Gastrine

Beschrijving

De uitscheiding van het hormoon gastrine door G-cellen van het maagantrum en de pancreaseilandjes van Langerhans wordt gestimuleerd door een alkalisch milieu, vagale stimulatie en maagzwelling, alsook door de aanwezigheid van alcohol, aminozuren, peptiden, en calcium in de maag. De gastrinesecretie wordt geremd door maagzuur.

De belangrijkste vormen van gastrine in de maag, waaronder grote gastrine (G-34), kleine gastrine (G-17), en mini-gastrine (G-14), circuleren in gesulfateerde en niet-gesulfateerde vorm. Voor de diagnose van het Zollinger-Ellison-syndroom zijn zowel nuchtere als post-secretine-infuus gastrine-spiegels nodig.

De kenmerken van het Zollinger-Ellison-syndroom zijn ernstige diarree, refractaire peptische ulcusziekte en maagzuurhypersecretie die verband houdt met een neuro-endocriene tumor van de pancreas (gastrinoma) of het duodenum. Tweeënzestig tot 80% van de gevallen zijn sporadisch, terwijl 20-38% van de gevallen in verband wordt gebracht met meervoudige endocriene neoplasie type 1 (MEN1). De diagnose Zollinger-Ellison syndroom kan met zekerheid worden gesteld wanneer de plasma gastrine spiegel hoger is dan 1000 pg/mL en 1 van de volgende criteria bestaat :

• De basale zuurproductie is groter dan 15 mEq/h bij patiënten met een intacte maag

• De basale zuurproductie is groter dan 5 mEq/h bij patiënten die een gastrectomie hebben ondergaan

• De hypergastrinemie van de patiënt gaat gepaard met een pH van minder dan 2

Differentiatie tussen de oorzaken van hypergastrinemie kan worden gemaakt met behulp van gastrine provocatieve tests. Deze tests – de secretine-stimulatietest en de calciuminfusie-studie – zijn vooral nuttig bij patiënten bij wie het zuursecretie-onderzoek onduidelijke resultaten heeft opgeleverd.

Van de twee tests is de secretine-studie het meest gevoelig en specifiek voor de diagnose van gastrinoma. Als de gastrinespiegel 120 pg stijgt binnen 15 minuten na secretine-injectie, heeft de test een sensitiviteit en specificiteit voor het Zollinger-Ellison-syndroom van meer dan 90%. Een vals-positief secretine-testresultaat kan echter optreden als de patiënt protonpompremmers geïnduceerde hypochlorhydria of achlorhydria heeft, wat betekent dat dit middel gedurende 1 week voor de test moet worden gestaakt.

Bij het calciuminfusie-onderzoek wordt gedurende 4 uur een calciuminfusie van 15 mg Ca/kg in 500 mL normale zoutoplossing toegediend. Voorafgaand aan de infusie wordt nuchter serum afgenomen; vervolgens wordt het 1, 2, 3 en 4 uur na de infusie afgenomen. De respons wordt als normaal beschouwd als er weinig of geen stijging optreedt ten opzichte van de uitgangswaarde van de gastrine.

Calcium-infusie-onderzoeken zijn omslachtiger en minder gevoelig en specifiek dan secretinetests, en de kans op bijwerkingen van deze onderzoeken is groter. Daarom worden calciuminfusie-onderzoeken zelden gebruikt, hoewel ze kunnen worden toegediend als de klinische kenmerken van de patiënt sterk wijzen op de aanwezigheid van het Zollinger-Ellison-syndroom, maar secretine-stimulatie geen overtuigende resultaten oplevert.

Indicaties/Toepassingen

Gastrinetesten worden toegepast bij de diagnose van gastrinoma, al dan niet met het Zollinger-Ellison syndroom, en bij het onderzoek naar pernicieuze anemie en achlorhydria.

Overwegingen

Gastrinespiegels, die een circadiaan ritme volgen, zijn het laagst in de vroege ochtend en het hoogst gedurende de dag. Gastrinestimulatietests met secretine geven geen respons of een lichte onderdrukking van gastrine, terwijl calciuminfusietests resulteren in geen respons of een lichte stijging van gastrine ten opzichte van de uitgangswaarde.

Een consistente relatie tussen Helicobacter pylori en serum gastrinespiegels is niet vastgesteld. Als reactie op een maaltijd geven de G-cellen van het maagantrum gastrine af in de circulatie. De afgifte van gastrine wordt geremd door vasten en een verhoogde zuurgraad van de maag, en wordt gestimuleerd door een hoge pH-waarde van de maag. Om de capaciteit van de maagzuursecretie te bepalen, is de stimulatie van histamine en zuursecretie met het gastrine-analoog pentagastrine klinisch gebruikt in verschillende diagnostische tests.