Hoornvlies van het oog

Het hoornvlies zorgt ervoor dat licht het oog binnen kan komen om te kunnen zien. Hier zijn de basisprincipes die u moet weten over dit belangrijke deel van het oog.

Cornea definitie

Het hoornvlies is het heldere voorste oppervlak van het oog. Het ligt direct voor de iris en de pupil, en het laat licht door in het oog.

Van voren gezien lijkt het hoornvlies iets breder dan het groot is. Dit komt omdat de sclera (het “wit” van het oog) de boven- en onderkant van het voorste hoornvlies enigszins overlapt.

De horizontale diameter van het hoornvlies meet gewoonlijk ongeveer 12 millimeter (mm), en de verticale diameter is 11 mm, wanneer men het van voren bekijkt. Maar van achteren gezien, lijkt het hoornvlies cirkelvormig, met een uniforme diameter van ongeveer 11,7 mm. Dit maakt het hoornvlies ongeveer tweederde zo groot als een dubbeltje.

De centrale dikte van het gemiddelde hoornvlies is ongeveer 550 micron, of iets meer dan een halve millimeter.

Het hoornvlies bestaat uit vijf lagen. Van voor naar achter zijn deze lagen:

1. Het hoornvliesepitheel. Deze buitenste laag van het hoornvlies is vijf tot zeven cellen dik en meet ongeveer 50 micron. Dat is iets minder dan 10 procent van de dikte van het hele hoornvlies. Epitheelcellen worden voortdurend aangemaakt en afgestoten in de traanlaag van het oogoppervlak. De omlooptijd van het volledige hoornvliesepitheel bedraagt ongeveer een week.

2. Bowman’s laag.

   Dit is een zeer dun (8 tot 14 micron) en dicht vezelig vel bindweefsel dat de overgang vormt tussen het hoornvliesepitheel en het onderliggende stroma.

3. Het hoornvliesstroma. Deze middelste laag van het hoornvlies is ongeveer 500 micron dik, of ongeveer 90 procent van de dikte van het totale hoornvlies. Ze bestaat uit strengen bindweefsel, collageenfibrillen genaamd. Deze fibrillen zijn uniform van grootte en liggen parallel met het hoornvliesoppervlak in 200 tot 300 platte bundels, lamellen genaamd, die zich over het gehele hoornvlies uitstrekken. Door de regelmatige rangschikking en de uniforme afstand van deze lamellen is het hoornvlies perfect helder.

4. Descemet-membraan. Deze zeer dunne laag scheidt het stroma van de onderliggende endotheellaag van het hoornvlies. Het membraan van Descemet (uitgesproken als “DESS-eh-mays”) wordt geleidelijk dikker in de loop van het leven – het is ongeveer 5 micron dik bij kinderen en 15 micron dik bij oudere volwassenen.

5. Het endotheel van het hoornvlies. Dit is de binnenste laag van het hoornvlies. De achterkant van het endotheel baadt in het heldere waterige vocht dat de ruimte tussen het hoornvlies en de iris en pupil vult. Het endotheel van het hoornvlies is slechts één enkele laag cellen dik en meet ongeveer 5 micron. De meeste endotheelcellen zijn zeshoekig (zeszijdig), maar sommige kunnen vijf of zeven zijden hebben. De regelmatige rangschikking van deze cellen wordt ook wel het endotheelmozaïek genoemd.

Cornea Functie

Zoals reeds vermeld, laat het heldere hoornvlies licht binnen om te kunnen zien. Maar het heeft ook een andere zeer belangrijke functie – het hoornvlies levert ongeveer 65 tot 75 procent van het scherpstellend vermogen van het oog.

De rest van het scherpstellend vermogen van het oog wordt geleverd door de kristallijne lens, die zich direct achter de pupil bevindt.

De meeste refractiefouten – bijziendheid, verziendheid en astigmatisme – zijn te wijten aan een minder dan optimale kromming of symmetrie van het hoornvlies. Presbyopie daarentegen is het gevolg van een verouderingsverandering van de kristallijne lens.

Naast het toelaten van licht in het oog en het leveren van het grootste deel van het scherpstelvermogen van het oog, hebben afzonderlijke delen van het hoornvlies gespecialiseerde functies:

Het hoornvliesepitheel. Het hoornvliesepitheel biedt een optimaal oppervlak voor de traanfilm die zich over het oogoppervlak verspreidt om het vochtig en gezond te houden en een helder, stabiel zicht te behouden.

De laag van Bowman. De dichtheid van de laag van Bowman helpt voorkomen dat hoornvliesschaafwonden doordringen tot in het stroma van het hoornvlies. Schaafwonden aan het hoornvlies die beperkt blijven tot de buitenste epitheellaag genezen meestal zonder littekens; maar krassen die de laag van Bowman en het hoornvliesstroma binnendringen, laten meestal permanente littekens achter die het gezichtsvermogen kunnen beïnvloeden.

Horneale endotheel. De enkele laag cellen die het endotheel vormt, houdt het vochtgehalte in het hoornvlies op peil. Beschadiging van het hoornvlies-endotheel kan zwelling (oedeem) veroorzaken die het gezichtsvermogen en de gezondheid van het hoornvlies kan aantasten.

Cornea Problemen

Een aantal aandoeningen kan het hoornvlies aantasten. Tot de meer voorkomende hoornvliesproblemen behoren:

Arcus senilis. Als mensen ouder worden, ontstaat er vaak een witte ring in de periferie van het hoornvlies. Dit wordt arcus senilis genoemd (ook wel cornea arcus genoemd), en het is de meest voorkomende verouderingsverandering van het hoornvlies. Arcus senilis is typisch gescheiden van de limbus door een gebied van helder hoornvlies. De witte ring – die bestaat uit cholesterol en verwante verbindingen – kan nauwelijks merkbaar of zeer prominent zijn.

Bij oudere mensen houdt hoornvliesarcus meestal geen verband met het cholesterolgehalte in het bloed; maar als het zich voordoet bij iemand jonger dan 40 jaar, moet bloedonderzoek worden verricht om na te gaan of er sprake is van hyperlipidemie (abnormaal hoge concentratie vetten of lipiden in het bloed).

Cornea schaafwond. Een geschaafd hoornvlies kan zeer pijnlijk zijn en kan leiden tot een ooginfectie.

Pterygium. Een pterygium is een vezelachtig gezwel dat begint op de sclera maar kan uitgroeien tot het perifere hoornvlies en irritatie, zichtproblemen en misvorming van de voorkant van het oog veroorzaken.

Droge ogen. Hoewel de oorzaak van droge ogen meestal begint in de traanklier en de oogleden, kan het leiden tot beschadiging van het hoornvliesepitheel, wat oogongemakken en gezichtsstoornissen veroorzaakt.

Een hoornvlieszweer. Een hoornvlieszweer is een ernstige abcesachtige infectie van het hoornvlies die kan leiden tot aanzienlijke pijn, littekenvorming en verlies van het gezichtsvermogen.

Corneale dystrofie. Een dystrofie is een verzwakking of degeneratie van een weefsel. De meest voorkomende hoornvliesdystrofie – Fuch’s dystrofie genoemd – tast het hoornvlies-endotheel aan en veroorzaakt hoornvlieszwelling, wazig zicht, lichtgevoeligheid en andere problemen.

Acanthamoeba keratitis. Dit is een zeer ernstige en pijnlijke hoornvliesontsteking die aanzienlijke pijn en verlies van het gezichtsvermogen kan veroorzaken.

Schimmelkeratitis. Dit is een andere gevaarlijke hoornvliesontsteking die (net als Acanthamoeba keratitis) vaker bij contactlensdragers voorkomt dan bij brildragers.

Keratoconus. Dit is een dunner wordend en vervormd hoornvlies dat zichtproblemen veroorzaakt die niet kunnen worden gecorrigeerd met een gewone bril of contactlenzen. In sommige gevallen kunnen zichtproblemen als gevolg van keratoconus worden gecorrigeerd met sclerale contactlenzen of hybride contactlenzen. Maar in ernstige gevallen kan een hoornvliestransplantatie nodig zijn.

Corneale ectasie. Dit is een dunner wordend en vervormd hoornvlies dat lijkt op keratoconus, maar dat optreedt als een zeldzame complicatie van LASIK of andere corneale refractieve chirurgie.

Page updated March 2021