Inzicht in islamitische vastengewoonten

Augustusnummer 2009

Inzicht in islamitische vastengewoonten
Door Nour El-Zibdeh, RD
Today’s Dietitian
Vol. 11 No. 8 P. 56

Er zijn naar schatting 6 tot 7 miljoen moslims in Amerika, wier unieke eetgewoonten worden geleid door religieuze wetten en worden beïnvloed door culturele verschillen.1 Maar als het aankomt op het begrijpen van de echte essentie van deze praktijken, tasten veel diëtisten in het duister, wat een barrière vormt om dit segment van de bevolking te bereiken.

Geen enkele keuken verenigt Moslim Amerikanen. De moslimgemeenschap is divers; 36% is geboren in de Verenigde Staten, terwijl de rest afkomstig is uit 80 verschillende landen wereldwijd.2 Hoewel de drie belangrijkste etnische groepen in deze gemeenschap Zuid-Aziaten, Arabieren en Afrikaanse Amerikanen zijn, hebben velen Kaukasische, Caribische en Verre Aziatische wortels.

Islamitische voedingsrichtlijnen
Volgens de islamitische wet wordt al het voedsel als halal beschouwd, oftewel geoorloofd, met uitzondering van varkensvlees en bijproducten, dieren die onjuist zijn geslacht of dood zijn voor het slachten, dieren die worden geslacht in de naam van iemand anders dan Allah (God), vleesetende dieren, roofvogels, dieren zonder uitwendige oren (sommige vogels en reptielen), bloed, alcohol, en voedsel dat met een van deze is besmet. Alle zeevruchten zijn halal.

Moslims zijn bezorgd over wat er in hun voedsel zit, wat hen dwingt vaardige lezers van ingrediëntenlijsten te zijn. Voedingsingrediënten die van meerdere bronnen afkomstig zijn, zoals gelatine, emulgatoren en enzymen, dwingen de moslimconsument enig onderzoek te doen om na te gaan of ze wettig zijn.

Veel moslims kiezen ervoor om alleen halal-gecertificeerde producten te eten, die verkrijgbaar zijn in etnische winkels, sommige etnische en franchise-restaurants, en af en toe in gewone kruidenierswinkels in moslim-dichtbevolkte buurten. De Islamic Food and Nutrition Council of America verstrekt een dergelijke certificering.

Levensmiddelen die in de Koran, het Heilige Boek van de Islam, worden genoemd, zijn van grote spirituele waarde, en veel eetgewoonten zijn ontleend aan de praktijk van de Profeet Mohammad. Olijven, honing, yoghurt, dadels, vijgen, druiven, granaatappel en peulvruchten staan boven aan de lijst. Niet alleen spreken ze moslims religieus aan, maar ook hun voedingswaarde is een pluspunt.

Vasten in de ramadan
Ramadan is de naam van de negende maand in het islamitische kalenderjaar, dat is gebaseerd op de maancyclus en bestaat uit 12 maanden van elk 29 of 30 dagen. Omdat het islamitische jaar ongeveer 10 dagen korter is dan het gregoriaanse, verschuift de ramadan elk jaar. Dit jaar is 21 augustus de eerste dag van de Ramadan.

Vasten betekent voor moslims dat men zich van zonsopgang tot zonsondergang onthoudt van alle voedsel en dranken, inclusief kauwgom en water, maar ook van medicijnen en roken. De twee hoofdmaaltijden van de dag zijn suhur (onmiddellijk voor zonsopgang) en iftar (onmiddellijk na zonsondergang). Deze maaltijden zijn ook verbonden met twee van de vijf hoofdgebeden die moslims dagelijks verrichten. Moslims mogen ’s nachts andere maaltijden of snacks nuttigen. Afgezien van honger en dorst, schenkt de Ramadan moslims spirituele vrede; tijdens de Ramadan worden de daden van aanbidding sterk geïntensiveerd.

Het is onmogelijk om typische suhur- of iftar-maaltijden te beschrijven, gezien de grote diversiteit van de moslimgemeenschap in Amerika. Suhur kan het avondeten zijn, of iftar, restjes, typisch ontbijtvoedsel, of etnisch voedsel. Sociale bijeenkomsten, vaak in buffetvorm, tijdens iftar zijn frequent, en traditionele gerechten worden vaak benadrukt. Een paar dadels en een kop water zijn gewoonlijk de eerste levensmiddelen om het vasten te breken, terwijl gebakken gebak, salades, noten, peulvruchten, en brood gebruikelijk zijn. Traditionele desserts zijn vaak onvermijdelijk, vooral die welke alleen tijdens de Ramadan worden gemaakt. Water is meestal de voorkeursdrank, maar sap en melk worden ook geconsumeerd. Frisdranken en cafeïnehoudende dranken worden in mindere mate genuttigd.
Hoewel gewichtsverlies zeker niet de drijvende kracht achter het vasten is, is het niet ongewoon dat sommigen er gebruik van maken om een paar pondjes kwijt te raken. Tegelijkertijd zien veel moslims geen veranderingen in hun gewicht, terwijl anderen juist kunnen aankomen. Overmatig gefrituurd voedsel en desserts, te veel eten tijdens iftar-feesten in buffetvorm, en verminderde lichaamsbeweging kunnen worden toegeschreven aan gewichtstoename. Veel moslims streven naar voedzaam voedsel om de voeding te optimaliseren en zien vasten als een manier om te ontgiften en de darmen te laten rusten.

Vasten en medische problemen
Vasten brengt geen medische risico’s met zich mee voor gezonde mensen. Sarah Amer, MS, RD, CDN, zegt zelfs: “Het lichaam heeft het ongelooflijke vermogen zich aan te passen.” Ze onthult dat het haar slechts een paar dagen kost om weer op haar gebruikelijke activiteitenniveau te komen.

Uitzonderingen op het vasten zijn reizen, menstruatie, ziekte, ouderdom, zwangerschap en het geven van borstvoeding. Veel moslims met medische aandoeningen staan er echter op om te vasten om aan hun spirituele behoeften te voldoen, en gezondheidswerkers moeten met hun patiënten samenwerken om tot een gemeenschappelijke basis te komen. Professionals moeten mensen die besluiten te blijven vasten nauwlettend in de gaten houden.

De belangrijkste chronische ziekten zijn diabetes, hartaandoeningen, hypertensie, nieraandoeningen en maagzweren.3-5 Zorgplannen moeten worden geïndividualiseerd, omdat veel patiënten met deze aandoeningen kunnen vasten zonder nadelige gevolgen. Naleving van medicatie kan een probleem zijn, vooral voor patiënten die dagelijks een dagdosis nemen. Bij diabetespatiënten moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid om de medicatie en de insulinedosis aan te passen, de klinische stabiliteit, de voorgeschiedenis van hypoglykemie en diabetische ketoacidose, en de aanwezigheid van andere comorbiditeiten.

Tips voor de diëtist
Vasten tijdens de maand Ramadan is een van de pijlers van de religie en een zeer gewaardeerde daad van aanbidding. Sandy Burnett, een 37-jarige moslima, beschrijft de ramadan als een tijd om “ernaar uit te kijken om elk jaar te vieren … om het wat rustiger aan te doen en ons te richten op alle zegeningen die we in het leven hebben … om afstand te nemen van het materialisme van deze wereld.”

Als diëtisten een brug van vertrouwen willen slaan met hun moslimpatiënten, moeten ze het vasten en de spiritualiteit ervan respecteren. Diëtisten kunnen de voedingszorg afstemmen op de levensstijl van de maand. De volgende strategieën kunt u gebruiken om uw vastende patiënten te ondersteunen:

– Help bij het samenstellen van suhur- en iftarmaaltijden die meer verzadiging bevorderen.

– Bespreek portiecontrole en zelfbeheersing bij sociale evenementen.

– Benadruk adequate hydratatie en het beperken van natrium.

– Leg de nadruk op voedingsstoffenrijke voeding.

– Help patiënten hun gewicht te beheersen.

– Bespreek constipatieproblemen en tips om de vezelinname te verhogen.

– Stel alternatieve bereidingswijzen voor om het vet- en suikergehalte van sommige traditionele gerechten te verminderen.

– Brainstorm mogelijkheden om lichaamsbeweging op te nemen.

– Behandel medische aandoeningen op individuele basis.

– Beoordeel de behoefte aan mineralen/vitaminen of andere supplementen.

Veel moslims zijn het erover eens dat vasten meer mentaal dan fysiek is. Suehyb Alkhatib, een Amerikaanse moslim uit Washington, D.C., gelooft dat het een “les in zelfbeheersing en in discipline” is. Diëtisten hebben de mogelijkheid om deze kracht te kanaliseren om het vertrouwen van hun patiënten te herstellen in hun vermogen om zich te houden aan medische voedingstherapieën of veranderingen in levensstijl aan te brengen.

Effectieve communicatie is de sleutel bij het werken met een moslimpatiënt, net als bij ieder ander. Omdat de Amerikaanse moslimgemeenschap divers is, kunnen veronderstellingen een goede verstandhouding in de weg staan, terwijl geïndividualiseerde behandelingen de beste resultaten opleveren. Vraag uw patiënten hoe hun eetgewoonten er tijdens de ramadan uitzien, want ze zouden graag de kans krijgen om te praten en te delen.

– Nour El-Zibdeh, RD, is klinisch diëtist in het Inova Fair Oaks Hospital in Fairfax, Va. Ze is ook voedingsconsulente en freelance schrijfster.

Enkele gebruikelijke etnische gerechten tijdens de Ramadan

Zuid-Aziatisch
– Chaat: gefrituurd vingerhapje, zoet of hartig (snack of voorgerecht)
– Falooda: drank gemaakt van melk, rozensiroop, vermicelli, en tapiocazaden
– Haleem: een stoofpot gemaakt van tarwe, vlees, linzen, en kruiden
– Idli: hartige minikoekjes gemaakt van zwarte linzen en rijst (ontbijt of tussendoortje)
– Lassi: Een schuimige drank gemaakt van yoghurt, zout, peper en specerijen; kan op smaak worden gebracht met fruit
– Pakora: een groente of kip gedoopt in beslag van kikkererwtenmeel en gefrituurd (snack of voorgerecht)
– Papad: dunne, knapperige wafel (snack, voorgerecht, of bij een maaltijd)
– Paratha: platbroodachtig bladerdeeg, soms gevuld met groenten
– Roti: traditionele, platbroodachtige tortilla, gemaakt met tarwemeel
– Samosa: gefrituurd deeg gevuld met gekruide groenten of vlees (snack of voorgerecht)

Arabisch
– Burek: gefrituurd bladerdeeg gevuld met kaas, groenten, of vlees (snack of voorgerecht)
– Katayef: pannenkoekachtig gebak gevuld met kaas of noten, gebakken of gefrituurd en vervolgens in stroop gedoopt
– Khoshaf: een salade van gedroogde vruchten en noten
– Kibbeh: bulgurdeeg gevuld met gemalen vlees en gefrituurd (snack of voorgerecht)
– Kunafeh: dessert bestaande uit een kaaslaag, overgoten met vermicelli-achtig deeg, gebakken en besprenkeld met siroop
– Muhalabyeh: rijstpudding
– Qamaruddeen: abrikozensap
– Sambusek: eierrol-achtig deeg gevuld met vlees, kaas of groenten (snack of voorgerecht)
– Tabouleh: salade van peterselie, bulgur, tomaten, olijfolie en andere kruiden
– Zalabia: gefrituurd deeg gedoopt in suikersiroop of bestrooid met gemalen suiker

1. Bagby I, Perl PM, Froehle BT. De moskee in Amerika – een nationaal portret: A Report from the Mosque Study Project. Washington, D.C.: Council on American-Islamic Relations; 2001.

2. Pew Research Center. Moslim-Amerikanen: Middenklasse en overwegend mainstream. 22 mei 2007. Beschikbaar op: http://pewresearch.org/pubs/483/muslim-americans

3. Benaji B, Mounib N, Roky R, et al. Diabetes en ramadan: Overzicht van de literatuur. Diabetes Res Clin Pract. 2006;73(2):117-125.

4. Perk G, Ghanem J, Aamar S, Ben-Ishay D, Bursztyn M. Het effect van het vasten van de Ramadan op de ambulante bloeddruk bij behandelde hypertensieven. J Hum Hypertens. 2001;15(10):723-725.

5. Bener A, Derbala MF, Al-Kaabi S, et al. Frequentie van peptische ulcus tijdens en na de Ramadan in een ziekenhuis in de Verenigde Arabische Emiraten. East Mediterr Health J. 2006;12(1-2):105-111.