Geschiedenis van TB-geneesmiddelen – PAS, Streptomicine, Waksman
1943 Geschiedenis – Waksman & de ontwikkeling van Streptomycine
Selman Waksman was een bodemmicrobioloog die in 1939 werkzaam was bij de afdeling Microbiologie van het New Jersey Agricultural Experiment Station, aan de Rutgers University, New Brunswick. Hij bestudeerde het effect van bodemmicroben op elkaar. In de voorgaande 25 jaar hadden Waksman, zijn assistenten en enkele afgestudeerde studenten, niet alleen informatie verkregen en gepubliceerd over schimmels, maar ook over de methoden en technieken die zij gebruikten om de informatie te verkrijgen. Naast het bestuderen van schimmels bestudeerde hij ook de actinomyceten. Actinomyceten zijn een groep microben die kunnen worden beschouwd als intermediair tussen bacteriën en schimmels.
Actinomyceten (afgebeeld op een agarplaat) zijn van vitaal belang geweest in de geschiedenis van TB-medicijnen
Waksman had bij zijn eerdere studies over de microbiologische invloed van de bodem ontdekt dat actinomyceten een zeer eigenaardig effect konden uitoefenen op bepaalde bodembacteriën, waardoor hun groei werd geremd. In 1939 begon hij systematisch te zoeken naar microben in de bodem die de groei van ziekteverwekkende bacteriën konden verhinderen. Verschillende voorbereidende studies naar de produktie van antibiotica door actinomyceten resulteerden in de isolatie van actinomycine in 1940, maar dit was uiterst giftig.5 Waksman, S, “The Conquest of Tuberculosis”, Robert Hale Ltd, 1964 Twee jaar later volgde streptothricine, dat ook een aanzienlijke giftigheid bleek te hebben.
Dus ging de zoektocht voort en in september 1943 werd een andere verbinding, streptomycine genaamd, gevonden die minder giftig was voor dieren, maar die voor het overige enkele vergelijkbare eigenschappen had. De eerste openbare bekendmaking van de isolatie van het antibioticum werd gedaan in een artikel in januari 1944 6Schatz, A., Bugie, E., and Waksman, S. A. “Streptomycin, a Substance Exhibiting Antibiotic Activity against Gram-Positive and Gram-Negative Bacteria”, Proc. Soc. Exper. Biol. Med., 55:66-69. Voor het eind van het jaar was de werkzaamheid tegen het TB-organisme aangetoond. In minder dan twee jaar na de datum van isolatie was uitgebreid onderzoekswerk verricht.
De aankondiging van de werkzaamheid van streptomycine tegen het TB organisme trok onmiddellijk de aandacht van Dr W H Feldman en Dr H Corin Hinshaw van de Mayo kliniek. Zij waren geïnteresseerd in het vinden van antituberculose middelen om te testen op proefdieren. 7 Waksman, S, “The Conquest of Tuberculosis”, Robert Hale Ltd, 1964 Waksman, S, “The Conquest of Tuberculosis”, Robert Hale Ltd, 1964 Dr. Wakman stemde ermee in de Mayo Kliniek een deel van het ruwe preparaat van streptomycine te verschaffen. Hij regelde ook dat het chemisch en farmaceutisch bedrijf Merck een grote hoeveelheid streptomycine zou produceren die nodig zou zijn voor uitgebreidere proeven.
De eerste klinische behandelingen van TB met streptomycine werden uitgevoerd in de Mayo Kliniek in de winter van 1944/45. 20 november 1944 was de dag waarop streptomycine voor het eerst aan een mens werd toegediend voor de behandeling van tuberculose. Dit was slechts enkele weken nadat de eerste patiënt met PAS was behandeld. De patiënt werd uit het sanatorium ontslagen op 13 juli 1947 met een diagnose van kennelijk gestopte longtuberculose.
Er waren echter enkele ernstige beperkingen aan het gebruik van streptomycine. Zo moest het pijnlijk worden geïnjecteerd en na langdurige behandeling trad resistentie op. Er was ook een bijzondere toxiciteit van het middel die bij sommige patiënten leidde tot gehoorverlies of verlies van het evenwichtsgevoel.