Groeihormoon: Feit en fictie

Eerder dit jaar is de honkbalbond van de Major League begonnen met besprekingen om een nieuwe test voor menselijk groeihormoon in te voeren.

De kwestie van het testen op HGH heeft veel stof doen opwaaien in het kielzog van wat het best kan worden omschreven als een “perfecte storm” van mediagebeurtenissen: De langverwachte bekentenis van voormalig slagman Mark McGwire van de St. Louis Cardinals dat hij gedurende zijn hele carrière zowel anabole steroïden als hGH heeft gebruikt, inclusief het historische seizoen 1998 toen hij het record homeruns van Roger Maris brak; en de Britse antidopingautoriteit die rugbyspeler Terry Newton een ban van twee jaar oplegde omdat hij positief had getest op hGH.

Kort na de uitspraak in het Verenigd Koninkrijk, de eerste in zijn soort voor het gebruik van hGH in de professionele sport, werd een verklaring uitgegeven door de Major League Baseball en gemeld door de New York Times:

“We overleggen met onze experts over onmiddellijke stappen voor ons minor league drugsprogramma en de volgende stappen voor ons major league drugsprogramma. De commissaris blijft bij het standpunt dat we agressief moeten handelen om de kwestie van hGH aan te pakken.”

Het is een eerlijke veronderstelling dat de MLB met smart heeft gewacht op een betrouwbare test voor hGH, zodat het eindelijk kan beginnen met de wederopbouw van haar eens zo trotse imago als Amerika’s spel, een imago dat is aangetast door een schijnbaar eindeloze reeks van doping schandalen.

Wie vergeet nog voormalig Arizona Diamondbacks-werper Jason Grimsley, die in 2006 door de autoriteiten werd betrapt toen hij een lading hGH accepteerde, en die vervolgens medespeler David Segui zou aanwijzen als een andere hGH-gebruiker? Of Houston Astros-werper Andy Pettite, die toegaf hGH te hebben gebruikt toen hij lid was van de vermaarde New York Yankees?

Of misschien wel de grootste bliksemafleider van allemaal, voormalig Oakland A’s krachtpatser Jose Canseco, die gedurende zijn hele carrière voortdurend geruchten over hGH ontweek voordat hij een ommezwaai maakte en in zijn boek Juiced de loftrompet stak over het middel, en vervolgens medespelers Rafael Palmeiro, Jason Giambi, Iván Rodríguez, Juan González en Big Mac zelf onder de steeds groter wordende hGH-bus gooide?

Gezien de maalstroom in de media was het niet verwonderlijk dat het 21 maanden durende onderzoek van de voormalige Amerikaanse senator George Mitchell naar het gebruik van anabole steroïden en menselijk groeihormoon in de Major League Baseball tot de conclusie kwam dat hGH de nieuwe “drug of choice” is.

Velen met kennis van zaken vragen zich echter af: verdient het eigenlijk wel, voor honkbalspelers of zelfs voor kracht- en fysieksporters?

Wat is menselijk groeihormoon?

Voordat we de mogelijke voordelen van groeihormoon voor sporters bespreken, bekijken we eerst wat het is.

Humaan groeihormoon (hGH) wordt in de hersenen geproduceerd en afgescheiden door de hypofyse. Eenmaal vrijgegeven, stimuleert het de lever om insuline-achtige groeifactor 1 (IGF-1) te maken, en dit hormoon zet vervolgens de groei en het herstel van botten en lichaamsweefsels, waaronder spieren, huid, organen, en meer in gang.

De natuurlijke groeihormoonproductie van het lichaam wordt gecontroleerd door het neurohormoon Gonadotropin-releasing hormone (GHRH), Groeihormoon-releasing peptide (GHRP), en somatostatine, en wordt normaal gesproken in pulsen of uitbarstingen gedurende de dag vrijgegeven. Er zijn vaak wel 20 dagelijkse pieken, waarbij de grootste afgifte plaatsvindt kort nadat je in slaap valt.

HGH is vooral belangrijk voor een normale groei bij kinderen, en de hGH-spiegels stijgen sterk in de puberteit, bereiken een piek rond het twintigste levensjaar, en nemen dan langzaam af gedurende de volwassenheid; hoewel een gezonde hypofyse de hGH-productie nooit volledig staakt.

HGH-therapie: A Brief History

De historische wortels van de menselijke groeihormoontherapie zijn als iets dat uit de pagina’s van Mary Shelley’s Frankenstein is gelicht. Groeihormoon werd oorspronkelijk ontwikkeld in de jaren 1950 om dwerggroei bij kinderen te behandelen, en de eerste preparaten waren extracten van het ruwe hormoon uit de hypofyse van kadavers. Deze vroege vorm van groeihormoon stond bekend als kadaver-GH.

In 1985 werden helaas vier gevallen van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob (CJD) gediagnosticeerd bij patiënten die in de jaren zestig met kadaver-GH waren behandeld. CJD is een fatale degeneratieve hersenaandoening waarbij gezond hersenweefsel wordt afgebroken tot een abnormaal eiwit dat het lichaam niet kan afbreken. Patiënten die aan CJD lijden, vertonen een snelle achteruitgang van hun neurologische functies, wat leidt tot dementie, verlamming, onduidelijke spraak, incontinentie, blindheid, coma en uiteindelijk de dood.

Toen de GH-behandelingen werden ontdekt die elk individu met de diagnose CJD in zijn jeugd had gekregen, werd al snel gestopt met het gebruik van kadaver-GH voor de behandeling van dwerggroei.

Hoewel, in 1981 pionierde het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Genentech met het eerste gebruik van recombinant menselijk groeihormoon voor menselijke therapie en in 1985 verving biosynthetisch menselijk groeihormoon kadaver-GH voor therapeutisch gebruik.

Sindsdien heeft hGH therapie zich uitgebreid tot de behandeling van volwassenen waarbij een hGH tekort werd vastgesteld, en het was deze uitbreiding van behandeltoepassingen die hielp planten wat de hGH geldboom zou worden.

Verder dan dwergisme: HGH-tekort vs. Anti-Aging

Gerimpeld en gespierd op 62-jarige leeftijd, Sly Stallone is een fervent voorstander van hGH

Met de ontwikkeling van een veilig alternatief voor kadaver-GH, begonnen wetenschappers de behandeling uit te breiden van dwerggroei naar andere vormen van GH-deficiëntie.

Bij volwassenen kan een echt medisch tekort aan groeihormoon het gevolg zijn van ziekte, tumoren, bestraling, of een trauma dat kritieke delen van de hypofyse beschadigt. Dit kan leiden tot een aantal belangrijke gezondheidsproblemen, zoals gewichtstoename, hart-en vaatziekten, cholesterol afwijkingen, vermoeidheid, verminderde immuunrespons, artritis, verhoogde weerstand tegen insuline, ouderdomsdiabetes, haaruitval, sarcopenie (verlies van spieren), en osteoporose. Niet verrassend, heeft hGH therapie bewezen zeer nuttig te zijn voor deze GH-deficiënte individuen.

(Van belang, honkballer Segui had naar verluidt een legitiem recept voor hGH om GH-deficiëntie te behandelen; een diagnose die kritiek van de autoriteiten trok, die zich afvroegen hoe een professionele atleet van normale lengte en gewicht mogelijk een GH-tekort kon hebben.)

Maar in de afgelopen tien jaar is een toenemend aantal artsen begonnen met het legaal toedienen van hGH om het meest wijdverbreide medische “probleem” van allemaal te behandelen: veroudering.

Zoals gezegd, de endogene groeihormoonspiegels dalen langzaam als onderdeel van het natuurlijke verouderingsproces, en het vertragen of stoppen van deze daling heeft tal van anti-verouderingsvoordelen. Meer energie, betere seksuele prestaties, minder lichaamsvet, meer spiermassa, verdikking van de huid, betere slaap, sterkere botten, betere cognitieve prestaties, en een langere levensduur zijn slechts enkele van de voordelen die worden geshopt aan ouder wordende mannen op zoek naar jaren toe te voegen aan hun leven en het leven aan hun jaren.

Maar, babyboomers let op: als de advertentie je laat geloven dat hGH is de fontein van de jeugd, denk opnieuw. Deskundigen en onderzoekers zijn het erover eens dat een daling van de hoeveelheid hGH niet de oorzaak van veroudering is, en dat het op peil houden van een jeugdige hoeveelheid hGH je niet de volgende Dick Clark zal maken. Zelfs als de hGH-spiegel op het niveau van een 25-jarige zou blijven, zou je de effecten van veroudering blijven ondervinden, zij het in mindere mate.

Maar niet tegen een gereduceerde prijs. Voorgeschreven hGH-injecties variëren in prijs van $ 500 tot $ 1.000 per maand, en niet verrassend, er zijn duizenden klinieken en artsen die groeihormoon voorschrijven, en hun praktijk “anti-aging”, “regeneratieve” of “age management” geneeskunde noemen.

Een artikel gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association merkt op dat de jaarlijkse wereldwijde verkoop van hGH wordt geschat op $ 1.5 miljard tot 2 miljard dollar, en tot 30 procent van de hGH recepten in de VS worden gebruikt voor anti-aging en “atletische verbetering.”

Back To The Bullpen

De belangrijkste aantrekkingskracht van hGH voor atleten (afgezien van, tot voor kort, het ontbreken van een betrouwbare test) is de mogelijkheid om te helpen bij het herstel van blessures. HGH stimuleert de collageensynthese, die nodig is voor de versterking van kraakbeen, botten, pezen en ligamenten.

HGH combineren met anabole steroïden versterkt de regeneratieve effecten. Jason Grimsley stapelde naar verluidt hGH met het gewrichtsvriendelijke anabole steroïde Deca-Durabolin om te herstellen van een gewrichtsvervangende operatie en stond in slechts negen maanden weer op het veld, waardoor zijn geschatte hersteltijd werd gehalveerd.

Dr. Hector Lopez werkt bij Performance Spine and Sports Medicine, een vooruitstrevende praktijk voor sportgeneeskunde met vestigingen in Ocean en Mercer counties, New Jersey. Lopez is gespecialiseerd in atletische prestaties en consulteert tal van professionele atleten, en is niet verbaasd dat atleten kijken naar het nemen van hGH en anabole steroïden als een manier om hun spelcarrière te verlengen. Hij zegt,

“Mijn radar is altijd afgestemd op de endocriene en metabole status van mijn patiënten als een potentiële beperking in hun revalidatie van een blessure. Het is duidelijk dat de hGH-somatomedine-as van cruciaal belang is voor een beter herstel van de dagelijkse microtrauma’s die deze weefsels ondergaan.”

Maar dit zijn professionele atleten, die zes of zeven cijfers verdienen om op hun allerbest te presteren. Dit is toch niet doorgesijpeld naar de amateurs?

Denk er nog eens over na.

Sterktrainer Christian Thibaudeau traint veel amateursporters in verschillende takken van sport. Hij heeft de belangstelling voor hGH zelfs bij recreatieve sporters zien toenemen, en hij is niet verbaasd dat Major League Baseball het gebruik van hGH zo serieus neemt.

“Tot nu toe was hGH niet op te sporen, dus het is populair geworden in sporten waar dopingtests zijn ingevoerd. Het feit dat het helpt bij het herstel, maakt het nog aantrekkelijker.”

“Maar een deel ervan is gewoon een kleedkamerhype. HGH verbrandt niet zo goed vet als een goede vetverbrander, en het is niet zo’n goede massabouwer als testosteron of insuline.

“Toch zijn atleten onzeker. Ze horen fluisteren dat andere jongens het gebruiken en denken: ‘Misschien moet ik dat ook maar doen.’ Atleten willen altijd net zoveel voordeel als de volgende man.”

“Het is nog steeds achterbaks. Detecteerbaar of niet, in honkbal is het valsspelen. Maar in bodybuilding is het een soort open seizoen.”

Bodybuilding Goes Growth

“Jared” is een aspirant-probodybuilder met een indrukwekkende reeks amateurzeges.

Hij begon met krachttraining, maar besloot het in competitieverband te proberen toen collega-lifters inzagen dat zijn Hercules-lichaamsbouw en subtiele lijnen voor grote golven op het bodybuildingpodium konden zorgen.

Vijf jaar en diverse eerste plaatsen later heeft Jared een goede kans om in 2011 prof te worden. Het volstaat te zeggen dat hGH een rol heeft gespeeld in zijn succes.

Of niet?

“Ik gebruik hGH, maar om eerlijk te zijn denk ik niet dat het op zichzelf zo effectief is, althans niet in vergelijking met insuline of hoge doses testosteron. Maar hGH lijkt andere medicijnen beter te laten werken.”

Jared neemt het hele jaar door hGH en wisselt de dosering en frequentie af, afhankelijk van zijn doelen en zijn budget.

“Het is niet goedkoop, althans niet voor het echte spul. Vijfhonderd tot duizend dollar per kit van 100 IU is de norm. Ik neem meestal 12-15 IU’s een paar dagen per week in het laagseizoen, en 4-6 IU’s per dag voor de wedstrijd.

“Ik stop altijd drie weken voor een show omdat het je water kan doen vasthouden. Maar het is een geweldig dieetmiddel – je wordt slanker, blijft voller,” zegt hij.

Hoewel medisch goedgekeurde doseringen van hGH onder de 2 IU per dag liggen, houdt Jared vol dat zijn doseringen nergens buitensporig zijn.

“Ik heb gehoord van professionals die 20 IU per dag of meer namen, hoewel meestal niet op dagelijkse basis.”

Christian Thibaudeau is het daarmee eens.

“Van wat ik heb gelezen, kunnen intermitterende hogere doses beter zijn voor anabolisme, terwijl lage doses over een langere termijn beter lijken te zijn voor vetverlies. Dus 15 IU, drie keer per week voor massa versus 2-4 IU per dag voor vetverlies.”

Volgens Thibaudeau is het anabole effect van hGH afhankelijk van de afgifte van IGF-1, terwijl het vetverbrandende effect een gevolg is van het eigenlijke hGH. IGF-1-afgifte is echter een lastige zaak, en sterk dosisafhankelijk.

“Je hebt een flinke dosis hGH nodig om een IGF-1-afgifte te genereren die tot anabolisme leidt.”

De intermitterende hoge dosis heeft de voorkeur boven de dagelijkse hoge dosis om zowel de kosten als de negatieve bijwerkingen te beperken, die volgens Thibaudeau zeer reëel zijn.

De schaduwzijde van HGH

Bij medisch goedgekeurde doseringen worden de bijwerkingen van hGH als relatief mild beschouwd, waaronder een opgeblazen gevoel, carpaal tunnel syndroom, gynaecomastie, verhoging van de bloeddruk, zwelling van de oogzenuw, en een afname van de productie van schildklierhormoon.

Zelfs langdurig, redelijk gebruik lijkt relatief veilig te zijn. Een twee jaar durende, grote groep studie geplaatst in The Journal of Clinical Endocrinology bleek dat patiënten behandeld met hGH gunstige effecten ondervonden op de lichaamssamenstelling, metabole parameters, en het algemeen welzijn, met als enige nadelige bijwerkingen vocht-gerelateerd.

Een andere tien jaar durende studie van hGH behandeling gepubliceerd in het Journal of Endocrinology and Metabolism was al even gloeiend. De proefpersonen ervoeren een aanzienlijke toename van de vetvrije massa en een afname van de vetmassa, een minder atherogeen lipidenprofiel, een verminderde carotis intima media dikte (een indicatie van plaque in de carotis), en een verbeterd psychologisch welzijn. Toegegeven, de studie bestond uit slechts 10 proefpersonen, maar de resultaten zijn nog steeds de moeite van het vermelden waard, omdat het allemaal relatief jonge proefpersonen waren (gemiddelde leeftijd = 38).

Nog steeds ging het om lage doses om subklinische hGH-concentraties te corrigeren, niet om supra-fysiologische doses die gewoonlijk worden gebruikt bij bodybuildingtoepassingen; een belangrijke aanwijzing.

Inflated niveaus van hGH bij volwassenen kunnen acromegalie veroorzaken, een ziekte die wordt gekenmerkt door overmatige groei van het hoofd, de voeten en de handen. De neus, de kaak en het voorhoofd nemen in omvang toe en de vingers en tenen groeien. De organen en het spijsverteringsstelsel kunnen ook in omvang toenemen, wat resulteert in de opgezwollen buik van sommige bodybuilders.

Jared denkt dat zijn intermitterende aanpak hem deze nadelige effecten heeft bespaard. Nou ja, de meeste dan.

“Mijn haar groeide sneller, net als mijn nagels. Ik heb nu wat carpale tunnel symptomen, niets ernstigs. Nogmaals, dit heeft allemaal met de dosis te maken. Als je de dosering redelijk houdt, zouden de bijwerkingen minimaal moeten zijn.”

Groeihormoon en de grote C

Er is ook bezorgdheid over de mogelijkheid van een verhoogd risico op kanker bij langdurige hGH-behandeling. Insuline-achtige groeifactor-1 bevordert de groei van cellen en voorkomt dat ze afsterven, wat kankercellen doen – ze groeien uit de hand en gaan niet dood.

Er zijn verschillende studies die hebben aangetoond dat vrouwen met hoge hGH-spiegels meer kans hebben op borstkanker, en dat mannen met hoge hGH-spiegels meer kans hebben op prostaatkanker.

Maar voorstanders van hGH bestrijden dat er weliswaar correlaties zijn gevonden tussen IGF-1-spiegels en bepaalde soorten kanker, maar dat correlatie niet hetzelfde is als causatie. Verder zijn er recente aanwijzingen dat de gunstige invloed van hGH op het immuunsysteem (in theorie) zou kunnen helpen het risico op kanker te verminderen.

“Er zijn enkele beperkte maar interessante gegevens over het verbeteren van de activiteit van NK-cellen (Natural Killer) door hGH en de immunosurveillance van neo-plastische cellen,” zegt Lopez. “Vandaar dat het de incidentie van bepaalde kankers vermindert.”

Ondanks deze bevindingen is Lopez niet bereid om elk verband tussen hGH en kanker te verwerpen, en blijft hij screenen op kanker voordat hij aan een hGH-therapie begint.

“Ik zou heel voorzichtig zijn voordat ik hGH toedien bij iemand met een hormoongevoelige kanker.”

Zeker, dit is een gebied dat meer onderzoek verdient.

To Use Or Not To Use HGH

Muscle Building

Het lijkt duidelijk dat voor de gemiddelde lifter, het vermogen van hGH om spieren op te bouwen zeker niet de exorbitante prijs waard is, tenminste als echte Amerikaanse farmaceutische bronnen worden gebruikt. Om dit geneesmiddel ook maar enigszins als een kosteneffectief anabool te beschouwen, moet het worden gestapeld met testosteron en/of insuline of moet de dosering worden opgevoerd tot een niveau dat zelfs de meest toegewijde atleet niet als kosteneffectief zou beschouwen; nogmaals, als er legitieme Amerikaanse farmaceutische bronnen worden gebruikt.

Opgemerkt moet ook worden dat het vermogen van hGH om “vetvrije lichaamsmassa” te kweken bij hoge doseringen alles omvat wat geen vet of water is, namelijk de organen en ingewanden; zeker niet wat de typische, op lichaamsbouw gerichte atleet in gedachten heeft. Toegegeven, deze aandoening wordt nu beschouwd als omkeerbaar, maar bodybuilders moeten nog steeds rekening houden met deze ongewenste effecten.

Vetverbranding

Het nut van hGH als een vetverbrandingsmiddel, vooral in combinatie met testosteron, is onbetwistbaar.

Zelfs bij relatief bescheiden doseringen lijken dramatische reducties in lichaamsvet en verbeterde retentie van vetvrije lichaamsmassa haalbaar, en nog veel meer in combinatie met anabole steroïden en vetverbranders.

Herstel

De herstellende eigenschappen van hGH lijken ongeëvenaard te zijn. Voor professionele atleten die zes of zeven cijfers verdienen, is een paar duizend dollar per maand een schijntje, en zelfs atleten die veel minder verdienen zouden een verstandig gebruik van hGH kunnen overwegen als een manier om hun trainingscarrière te verlengen.

Bodybuilder Jared zweert ook bij de regeneratieve eigenschappen van hGH.

“Ik heb een tijdje terug een behoorlijke triceps-scheur opgelopen en men zei dat ik klaar was voor het jaar. Maar ik genas zo snel dat ik binnen twee weken weer in de sportschool stond. Mijn fysiotherapeut wilde me gebruiken als poster boy voor zijn kliniek.”

“Ik durfde hem niet te vertellen dat ik hGH gebruikte.”

Veiligheid

Hoewel de veiligheid van hGH acceptabel is, is het goed te herhalen dat de longitudinale studies die zijn uitgevoerd hGH in isolatie gebruikten en in doseringen die veel lager waren dan wat een atleet of bodybuilder waarschijnlijk als effectief zou beschouwen. Het bewijs is duidelijk dat het verhogen van de dosering de veiligheid vermindert.

Een andere factor die het veiligheidsprofiel van hGH aanzienlijk verlaagt, is het stapelen van hGH met anabole steroïden, een praktijk die nodig is om de indrukwekkende effecten te krijgen waar veel hGH-gebruikers bij zweren. “Het afzonderlijk toedienen van hGH is vaak teleurstellend”, zegt Dr. Lopez. “Maar eerlijk gezegd, (het stapelen van hGH met anabole steroïden) vermindert het veiligheidsprofiel.”

Dus, is hGH veilig om te gebruiken voor alle bevolkingsgroepen? Lopez zegt,

“Uiteindelijk gaat het erom het potentiële risico af te wegen tegen het potentiële voordeel in het licht van de co-morbiditeit, persoonlijke en familiaire medische geschiedenis, doelen en behoeften van het individu.”

Prestaties

Afgezien van het vermogen van hGH om genezing te bevorderen en een atleet terug te brengen op het veld, heeft het weinig duidelijk vermogen om de atletische prestaties te verbeteren. De potentiële krachttoename voor een atleet met normale GH niveaus is minimaal, op zijn best.

Secretagogen – HGH Reloaded?

Secretagogen zijn stoffen die ervoor zorgen dat een andere stof wordt afgescheiden. Er zijn verschillende hgh secretagogen in onderzoek op dit moment, en recente beperkingen door regelgevende instanties aan artsen het schrijven van recepten voor hgh hebben aangewakkerd hernieuwde belangstelling voor hen. Een van die stoffen is Sermorelin Acetate, een analoog van natuurlijk groeihormoon dat de hypofyse stimuleert om de endogene productie op te voeren.

Veel artsen geven de voorkeur aan modaliteiten die de natuurlijke hormoonspiegels herstellen in plaats van vervangen, en op papier is Sermorelin veelbelovend. Het bestaat al jaren, heeft een bewezen veiligheidsreputatie, en in tegenstelling tot hGH-therapie vormt Sermorelin geen langetermijnrisico voor de werking van de hypofyse, noch is er een risico van overdosering.

Er zijn natuurlijk ook nadelen. Sermorelin is duur, en bij effectieve doseringen kan het in de buurt komen van de dosering van hGH-therapie. Het heeft ook een extreem korte halfwaardetijd, waardoor het vermogen om verhoogde serumspiegels van groeihormoon in stand te houden beperkt is. Deze factoren alleen al waren voor sommige artsen voldoende om hun aandacht te verleggen van groeihormoonvervanging naar groeihormoonherstel.

De ontwikkeling van een nieuwe, langwerkende groeihormoon releasing factor heeft de belangstelling voor groeihormoonherstel echter weer aangewakkerd. Behoort hGH-therapie binnenkort tot het verleden?

Wrapping Up

Op het eerste gezicht klinken de gerapporteerde voordelen van menselijk groeihormoon te mooi om waar te zijn, en afgezien van de bijna magische herstelcapaciteiten lijkt die eerste aanname juist te zijn.

Wanneer je de anabole eigenschappen van hGH vergelijkt met testosteron – in redelijke doses en zonder toevoeging van andere medicijnen – verbleekt hGH in vergelijking, zowel in veiligheid als kosteneffectiviteit.

Zelfs zo, met de introductie van goedkopere Chinese farmaceutische versies zoals Jintropin en nog goedkopere (en vaak twijfelachtige kwaliteit) generieke versies, kunnen veel jongere of recreatieve atleten overwegen om hun professionele idolen na te volgen en de hGH sprong te wagen. Toch zal Thibaudeau niet snel pleiten voor hGH voor zijn atleten.

“Het is geen wondermiddel. Het is slechts een stukje van de puzzel, net zoals steroïden en insuline stukjes van de puzzel zijn. En het is nog maar een klein stukje.”

“Als er een betrouwbare test wordt ontwikkeld, zou het me verbazen als professionele honkballers ooit nog hGH zouden gebruiken.”

Het is een ander verhaal voor bodybuilders als Jared, die van plan is hGH te gebruiken tijdens zijn prep, waarin hij zijn droom om prof te worden hoopt waar te maken.

“Ik zou hGH niet eerder gebruiken dan testosteron of insuline. Maar het werkt, en eigenlijk iedereen waar ik tegen zal strijden zal het gebruiken. Hoe vreemd het ook klinkt, in bodybuilding moet je een beetje bijblijven met de Jones’.”

“Misschien vinden al die balspelers dat ze bij moeten blijven met de Canseco’s?”

Bronnen

1. Verheist J, Abs R, Vandeweghe M, Mockel J, Legros J, Copinschi G, Mahler C, Velkeniers B, Vanhaeist L, Van Aelst A, De Rijdt D, Stevenaert A, Beckers A. The Journal of Clinical Endocrinology 47: 485-494, 1997.
2. J. Gibney, J.D. Wallace, T. Spinks, L. Schnorr, A. Ranicar, R.C. Cuneo S. Lockhart, K.G. Burnand, F. Salomon, P.H. Sonksen, D. Russell-Jones. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 84(8) August 1999.
3. Ullis, Karlis, Shackman, Joshua. Groeihormoon versus testosteron: A Retrospective Based on the Latest Research.
4. Human Growth Hormone. worldhealth.net/news/human_growth_hormone
5. Human Growth Hormone History. somatropin.net/hgh-history
6. Kan groeihormoon het verouderingsproces omkeren? today.msnbc.msn.com/id/10766061/page/2/
7. Selig oog op HGH-test in minors. sports.espn.go.com/mlb/news/story?id=4938135
8. Groeihormoon Deficiëntie. somatropin.net/hgh-deficiëntie