Evenwichtsstoornissen – Nationaal Duizeligheid & Evenwichtscentrum

Balansstoornissen

Wat is een evenwichtsstoornis?

Een evenwichtsstoornis is een stoornis waardoor iemand zich onvast, duizelig of wazig voelt, of een gevoel heeft van bewegen, draaien of zweven. Een orgaan in ons binnenoor, het labyrint, is een belangrijk onderdeel van ons vestibulaire (evenwichts)systeem. Het labyrint werkt samen met andere systemen in het lichaam, zoals het visuele systeem (ogen) en het skelet (botten en gewrichten), om de positie van het lichaam te handhaven. Deze systemen, samen met de hersenen en het zenuwstelsel, kunnen de bron zijn van evenwichtsproblemen.

Er zijn drie structuren in het labyrint die de halfcirkelvormige kanalen worden genoemd, en zij laten ons weten wanneer we ons in een roterende (cirkelvormige) beweging bevinden. De halfcirkelvormige kanalen, de superieure, de posterieure en de horizontale, zijn gevuld met een vloeistof die endolymfe wordt genoemd. Beweging van de vloeistof vertelt ons of we in beweging zijn. De halfcirkelvormige kanalen en het visuele en skeletale systeem hebben specifieke functies die de oriëntatie van een individu bepalen. De vestibule is het gebied van het binnenoor waar de halfcirkelvormige kanalen samenkomen, dicht bij het slakkenhuis (het gehoororgaan). Het vestibulaire systeem werkt samen met het visuele systeem om voorwerpen scherp te houden wanneer het hoofd beweegt. Gewrichts- en spierreceptoren zijn ook belangrijk om het evenwicht te bewaren. De hersenen ontvangen, interpreteren en verwerken de informatie van deze systemen die ons evenwicht regelen.

Hoe werkt het evenwichtssysteem?

De beweging van vloeistof (endolymfe) in de halfcirkelvormige kanalen geeft de hersenen signalen over de richting en de snelheid van de draaiing van het hoofd, bijvoorbeeld wanneer we ons hoofd op en neer knikken of van rechts naar links kijken. Elk halfcirkelvormig kanaal heeft een uitstulping, of een vergroot deel dat cupula wordt genoemd, en dat haarcellen bevat. Rotatie van het hoofd veroorzaakt een stroming van de vloeistof, die op haar beurt leidt tot verplaatsing van het bovenste deel van de haarcellen die in de geleiachtige cupula zijn ingebed.

Twee andere organen die deel uitmaken van het evenwichtsorgaan zijn de utricle en de saccule. Deze worden de otolithische organen genoemd en zijn verantwoordelijk voor het waarnemen van lineaire versnelling, oftewel beweging in een rechte lijn. De haarcellen van de otolithische organen zijn bedekt met een geleiachtige laag die bezaaid is met kleine calciumkristallen, otoconia genaamd. Wanneer het hoofd wordt gekanteld of de lichaamspositie ten opzichte van de zwaartekracht wordt veranderd, zorgt de verplaatsing van de kristallen ervoor dat de haarcellen buigen.

Het evenwichtssysteem werkt samen met het visuele systeem en het skeletsysteem (de spieren en gewrichten en hun sensoren) om de oriëntatie of het evenwicht te bewaren. Zo worden er visuele signalen naar de hersenen gestuurd over de positie van het lichaam ten opzichte van de omgeving. Deze signalen worden door de hersenen verwerkt en vergeleken met informatie van het vestibulaire en het skeletstelsel. Een voorbeeld van interactie tussen het visuele en het vestibulaire systeem wordt de vestibulair-oculaire reflex genoemd. De nystagmus (een onwillekeurige ritmische oogbeweging) die optreedt wanneer een persoon wordt rondgedraaid en dan plotseling stopt, is een voorbeeld van een vestibulair-oculaire reflex. De nystagmus is de basis waarop de meeste diagnostische tests worden gemeten. De intensiteit en de richting zijn belangrijke componenten voor het onderscheiden van verschillende duizeligheid- en evenwichtsaandoeningen.

Wat zijn de symptomen van een evenwichts-/duizeligheidstoornis?

Als het evenwicht is verstoord, heeft iemand moeite zich te oriënteren. Iemand kan bijvoorbeeld ervaren dat de “kamer draait” en niet in staat zijn om te lopen zonder te wankelen, of zelfs niet kunnen opstaan. Sommige van de symptomen die iemand met een evenwichtsstoornis kan ervaren zijn:

• Een gevoel van duizeligheid of vertigo (ronddraaien)
• Vallen of een gevoel van vallen
• Licht in het hoofd of een woozy gevoel
• Visuele vervaging
• Disoriëntatie

Sommige personen kunnen ook misselijkheid en braken, diarree, flauwte, veranderingen in hartslag en bloeddruk, angst, bezorgdheid of paniek ervaren. Sommige van deze symptomen worden veroorzaakt door reisziekte, die kan ontstaan als gevolg van een evenwichtsstoornis. Reacties op de symptomen kunnen vermoeidheid, depressie en verminderde concentratie zijn. De symptomen kunnen in korte perioden verschijnen en verdwijnen of langere tijd aanhouden.

Wat veroorzaakt een evenwichts-/duizeligheidstoornis?

Infecties (virale of bacteriële), hoofdletsel, stoornissen in de bloedcirculatie die het binnenoor of de hersenen aantasten, bepaalde medicijnen, en veroudering kunnen ons evenwichtssysteem veranderen en resulteren in een evenwichtsprobleem. Ook mensen met ziekten, hersenaandoeningen of letsel aan het gezichts- of skeletstelsel, zoals een verstoorde oogspierbalans en artritis, kunnen evenwichtsproblemen ondervinden. Een conflict van signalen naar de hersenen over het gevoel van beweging kan bewegingsziekte veroorzaken (bijvoorbeeld wanneer iemand probeert te lezen terwijl hij in een auto zit). Enkele symptomen van reisziekte zijn duizeligheid, zweten, misselijkheid, overgeven en algemeen ongemak.

Balansstoornissen kunnen het gevolg zijn van problemen op een van de volgende vier gebieden:

• Perifere vestibulaire stoornis, een stoornis in het labyrint
• Centrale vestibulaire stoornis, een probleem in de hersenen of de verbindende zenuwen
• Systemische stoornis, een probleem van het lichaam anders dan het hoofd en de hersenen
• Vasculaire stoornis, of problemen met de bloedstroom

Wat zijn enkele van de veel voorkomende evenwichtsstoornissen?

Benigne Paroxysmale Positionele Vertigo (BPPV)
Een kortdurend, intens gevoel van duizeligheid dat optreedt als gevolg van een specifieke positieverandering van het hoofd. Iemand kan BPPV ervaren wanneer hij ’s ochtends uit bed naar links of rechts rolt, of wanneer hij omhoog kijkt naar een voorwerp op een hoge plank. De oorzaak van BPPV is niet bekend, hoewel het kan worden veroorzaakt door een binnenoorontsteking, hoofdletsel, of veroudering.

Labyrinthitis
Een infectie of ontsteking van het binnenoor die duizeligheid en evenwichtsverlies veroorzaakt.

De ziekte van Ménière
Een binnenoorvloeistof evenwichtsstoornis die episoden van duizeligheid, fluctuerend gehoorverlies, tinnitus (een rinkelend of brullend geluid in de oren), en het gevoel van volheid in het oor veroorzaakt. De oorzaak van de ziekte van Ménière is onbekend.

Vestibulaire neuronitis
Een infectie van de nervus vestibularis, meestal viraal.

Perilymfe fistel
Een lekkage van binnenoorvocht naar het middenoor. Het kan optreden na hoofdletsel, lichamelijke inspanning of, in zeldzame gevallen, zonder bekende oorzaak.

Hoe worden evenwichtsstoornissen gediagnosticeerd?

De diagnose van een evenwichtsstoornis is ingewikkeld omdat er vele soorten evenwichtsstoornissen zijn en omdat andere medische aandoeningen, waaronder oorontstekingen, bloeddrukveranderingen, en sommige gezichtsproblemen en sommige medicijnen ook kunnen bijdragen aan een evenwichtsstoornis. Een persoon die duizeligheid ervaart, moet een arts bezoeken voor een evaluatie.

De huisarts kan de mening van een gespecialiseerde kliniek zoals NDBC vragen om een balansprobleem te helpen evalueren. NDBC is een kliniek die gespecialiseerd is in het diagnosticeren van ziekten en aandoeningen van het oor, met een expertise in evenwichtsstoornissen. Zij zullen meestal een gedetailleerde medische geschiedenis verkrijgen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te beginnen met het uitzoeken van mogelijke oorzaken van de evenwichtsstoornis. De arts kan tests nodig hebben om de oorzaak en de omvang van de evenwichtsstoornis vast te stellen. Het soort tests dat nodig is zal variëren op basis van de symptomen en de gezondheidstoestand van de patiënt. Omdat er zoveel variabelen zijn, zullen niet alle patiënten elke test nodig hebben.

Een aantal voorbeelden van diagnostische tests die zij kunnen vragen zijn een gehooronderzoek, een videonystagmografie (VNG-een test van het vestibulaire systeem), of beeldvormend onderzoek van het hoofd en de hersenen. De calorische test kan worden uitgevoerd als onderdeel van het VNG. Bij deze test wordt elk oor met warme en vervolgens koele lucht of water gestimuleerd; de hoeveelheid nystagmus als gevolg van de stimulula wordt gemeten. Zwakke nystagmus of de afwezigheid van nystagmus kan wijzen op een binnenooraandoening. Een andere test van het evenwichts- en vestibulair systeem is de computergestuurde dynamische posturografie (CDP). Hierbij moet de patiënt op een speciaal platform staan dat in een gecontroleerde visuele omgeving kan bewegen; de bewegingen van het lichaam worden geregistreerd als reactie op de bewegingen van het platform en/of de visuele omgeving.

Hoe worden evenwichtsstoornissen behandeld?

Er zijn verschillende mogelijkheden voor de behandeling van evenwichtsstoornissen. Een optie omvat behandeling voor een ziekte of aandoening die kan bijdragen aan het evenwichtsprobleem, zoals oorontsteking, beroerte, of multiple sclerose. De individuele behandeling varieert en is gebaseerd op de symptomen, medische voorgeschiedenis, algemene gezondheid, onderzoek door een arts, en de resultaten van medische tests. Een andere behandelingsmogelijkheid omvat evenwichtsherstellende oefeningen, vestibulaire revalidatie genaamd. Deze evenwichtsprogramma’s maken gebruik van oefeningen, waaronder bewegingen van het hoofd en het lichaam die speciaal voor de patiënt zijn ontwikkeld. Deze vorm van therapie wordt verondersteld de compensatie van de stoornis te bevorderen en is bewezen zeer effectief te zijn voor de meeste patiënten. Vestibulaire revalidatieprogramma’s, die sommigen evenwichtsprogramma’s noemen, worden gegeven door professionals met kennis en begrip van het vestibulaire systeem en de relatie met andere systemen in het lichaam. Voor meer informatie over vestibulaire revalidatie en de effectiviteit ervan, zie het vestibulaire revalidatiegedeelte van onze website. U vindt er een schat aan informatie over evenwichtsprogramma’s.

Bij mensen bij wie de ziekte van Ménière is vastgesteld, kunnen dieetveranderingen, zoals het verminderen van de inname van natrium, helpen. Voor sommige mensen kan het verminderen van alcohol en cafeïne en/of het vermijden van nicotine helpen. Sommige aminoglycoside antibiotica, zoals gentamicine en streptomycine, worden gebruikt om de ziekte van Ménière te behandelen. Systemische streptomycine (toegediend via injectie) en lokale gentamicine (direct toegediend op het binnenoor) zijn nuttig vanwege hun vermogen om de haarcellen van het evenwichtssysteem aan te tasten. Gentamicine kan echter ook de haarcellen van het slakkenhuis aantasten en gehoorverlies veroorzaken. In gevallen die niet reageren op medische behandeling, kan een operatie geïndiceerd zijn.

Hoe kan ik mijn arts helpen een diagnose te stellen?

U kunt de volgende stappen nemen die uw arts kunnen helpen bij het stellen van een diagnose en het bepalen van een behandelplan.

• Breng een schriftelijke lijst met symptomen naar uw arts
• Breng een lijst met medicijnen die momenteel worden gebruikt voor evenwichtsstoornissen naar uw arts
• Ben specifiek wanneer u de aard van uw symptomen aan uw arts beschrijft. Beschrijf bijvoorbeeld hoe, wanneer en waar u duizeligheid ervaart.

Tot slot, vergeet niet alle instructies of tips die uw arts u geeft op te schrijven.

Een deel van deze informatie met dank aan www.nidcd.nih.gov.