Gids over boommarters: hoe ze te herkennen en waar ze te zien zijn in Groot-Brittannië

Wat is een boommarter?

De boommarter (Martes martes) heeft een lang, dun lichaam, ronde oren, een chocoladebruine vacht en een crèmewitte keel. Het is een lid van de familie Mustelidae, samen met hermelijnen, wezels, dassen, otters, nertsen en nog veel meer. De naam komt van de habitat die het zoogdier kiest, want het leeft voornamelijk in naaldbossen zoals dennenbossen. Het weegt tussen 0,9-2,2 kg en heeft een levensduur tot 12 jaar.

Hoe zeldzaam zijn boommarters – en wat zijn uw kansen om er een te zien? In onze gids over de boommarter vindt u feiten over de soort, zoals wat ze eten, hoe vaak ze broeden en waar u de grootste kans hebt om er een te zien.

Slapen boommarters?

In tegenstelling tot veel zoogdieren houden boommarters geen winterslaap, omdat ze warm kunnen blijven dankzij hun dikke vacht. Ook hun poten zijn met vacht bedekt, waardoor ze in besneeuwde omstandigheden kunnen overleven.

Wat eten boommarters?

De boommarters voeden zich met fruit, schimmels, insecten, kleine knaagdieren – zoals woelmuizen – en vogeleieren. Het meeste voedsel vinden ze op de grond, hoewel het sterke klimmers zijn.

Where do pine martens live?

Zoals zijn naam al doet vermoeden, leeft de boommarter vooral in naaldbossen, zoals dennenbossen, maar hij brengt ook tijd door in struik- en rotsachtige gebieden.

De populaties zijn grotendeels beperkt tot Noord- en Centraal-Schotland, samen met een paar kleine gebieden in Zuid-Schotland, Noord-Engeland, Wales en Noord-Ierland.

Hoe vaak broeden boommarters?

De vrouwelijke boommarters bevallen meestal in het vroege voorjaar. Nadat ze holen hebben gemaakt in holle bomen, omgevallen hout of beschutte rotsen, krijgen ze nesten van één tot vijf blinde, haarloze nakomelingen.

Zijn de boommarters bedreigd?

Hoewel de boommarter op de lijst van ‘minst bedreigde soorten’ staat, is hij schaars in Groot-Brittannië (naar schatting slechts 3.500) en is hij een prioritaire soort in het UK Biodiversity Action Plan.

Aangenomen wordt dat de boommarters aan het eind van de laatste ijstijd in Groot-Brittannië arriveerden. Ze gedijen goed in boshabitats en waren zo’n 6.500 jaar geleden de op één na meest voorkomende carnivoor in Groot-Brittannië en Ierland.

In de jaren 1800 werd er op de boommarter gejaagd voor zijn bont en dit, in combinatie met roofdierbestrijding door jachtopzieners en habitatversnippering, leidde ertoe dat ze in veel gebieden in Groot-Brittannië op het randje van uitsterven stonden. Slechts kleine populaties overleefden in geïsoleerde gebieden in Noord-Engeland, Wales en Ierland. De Schotse Hooglanden zijn het enige gebied waar hun populatie nog sterk is.

De steenarend en de rode vos mogen dan wel op de boommarter jagen, door hem te doden voor voedsel of om hem als concurrent uit te schakelen, maar de mens is de grootste vijand van dit katachtige wezen en activiteiten zoals habitatversnippering en het zetten van vallen zijn verreweg de schadelijkste voor een toch al slinkende populatie.

Wat is de toekomst voor de boommarter?

Op grond van de Wildlife and Countryside Act 1981 is de boommarter beschermd tegen een groot aantal menselijke activiteiten. Het is illegaal om zonder vergunning opzettelijk of roekeloos in het wild levende boommarters te doden, te verwonden of mee te nemen, hun schuilplaatsen te vernielen of ze te verkopen. Ondanks deze maatregelen om de boommarters te beschermen, worden ze in grote aantallen gedood door vallen die zijn uitgezet voor andere dieren, zoals vossen.

Ondanks deze somber klinkende tijden voor de boommarter, is er ook positief nieuws. Het Pine Marten Recovery Project, dat in 2015 van start ging, was de allereerste translocatie van boommarters van Schotland naar Wales. En in juli van datzelfde jaar werd er een gespot in Shropshire, een gebied waar het dier een eeuw geleden zou zijn uitgestorven (deskundigen denken dat het over de grens van Wales naar Shropshire is gereisd).

Dijnmarters zijn zeer territoriaal – mannetjes kunnen een gebied van wel 25 kilometer in het vierkant afstruinen. Jongere, kleinere boommarters worden vaak weggeconcurreerd en moeten reizen om nieuwe territoria te vinden. Ze kunnen gemakkelijk 20 km per dag afleggen, en daarom is het waarschijnlijk dat naarmate het aantal boommarters toeneemt, ze geleidelijk naar andere delen van Groot-Brittannië zullen trekken. Het zijn twee zware eeuwen geweest, maar de toekomst voor de boommarter ziet er positief uit.

Zijn boommarters agressief?

De boommarters zijn een ongrijpbare schepping om te zien, maar het zijn agressieve roofdieren die een blaffend of grommend geluid maken als ze zich verdedigen. Grijze eekhoorns en andere kleine zoogdieren worden door de boommarters opgejaagd en gegeten.

Op welk moment van de dag kun je boommarters het beste zien?

Boommarters zijn berucht om het feit dat ze moeilijk te zien zijn. Het zijn meestal nachtdieren, maar ze kunnen ook in de vroege en late uren van de dag worden gezien, vooral in de zomer wanneer ze het meest actief zijn.

Je ziet er misschien geen in levende lijve, maar het ontdekken van sporen van hen kan net zo de moeite waard zijn – zoek naar voetafdrukken, uitwerpselen en verloren vacht in het kreupelhout.

Beste plekken om boommarters te zien in het VK

Je hebt heel, veel geluk om een boommarter te zien, want ze staan erom bekend dat ze ongrijpbaar zijn, maar hier zijn een paar plekken die bekend staan om hun boommarteractiviteit:

• Glenloy Lodge, Fort William, Schotland
• Galloway Forest Park, Dumfries and Galloway, Schotland
• Crom Estate, County Fermanagh, Noord-Ierland
• Marble Arch Caves, County Fermanagh, Noord-Ierland
• Cwm Rheidol, Ceredigion, Wales

Verder zijn er recentelijk boommarters geherintroduceerd in Wales en het Forest of Dean.

Zijn dennenzwaluwen goed voor rode eekhoorns?

De dennenzwaluw kan een enorme hulp zijn voor andere soorten die worstelen om te overleven, omdat hij fungeert als een ander roofdier hoger in de voedselketen. Het aantal rode eekhoorns in Noord-Ierland neemt toe en deskundigen geloven dat we de dennenmarters aan deze trend te danken hebben. Grijze eekhoorns hebben decennia lang hun rode verwanten weggeconcurreerd, maar nu meer grijze eekhoorns door de boommarters worden gegeten, verbetert de rode populatie.

Onze gids voor de populatie rode eekhoorns in Groot-Brittannië

Casestudie: Hoe dennenzwaluwen de rode eekhoorns helpen

Rode eekhoorns zijn inheems in Groot-Brittannië, maar er zijn naar schatting nog maar 140.000 rode eekhoorns over, vergeleken met 2,5 miljoen grijze eekhoorns. Zouden pijnboommarters daar verandering in kunnen brengen? Countryfile presentator Tom Heap onderzoekt hoe de oplevende boommarters de rode eekhoorn kunnen redden van uitsterven…

Ik heb al lang een kanshebber voor mijn favoriete plek op aarde en een recente aanwinst maakt de deal rond. Het is een strook gebroken bos onder een kleine klif op een Schots eiland waar eikenbomen de grond delen met massieve rotsblokken en de lucht met felle westenwinden. Het resultaat is een knoestige, vochtige wirwar van schors, mos en basalt. Het was al een plek met een voor de hand liggend mysterie, dat nu nog wordt versterkt door het gerucht over de aanwezigheid van de boommarter. Een dier dat, volgens mijn Encyclopaedia Britannica, een “bloeddorstige aanleg” heeft.

Die niet-digitale informatiebron werd gepubliceerd in 1929 toen de boommarters zo goed als uitgestorven waren in Groot-Brittannië. Ze koloniseerden deze eilanden na de ijstijd en werden eerst bejaagd voor hun pels en vervolgens uitgeroeid om jachtvogels en kippen te beschermen. Maar op het laatste moment schoten de wet en het landschap hen te hulp: de Wildlife and Countryside Act (1981) maakte het illegaal om op hen te jagen en de bosbouw verspreidde zich in Foto’s: onze hooglanden. naturepl.com, Alamy Opduikend uit hun laatste schuilplaatsen in Schotland, wordt hun aantal nu geschat op zo’n 3000 tot 4000.

En er komt bewijs aan het licht dat hun wederopstanding heel goed nieuws zou kunnen zijn voor een van onze meest belaagde wilde zoogdieren – de rode eekhoorn. Het blijkt dat de boommarter een geweldige jager is op de aartsvijand van de rode, de grijze eekhoorn. Maar eerst wil ik er een zien. Hoewel hij ‘den’ in zijn naam heeft, is hij even gelukkig in loofbossen en ik zie hem voor het eerst, rustend op gevallen eikenbladeren. Bruin, licht behaard en ongeveer een vinger lang: een dennenmarter die uitvalt, of ‘scat’ in de handel.

De aanwezige ecologe, Emma Sheehy van de Universiteit van Aberdeen, raadt me aan “er eens aan te ruiken”, en verzekert me dat hun traditionele naam ‘zoetekauw’ afkomstig is van hun delicaat geurende uitwerpselen. Alle dingen zijn relatief, veronderstel ik.

Een stukje verder door het bos heeft Emma met succes een monster van hun chocoladebruine vacht gevangen, een perfecte bron van DNA voor haar bevolkingsonderzoek, maar het levert me niet echt een ontmoeting van aangezicht tot aangezicht op. In het wild is dat hoogst onwaarschijnlijk omdat hun scherpe reukzin, gezichtsvermogen en gehoor ervoor zorgen dat ze zich in het bos gemakkelijk voor mij kunnen verbergen. Dus, zoals veel verslaggevers die door de ‘echte wereld’ in de steek worden gelaten, grijp ik naar het internet. De beelden van dichtbij tonen een gezicht dat zo perfect driehoekig is dat het bijna tweedimensionaal lijkt, als iets dat je zou kunnen uitknippen voor een gemaskerd bal.

Maar er is iets te geconcentreerd en intens aan die blik om ‘schattig’ te worden gevonden. Bewegende beelden onthullen een dier van ongewone behendigheid, griezelige stealth en af en toe woestheid. Hun achtervolging van een prooi tussen de wuivende bovenste bladeren doet me denken aan het over het scherm springende zwaardspel in Crouching Tiger, Hidden Dragon. Een hinderlaag van een onoplettend konijn doet denken aan de doorschijnende alien in Predator. Kortom, het is de weergaloze bosjager. U dacht misschien dat eekhoorns de perfecte boomgymnasten waren, maar de boommarter heeft ze als lunch (of tenminste als avondeten, want ze houden van de schemering). En daarmee winnen ze nieuwe vrienden.

In Ierland arriveerden 12 grijze eekhoorns als huwelijksgeschenk in 1911, waarna ze ontsnapten, zich vermenigvuldigden en zich verspreidden. Bijna 100 jaar later was de populatie goed gevestigd. Maar toen merkten ecologen in de Ierse Midlands dat hun aantal afnam, soms tot nul. Een oprukkend front van dennenmarters leek hun terugtocht te forceren. Grote delen van centraal Ierland zijn nu vrij van grijze eekhoorns. Colin Lawton van de Nationale Universiteit van Ierland, Galway, volgt deze overgang al jaren. “Grijze eekhoorns zijn verdwenen uit een zeer groot gebied. In vijf graafschappen in centraal Ierland is hun populatie feitelijk ingestort… en dat komt heel dicht in de buurt van de kernpopulatie van de boommarters.

In andere delen van het land gedragen de grijze eekhoorns zich nog steeds als een invasieve soort, maar hier in het centrum zijn ze aan het verdwijnen.” Deze zelfde trend doet zich nu voor in Schotland. Emma Sheehy en ik liepen rond in een perfecte habitat voor grijze eekhoorns in het Loch Lomond and the Trossachs National Park, maar zij kan geen bewijs vinden van hun aanwezigheid, terwijl de dennenmarters overal sporen hebben achtergelaten. Niemand weet precies hoe de dennenmarters de grijze eekhoorns verspreiden: worden sommige eekhoorns opgegeten en gaat dat rond, of is de aanwezigheid van een takkenetende moordenaar gewoon genoeg om ze af te schrikken? Emma Sheehy zegt dat in de VS, waar de grijze eekhoorns vandaan komen, ze niet samenleven met de boommarters, zodat ze niet zijn geëvolueerd om met de dreiging om te gaan.

En het nieuws wordt beter. Rode eekhoorns en dennenmarters kunnen het bos delen. Emma Sheehy lokt voederhuisjes met noten en in ruil voor een gratis maaltijd laten de roodborstjes een klein pelsmonster achter. De bossen die zij bestudeerde zijn duidelijk bevolkt door zowel dennenmarters als rode eekhoorns. De roodborstjes zijn samen met de boommarters geëvolueerd en lijken te hebben geleerd om niet gevangen te worden. In feite hebben de roodhuiden een lokale held gevonden om hun huis te verdedigen tegen buitenlandse indringers. De vijand van hun vijand is hun vriend. Er zijn nu vergevorderde plannen om deze herfst meer boommarters naar Wales te brengen en liefhebbers van wilde dieren richten hun blik op de meer beboste gebieden van Engeland als mogelijke herintroductieplaatsen. Met zijn ervaring in Ierland waarschuwt Colin Lawton dat dit geen snelle oplossing zal zijn, omdat boommarters nogal trage broeders zijn, maar hij is “zeer hoopvol dat dit de ommekeer van het tij en de ommekeer in het lot van de twee eekhoornsoorten zou kunnen zijn”. En het lijkt erop dat, zolang we ze niet afmaken, de boommarters heel goed naast de mensen kunnen leven. Dakruimtes zijn ideale holen en in delen van Schotland bieden B&Bs hun gasten nachtelijke bezichtigingen aan als de boommarters de tuin bezoeken om zich tegoed te doen aan “toast en jam”.

Pijnmarter verspreidingskaart

Bescherming, minder vervuiling en een toename van boshabitat in heel Groot-Brittannië hebben deze behendige jager geholpen zich te herstellen.

Maar hun succes en populariteit doet sommige mensen versteld staan. Fazanten, korhoenders en het zeldzame auerhoen staan zeker op het menu van de marters, en een slachting in kippenhokken ligt ruim binnen hun bereik. De Game and Wildlife Conservation Trust wijst erop dat er waarschijnlijk minder dan de helft van het aantal auerhanen dan van de boommarters overblijft en dat de populatie blijft dalen ondanks de verbetering van hun boshabitat. Zij willen 10 boommarters per jaar verwijderen uit een studiegebied om te zien welke invloed dat heeft op het broedsucces van auerhanen.

Conflict met de jacht

De British Association for Shooting and Conservation erkent de mogelijke winst van de dennenzwaluw als gevolg van het teruglopen van het aantal grijze eekhoorns, maar maakt zich zorgen over het conflict met de jachtvogels. Zij vindt “dat het belangrijk is dat er flexibiliteit in het beheer is om met eventuele conflictsituaties om te gaan”.

Schuttersorganisaties willen de zich uitbreidende populatie niet tot staan brengen, maar ze willen ook niet dat de boommarter een soort ‘heilige koe’ wordt, een beschermingsstatus waarbij geen enkele populatiebeheersing wordt toegestaan. Maar de bezorgdheid blijft niet beperkt tot degenen die gewend zijn een geweer in de hand te houden. Op het eiland Mull zijn de marters waarschijnlijk aangekomen als verstekelingen op boten die boomstammen vervoerden voor de houtindustrie en verspreiden ze zich over het eiland. Maar wat betekent dat voor andere wilde dieren? In een recent rapport voor het Scottish Natural Heritage wordt bezorgdheid geuit voor vogels als de bosrietzanger, de geelgors en de boompieper. Een nest hoog in een boom biedt weinig bescherming voor eieren en broedsels tegen zulke bedreven klimmers. Slangen en hagedissen zouden ook gevaar kunnen lopen: de komst van de marters naar de Balearen in de Middellandse Zee heeft geleid tot het uitsterven van inheemse reptielen.

Het herstel van de boommarter is een genoegen voor iedereen die vindt dat ons platteland gebaat is bij een grotere variëteit aan bloeiende inheemse soorten. Het feit dat ze ons kunnen helpen een schijnbaar verloren strijd tegen een ongewenste indringer te winnen, is een grote bonus. Maar heel weinig van ons land is echt wild en verstoken van commerciële of natuurbeschermingsbelangen. We kunnen de eetlust van zo’n bekwame doder niet beheersen en soms eten ze het ‘verkeerde’.

Tom Heap presenteert Countryfile op BBC One en Costing the Earth op Radio 4. Hij is ook een vaste Panorama-verslaggever over voedsel, landbouw, energie en wilde dieren.

Hoe de inheemse roofdieren van Groot-Brittannië terugvechten

De terugkeer van tand en klauw. Robuuste bescherming van de natuur, minder vervuiling en een toename van boshabitat in heel Groot-Brittannië hebben sommige van onze inheemse roofdieren geholpen zich te herstellen:

Rode wouw Milvus

De rode wouw was aan het eind van de 19e eeuw uitgestorven in Engeland en Schotland. Doelbewuste herintroductie en verspreiding heeft ze teruggebracht, met huidige populatieschattingen rond de 1.800-2.500 paren.

Buzzard Buteo buteo

Population fell due to illegal killing and organophosphate pesticide. Now recovered to around 50,000 pairs, nesting in every county of the UK.

Polecat Mustela putorius

Their numbers fell to 5,000 due to gamekeepers and fur trappers, but polecats are now protected and have risen to around 50,000 individuals.

Otter Lutra lutra

Just 50 years ago they were almost completely absent from England. They are now thought to be present in every county