmoet. De stalker gelooft dat het slachtoffer telepathisch met hem of haar communiceert of een geheime code gebruikt waarvan alleen hij de betekenis kent. Elk contact dat het slachtoffer met de stalker heeft, wordt een positieve versterking van een relatie. Elke vorm van reactie van het slachtoffer wordt gezien als een uitnodiging om de achtervolging van de stalker voort te zetten. Wanneer het voorwerp van de stalker “nee” zegt, rationaliseert hij/zij zijn/haar intentie en kan zich dan richten op de situatie of persoon waarvan de stalker denkt dat die een relatie in de weg staat. “Haar man dwong haar tot dat straatverbod, ze houdt echt van me, hij is het probleem,” of “Zijn agent vertelde hem dat het slecht voor zijn carrière zou zijn als we iets hadden, maar hij houdt echt van me, die agent kan zich er beter niet mee bemoeien…” Beruchte erotomane stalkers zijn onder andere; Robert John Bardo, die actrice Rebecca Schaeffer vermoordde, en Margaret Ray, die David Letterman stalkte, Ray pleegde later zelfmoord.

Paranoia kan ervoor zorgen dat de stalker met waanideeën zich agressief gedraagt tegenover een derde partij. Ze kunnen geloven dat er een samenzwering is om hun liefdesobjecten bij hen weg te houden. Als ze de opdringerige derde partij kunnen uitschakelen, geloven ze dat ze het voorwerp van hun verlangen kunnen beschermen, en de fantasierelatie kunnen voltooien. Paranoïde stalkers komen vaak in contact met de politie tijdens misplaatste achtervolgingen om het individu te redden van iemand of een ingebeeld gevaar.

Het is van het grootste belang dat slachtoffers van de misleidende, psychotische of paranoïde stalker absoluut geen contact hebben met de verdachte. Niet alleen zullen pogingen om de stalker te sussen of te negeren niet werken, ze kunnen ook brandstof toevoegen aan de obsessionele waanideeën van de stalker. Een contactverbod of beschermingsbevel tegen de stalker met waanideeën is weliswaar belangrijk en soms nuttig, maar werkt vaak niet en kan de stalking verder doen escaleren. De overtuiging van stalkers dat zij en hun slachtoffer voorbestemd zijn om samen te zijn, weegt vaak zwaarder dan hun eventuele angst voor de juridische gevolgen van het overtreden van een TRO.

Dreigingsanalyse voor geweld bij stalkers

Stalking kan leiden tot geweld, waaronder zwaar lichamelijk letsel of de dood. Wanneer een stalker is geïdentificeerd, is het van essentieel belang om het potentieel gewelddadige karakter van de stalker vast te stellen. Een dreigingsevaluatie om potentieel gewelddadige stalkers te bepalen is essentieel. Vroegtijdige identificatie van de gewelddadige stalker kan passende rechtshandhaving en/of psychiatrische interventie vergemakkelijken.

De drie sterkste voorspellers van geweld door een stalker

1. Voorgeschiedenis van middelenmisbruik
2. Voorgeschiedenis van eerder geweld.
3. Voorgeschiedenis van psychische aandoeningen.

Additional Characteristics of a Potentially Violent Stalker

• Access to the victim or the victim’s family
• Possession of weapons
• Present or past threats to kill the victim or others
• A disregard for the consequences of violating protection orders
• Previous history of stalking
• Past instances of hostage taking
• Suicidal tendencies
• High degree of obsession, possessiveness, or jealousy.

Disposition

There are federal and state laws pertaining to stalking. 15 states classify stalking as a felony upon the first offense. 34 classify stalking as a felony upon the second offense and/or when the crime involves aggravating factors. Larger, metropolitan law enforcement agencies frequently have anti-stalking task forces to investigate and handle stalking cases. Als de verdachte geestesziek is, kan hij/zij onvrijwillig worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis voor een 72 uur durende evaluatie als een gevaar voor anderen, of door de rechtbank worden bevolen om ambulante geestelijke gezondheidszorg te krijgen. Als de stalker een behandelbare psychiatrische stoornis heeft, kan hij/zij baat hebben bij psychotrope medicatie of therapie. Echter, echt antisociale of psychopathische stalkers zouden in de gevangenis behandeld moeten worden.