Isaja

Persoonlijke geschiedenis

Vermoedelijk was Jesaja al vóór de komst van dat beslissende moment voorbereid om betekenis te vinden in het visioen. Informatie over die periode van zijn leven is echter niet overtuigend, en bestaat voornamelijk uit gevolgtrekkingen uit de bijbeltekst.

Op sommige momenten komt het privé-leven van de profeet naar voren als een aspect van zijn openbare boodschap. Toen hij eens de confrontatie met een koning aanging, nam hij, om zijn profetisch woord kracht bij te zetten, een zoon mee met de symbolische naam Shear-yashuv (“Een overblijfsel zal terugkeren”). Opnieuw verwekte hij, om een boodschap kracht bij te zetten, een zoon bij de “profetes” (zijn vrouw) en zadelde het kind op met zijn boodschap als naam: Maher-shalal-hash-baz (“Snelheid-spoil-hasten-plunder”), verwijzend naar de ophanden zijnde ontginningen door de Assyriërs. Als de zonen niet waren gezocht als meelopende getuigen van de voorspellingen van de profeet, zou het nageslacht niets van deze vrouw of deze zonen weten.

Van Jesaja’s ouderlijk huis is alleen bekend dat de naam van zijn vader Amoz was. Omdat hij vaak met koningen sprak, wordt soms gesuggereerd dat Jesaja een aristocraat was, mogelijk zelfs van koninklijke afkomst. Dezelfde redenering zou echter op elk aantal profeten van toepassing kunnen zijn; vanaf Nathan in de tijd van David hadden profeten te maken met koningen en waren zij, net als Jesaja, goed op de hoogte van publieke zaken. Bovendien ging Jesaja’s sympathie nadrukkelijk uit naar de arme slachtoffers, niet naar de hovelingen en de welgestelden. Ook wordt soms beweerd dat hij uit een priesterlijke familie stamde, maar zijn kennis van cultische zaken en het feit dat zijn opdracht schijnbaar in de Tempel in Jeruzalem plaatsvond, vormen een gering bewijs voor zijn priesterlijke afkomst tegenover zijn onvoorwaardelijke veroordeling van de priesters en hun domein: “

Ik zou met evenveel kracht kunnen beweren dat Jesaja afstamt van een familie van profeten (hoewel zijn vader, de verder onbekende Amoz, niet moet worden verward met de profeet Amos). Hij is grondig geschoold in de traditionele vormen en taal van de profetische redevoering. Het is een geschoolde spraak – sterk, levendig, het beste van het klassieke Hebreeuws. Jesaja is bijzonder goed bekend met de profetische traditie die zijn iets oudere tijdgenoot, Amos, kende. Vier eminente Hebreeuwse profeten richtten zich tot het volk van Israël en Juda in de tweede helft van de achtste voorchristelijke eeuw: Amos, Hosea, Micha, en Jesaja. Vreemd genoeg wijst geen enkel bewijs erop dat één van hen één van de anderen persoonlijk kende. Ogenschijnlijk waren zij apart en alleen, maar toch volgen Jesaja en Amos in essentie dezelfde gedachtengang en verschillen alleen significant in het feit dat Amos zich richtte tot het noordelijke koninkrijk (Israël) terwijl Jesaja nadrukkelijk ook Juda en Jeruzalem zou omvatten. De fundamentele overeenkomsten in stijl en inhoud suggereren sterk invloed, direct of indirect, van de een op de ander – en beiden beroepen zich op een herkenbare Israëlitische traditie.

Isaja’s ervaring overbrugt de klassen en beroepen. Wat ook zijn familieomstandigheden waren, nog in zijn jeugd leerde hij het gezicht van de armoede kennen – en de losbandigheid van de rijken. Hij was thuis bij de onbeschermden, de weduwen en wezen; bij de bezitlozen, daklozen, landlozen; en bij de reddeloze slachtoffers van het hof van de rijke man. Hij was ook bekend met de roofzuchtige veroorzakers van de heersende ellende: verkondigers van discriminerende wetten, verraderlijke rechters, hebzuchtige landbezetters, sjieke vrouwen, stelende en zuipende mannen met weinig geld, en onverantwoordelijke leiders, zowel burgerlijk als religieus. Met andere woorden, hij was zich terdege bewust van de ongelijkheden en het kwaad in de menselijke samenleving – die in Israël in de 8e eeuw v. Chr. misschien niet erger waren dan veel critici dachten dat ze in de moderne tijd bijna overal waren.