In het moment zijn

Mindfulness kan worden gezien als de beoefening van het “in het moment zijn” – maar wat betekent dit eigenlijk? Betekent het dat we, als we mindful zijn, nooit aan het verleden of de toekomst mogen denken, nooit mogen proberen plannen te maken of na te denken over onze ervaringen in het verleden?

In feite betekent in het moment zijn dat we ons met aandacht bewust zijn van wat zich hier en nu, in onze ervaring, afspeelt, en dit omvat alle gedachten die we over het verleden of de toekomst hebben. Veel van de tijd heeft onze ervaring niet deze kwaliteit van bewustzijn of mindfulness. Veel van de tijd zijn we als robots, die automatisch gewoontepatronen van zelfmedelijden, woede, vervulling van wensen, angst, enz. uitleven. Deze gewoonte-tendensen nemen ons over en besturen ons leven voor ons – zonder dat we in staat zijn een stap terug te doen en te beslissen of dit is wat we eigenlijk willen doen. Het kan een echte schok zijn wanneer we ons beginnen te realiseren hoe gewoon en automatisch ons leven is, en wanneer we beseffen hoezeer op hol geslagen denken leidt tot staten van lijden.

Wanneer we ons in deze robotachtige staat bevinden, zijn we ons niet bewust van wat er gaande is. We weten misschien op een bepaald niveau dat we boos zijn, maar we beseffen waarschijnlijk meestal niet dat we een optie hebben om niet boos te zijn. We fantaseren zonder enig onderscheid te maken of datgene waar we aan denken ons gelukkig of ongelukkig maakt. En in feite maken we onszelf of anderen vaak niet gelukkig als we ons door onze gewoonten laten domineren – vaak integendeel.

In het moment zijn is gewoon een andere manier om te zeggen dat we ons bewust zijn van wat er in onze ervaring gebeurt, dat we niet gewoon boos zijn (of wat dan ook) maar ons ervan bewust zijn dat we boos zijn en ons ervan bewust zijn dat we ervoor kunnen kiezen om anders te zijn. Natuurlijk zijn we vaak, wanneer we niet in het moment zijn, letterlijk aan het denken over het verleden of het heden. We kunnen stilstaan bij het verleden – piekeren over een pijn uit het verleden. Of we fantaseren over een toekomst waarin we de loterij hebben gewonnen en ons leven in een of ander paradijs doorbrengen, of we dagdromen over het samenzijn met de perfecte partner.

Vaak zijn deze gefantaseerde verledens en toekomsten niet eens reële mogelijkheden, maar slechts fantasieën over hoe de dingen zouden kunnen zijn of over hoe we ze graag hadden gezien. En zoals bij alle onbedachtzame activiteit, zijn we ons er niet van bewust dat dit fantaseren zinloos is. Het enige wat het doet is het versterken van niet-helpende emotionele neigingen die ons leven nooit echt kunnen verrijken.

Reflecteren met mindfulness

Er zijn natuurlijk manieren om mindful over het verleden of de toekomst na te denken. In het moment zijn betekent niet dat we vastzitten in het moment. We kunnen op een aandachtige en creatieve manier gebeurtenissen uit het verleden in gedachten roepen, of ons voorstellen wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren. We kunnen aan het verleden denken en ons afvragen hoe we anders hadden kunnen handelen, of ons afvragen waarom iets gebeurde zoals het gebeurde. Wij kunnen nadenken over mogelijke toekomsten, en over hoe de acties die wij nu ondernemen die toekomsten meer of minder waarschijnlijk zullen maken. Wanneer we aan het verleden of de toekomst denken terwijl we in het moment zijn, zijn we ons ervan bewust dat we aan het nadenken zijn en zijn we niet in gedachten verzonken. We verwarren fantasie niet met werkelijkheid. We dwalen niet af van het denken over het verleden om denkbeeldige verledens te construeren waarin we het juiste hebben gezegd of gedaan – of als we dat doen dan is dat onderdeel van een bewust gedachte-experiment om te zien wat we van de ervaring zouden kunnen leren. We denken na over de toekomst, maar in plaats van te dagdromen denken we na over de gevolgen van onze daden of denken we na over waar we in ons leven naar toe willen.

Soms kan dagdromen creatief zijn. Het kan heerlijk zijn om de teugels van het bewustzijn te laten vieren en onze creatieve onbewuste geest de kans te geven zich uit te drukken. Maar over het algemeen is het veel nuttiger om een deel van ons bewustzijn te laten observeren en op te laten letten op tekenen dat de creatieve expressie van het onbewuste grijs wordt – verandert in de repetitieve en reactieve expressie van oude en niet-helpende emotionele patronen. De bewuste geest kan ingrijpen op zulke momenten met een lichte aanraking, een zachte heroriëntatie van onze mentale energieën, zodat we in het heden blijven; bewust, mindful, en creatief.