Genitaal onderzoek

Als u naar de dokter gaat met symptomen die op een SOA wijzen, zal uw arts waarschijnlijk vragen om een genitaal onderzoek uit te voeren. Dergelijke onderzoeken helpen de arts om de symptomen die u ervaart beter te begrijpen en het bewijs te verzamelen dat nodig is om de ene ziekte boven de andere te stellen als oorzaak van uw ongemak.

Genitale onderzoeken zijn anders voor mannen dan voor vrouwen. Elk type genitaal onderzoek wordt hieronder gedetailleerd beschreven.

Vrouwelijk genitaal onderzoek

Bij vrouwen omvat het genitaal onderzoek een bekkenonderzoek. Met het bekkenonderzoek kan een arts of zorgverlener de inwendige en uitwendige voortplantingsorganen controleren op tekenen van ziekte. Bij vrouwen omvatten de voortplantingsorganen de vulva (de buitenkant van de vagina), de vagina, de baarmoederhals, de baarmoeder, de eileiders en de eierstokken. Verschillende lymfeklieren in de liesstreek worden ook onderzocht. Het bekkenonderzoek gaat vaak gepaard met een uitstrijkje, waarbij een staaltje cellen van de baarmoederhals wordt genomen voor onderzoek.

Om voor de hand liggende redenen zouden vrouwen hun bekkenonderzoek moeten plannen op dagen dat ze niet ongesteld zijn, dan is onderzoek niet dringend. Wanneer er echter sprake is van zorgwekkende symptomen, zoals abnormale afscheiding of een branderig gevoel bij het plassen, moet het bekkenonderzoek zo snel mogelijk worden gepland, ongeacht de fase van de cyclus.

Een goed bekkenonderzoek vereist voorbereiding. Vrouwen mogen 24 uur voor het geplande onderzoek niet douchen, tampons of vaginale sprays of poeders gebruiken of iets in hun vagina inbrengen (ook geen penis of ander seksueel voorwerp!).

Bij aanvang van het onderzoek moeten vrouwen hun arts alles over hun klachten vertellen en de eerste dag van hun laatste menstruatie kunnen aangeven, evenals de duur van die menstruatie. Vrouwen moeten ook aangeven of ze denken zwanger te zijn, of ze anticonceptie gebruiken (en zo ja, welke) en of dit hun eerste bekkenonderzoek is.

Als een vrouw haar kleren vanaf haar middel heeft uitgetrokken en een laken/jurk heeft aangetrokken, begint het bekkenonderzoek met een blik van de zorgverlener op de geslachtsorganen aan de buitenkant van het lichaam. Een speculum (een instrument dat een beetje op een eendenbek lijkt) wordt dan in de vagina ingebracht en vervolgens uitgetrokken om de opening van de vagina te verwijden. De arts kiest een speculum dat de juiste maat heeft voor de te onderzoeken persoon. Het speculum kan koud aanvoelen wanneer het wordt ingebracht, en er zal een gevoel van druk optreden wanneer het wordt opgerekt. Het is nuttig om diep adem te halen om de bekkenspieren te ontspannen, zodat het uitzetten van het speculum minder onaangenaam aanvoelt. Het speculum kan oncomfortabel aanvoelen, maar het mag geen pijn doen.

Terwijl het speculum uitzet, onderzoekt de arts de wanden van de vagina op ziekten. Vervolgens positioneert de arts het speculum en onderzoekt hij de baarmoederhals op afwijkingen. Er wordt een borsteltje gebruikt om cellen van de baarmoederhals te verzamelen (dit is het “uitstrijkje”). De arts kan ook grote wattenstaafjes gebruiken om monsters te nemen voor latere SOA-testen (op Chlamydia, Gonorroe en verwante aandoeningen). Dit eerste deel van het bekkenonderzoek wordt afgesloten met het in elkaar klappen van de arts en het verwijderen van het speculum.

Na het speculumonderzoek doet de arts een “bimanueel” onderzoek, wat betekent dat hij of zij zijn of haar handen gebruikt om de inwendige voortplantingsorganen te onderzoeken. De handen van de arts zijn voor het bimanueel onderzoek gehandschoend en er kan glijmiddel op zitten, waardoor ze koud aanvoelen. De arts brengt een deel van een hand in de vagina in terwijl hij de andere hand op de bovenkant van de maag legt. Hij of zij voelt de inwendige organen en controleert of ze de juiste grootte en vorm hebben.

Een “rectovaginaal” onderzoek kan volgen op het bimanueel onderzoek. Tijdens het rectovaginale onderzoek, waarbij de vingers van de arts zowel in de vagina als in de anus/het rectum worden ingebracht, onderzoekt de arts de inwendige ruimte tussen het rectum en de vagina en controleert of dit weefsel gezond is en geen afwijkingen vertoont.

Als de onderzochte vrouw ouder is dan 50 jaar, kan de arts adviseren haar ontlasting op bloed te laten onderzoeken.

Het hele bekkenonderzoek is meestal binnen 10 minuten klaar. Het onderzoek gaat sneller en gemakkelijker als de patiënte diep ademhaalt, haar bekken- en bilspieren kan ontspannen en geen plotselinge bewegingen maakt. Hoewel de visuele bevindingen van de arts onmiddellijk aan de patiënt kunnen worden meegedeeld, kan het enkele dagen duren voordat de afgenomen vloeistof- of weefselmonsters zijn verwerkt en geïnterpreteerd.

Mannelijk genitaal onderzoek

Tijdens het mannelijk genitaal onderzoek onderzoekt de arts de mannelijke geslachtsorganen visueel en met de hand. Dit omvat de penis, de testikels, de bijbal, de zaadstreng en de zaadleiders (de laatste drie zijn de buisjes die de verschillende delen van het mannelijk voortplantingssysteem met elkaar verbinden). Indien nodig zal de arts ook het rectum/anale gebied en de prostaat onderzoeken.

Het is belangrijk dat mannelijke patiënten hun arts vóór het eigenlijke onderzoek vertellen of ze pijnlijke zweertjes, afscheiding, pijn of andere symptomen hebben, zodat de arts weet waar hij tijdens het onderzoek op moet letten.

Vóór het onderzoek wordt de patiënt gevraagd zijn kleding tot op het zitvlak te verwijderen (hij krijgt een laken of een ochtendjas voor zijn privacy). Vervolgens onderzoekt de arts de geslachtsorganen, waarbij hij de huid onderzoekt op eventuele afwijkingen, de testikels op symmetrie (of ze dezelfde grootte en vorm hebben), en de penis op vreemde afscheiding. Vervolgens palpiteert (betast) de arts de testikels en de stembanden die de testikels met het lichaam verbinden, om te controleren of ze de juiste vorm en grootte hebben.

Afhankelijk van de problemen die zich voordoen, kan de arts aanvullende onderzoeken verrichten. De arts kan bijvoorbeeld een klein wattenstaafje in de urinebuis (de opening in het uiteinde van de penis) inbrengen om het daarin aangetroffen vocht te onderzoeken op SOA’s. Het inbrengen van dit wattenstaafje prikt en kan de komende dagen pijn doen bij het plassen. De arts kan ook de spieren in de liesstreek voelen op zoek naar hernia’s (die optreden wanneer een deel van de darmen door een gat in de spieren van de lies en de maag steekt).

In voorkomend geval kan een rectaal onderzoek worden verricht. De arts brengt een of twee gehandschoende en ingevette vingers in de anus van de patiënt in om de weefsels die zich daar bevinden op afwijkingen te onderzoeken. De arts kan ook de prostaatklier (die vanuit het rectum toegankelijk is) met de hand onderzoeken op abnormale knobbels en algehele vergroting. Een vergrote prostaatklier kan wijzen op prostaatkanker, maar er zijn ook goedaardige (niet-ziekte) oorzaken (zoals goedaardige prostaathypertrofie). Andere aandoeningen, zoals prostatitis, veroorzaken een pijnlijke aanraking van de prostaat.

Het onderzoek kan voor sommige mannen gênant zijn, en soms ook fysiek ongemakkelijk. Het onderzoek mag echter op geen enkel moment bijzonder pijnlijk zijn. Een man kan diep ademhalen om de situatie te verbeteren.

Hoewel de arts zijn of haar indrukken onmiddellijk na het onderzoek kan rapporteren, moeten weefsel- of vloeistofmonsters waarschijnlijk in een laboratorium worden geanalyseerd en zijn de resultaten mogelijk pas na enkele dagen beschikbaar.