John Gorrie

John Gorrie (1803-1855) kreeg het eerste Amerikaanse octrooi voor mechanische koeling. Als arts in Florida tijdens het uitbreken van de malaria-epidemie begon Gorrie aan zijn missie om kunstmatige koeling te creëren als medisch urgente zaak om zijn patiënten te genezen van een ziekte die volgens hem werd veroorzaakt door extreme hitte en vochtigheid.

Gorrie werd geboren op 3 oktober 1802 (of 1803). Volgens de meeste bronnen was zijn geboorteplaats Charleston, South Carolina, en zijn afstamming een Schotse-Ierse, maar anderen speculeren dat Gorrie, die een olijfkleurige huidskleur had en donker haar en donkere ogen, was geboren in Charlestown, een stad op het eiland Nevis in West-Indië. Volgens dit mogelijke scenario vluchtte Gorrie’s moeder, wier identiteit onbekend is, uit Spanje naar West-Indië, waar zij buitenechtelijk van Gorrie beviel. Toen Gorrie tussen de 12 en 18 maanden oud was, verhuisde hij met zijn moeder naar Charleston, South Carolina, met kapitein Gorrie, een Schotse officier die in de Spaanse marine diende. Gorrie en zijn moeder bleven in Charleston nadat kapitein Gorrie naar zee was teruggekeerd. Zij bleven echter steun ontvangen van de kapitein totdat Gorrie afstudeerde aan de universiteit.

Er wordt weinig licht geworpen op Gorrie’s vroege leven door zijn college records, waarin zijn geboorteplaats wordt vermeld als Columbia, South Carolina. Er zijn echter geen documenten die Gorrie, zijn moeder of kapitein Gorrie plaatsen in Charleston, South Carolina; Charlestown, West-Indië; of Columbia, South Carolina. Volgens sommige bronnen ging hij in 1824 een jaar in de leer bij een apotheker in Columbia. In 1825 schreef hij zich in aan het College of Physicians and Surgeons of the Western District of the State of New York in Fairfield, in Herkimer County. Hoewel de school slechts enkele tientallen jaren open was, had zij een belangrijke invloed op de ontwikkeling van de wetenschap in de Verenigde Staten. Asa Gray, die de belangrijkste Amerikaanse botanicus werd, was in de tijd dat Gorrie aan de hogeschool studeerde assistent op de chemische afdeling en herinnerde zich Gorrie later als een veelbelovend student. In 1827 behaalde Gorrie zijn artsendiploma en schreef hij zijn proefschrift over neuralgie.

Het leven in Apalachicola

Daarna opende Gorrie zijn eerste artsenpraktijk in Abbeville, South Carolina, voordat hij in 1831 met zijn moeder verhuisde naar Sneads, Florida. Binnen twee jaar stierf zijn moeder, en in 1833 verhuisde hij naar Apalachicola, Florida. Apalachicola, een groeiende, bruisende stad aan de Golfkust, was in die tijd de op twee na grootste haven aan de oostkust en een belangrijke plaats voor de export van katoen. Gorrie vulde zijn inkomen uit zijn medische praktijk aan door allerlei maatschappelijke taken op zich te nemen. In 1834 werd hij assistent-postmeester en nog voor het eind van dat jaar werd hij benoemd tot postmeester. Hij bekleedde deze functie van 24 november 1834 tot 18 juli 1838, waarvoor hij $121,50 per jaar ontving. In 1835 verleende het Hooggerechtshof van de V.S. de Apalachicola Land Company een duidelijke titel voor het gebied. In deze tijd werden de stadsrasters ontworpen in een stijl die vergelijkbaar was met die van de stad Philadelphia, Pennsylvania. In hetzelfde jaar werd Gorrie notaris en werd hij gekozen in de gemeenteraad van Palachicola, waarna hij werd benoemd tot voorzitter en stadspenningmeester. Vervolgens bekleedde hij het ambt van vice-intendant en op 21 januari 1837 werd hij gekozen tot intendant (burgemeester) van Apalachicola. In deze periode van ontwikkeling was Gorrie een groot voorstander van landinrichting, met name op het gebied van de volksgezondheid, zoals het droogleggen van moerassen en het opruimen van onkruid.

Gorrie’s activiteiten strekten zich verder uit tot gemeenschapsdienst en het bedrijfsleven. Nadat hij in 1835 in het oprichtingscomité van de vrijmetselaarsloge had gezeten, werd Gorrie op 28 december 1835 benoemd tot secretaris pro-tem en later tot penningmeester. Hij was vennoot in het in 1836 gebouwde Mansion House Hotel, waarin hij een belang van een vijfde had. Hij was president van de Apalachicola-afdeling van de Bank of Pensacola (1836), medeoprichter van de Marine Insurance Bank of Apalachicola (1837) en directeur van de Apalachicola Mutual Insurance Company (1840). Gorrie was ook een van de oprichters van Apalachicola’s Trinity Episcopal Church; hij was echter geen openlijk religieus man en kocht geen kerkbank, zoals in die tijd gebruikelijk was voor de vroomsten en rijksten.

Ontwikkelde kunstmatige koeling

In 1837 werd Gorrie de behandelend arts voor de Marine Hospital Service van het Amerikaanse ministerie van Financiën, een functie die hij bekleedde tot 1844. Op 8 mei 1838 trouwde Gorrie met Caroline Frances Myrick Beman, een weduwe en moeder met een jonge dochter. Beman was afkomstig uit Columbia, South Carolina, en de eigenaresse van het Florida Hotel in Apalachicola; zij kregen twee kinderen. Kort na hun huwelijk verlieten Gorrie en zijn nieuwe vrouw Apalachicola en keerden pas in 1840 terug. In 1841 werd Gorrie vrederechter. In datzelfde jaar werden Apalachicola getroffen door een malaria- en gele-koortsepidemie, en Gorrie richtte zijn aandacht volledig op het vinden van een geneesmiddel tegen de ziekten. Hij ontsloeg hem van al zijn burgerlijke verantwoordelijkheden en verminderde het aantal patiënten dat hij zag aanzienlijk om meer tijd te kunnen besteden aan het bestuderen van de mogelijke oorzaak en genezing van de dodelijke ziekten, die goed gedijden in het subtropische klimaat.

Aan het begin bracht malaria hevige rillingen en koude rillingen teweeg, gevolgd door hoge koorts en vreselijk zweten. Soms dodelijk, kon malaria terugkeren bij slachtoffers die het overleefden. In het geval van gele koorts echter, bleven de slachtoffers van de ziekte leven of stierven – de ziekte kwam niet terug. Gele koorts kwam in golven en doodde 12 tot 70 procent van de besmette personen. De ziekte begon met hoge koorts, rillingen, ondraaglijke dorst, vreselijke hoofdpijn en hevige pijn in de rug en benen. Na ongeveer 24 uur kregen de slachtoffers geelzucht. In het laatste stadium van de ziekte braakten de slachtoffers bloed (dat “zwart braaksel” of “vomito negro” werd genoemd), hun temperatuur daalde zo laag dat ze koel aanvoelden en hun polsslag vertraagde. De dood volgde meestal binnen enkele uren. De mensen waren zo doodsbang voor malaria en gele koorts dat de lichamen van de overledenen snel werden verbrand, het gebied in quarantaine werd geplaatst en gele vlaggen werden opgehangen. Andere preventieve maatregelen waren het ophangen van gaas over het bed van de patiënt, het dragen van in azijn gedrenkte zakdoeken over de mond, het doordrenken van het beddengoed met kamfer, het verbranden van zwavel of buskruit buiten het huis en het dragen van knoflook in de schoenen.

De term malaria betekent “slechte lucht” in het Italiaans. Later werd ontdekt dat muggen de bron waren van de overdracht. In die tijd dacht men ten onrechte dat de snelle ontbinding van vegetatie in de hete, vochtige lucht van de laaggelegen subtropische gebieden een giftig gas creëerde waarin de ziekte zich ontwikkelde. Gorrie theoretiseerde dat het snel rottende organische materiaal giftige olie creëerde. Als gevolg van deze overtuiging, ontwikkelde Gorrie een tweeledige aanval. Ten eerste moedigde hij de bevolking aan alles in het werk te stellen om het bederf uit te roeien door natte, laaggelegen gebieden op te vullen en hooggelegen wetlands droog te leggen. Ten tweede, en belangrijker, begon hij een manier te ontwikkelen om de lichaamstemperatuur van zijn patiënten te controleren door de temperatuur en de vochtigheidsgraad van de ziekenhuiskamers te regelen.

Op dat moment was ijs een zeldzaam goed in het warme klimaat van het Zuiden. Het ijs werd ’s winters uit de noordelijke meren gehaald, opgeslagen in ondergrondse ijskelders, verpakt in zaagsel, en per schip rond Florida naar de kust van de Golfkust vervoerd. Aangezien dit nauwelijks een handige of praktische methode van koeling was, begon Gorrie te werken aan een methode van kunstmatige koeling. Zijn onderzoek leidde tot de uitvinding van een ijsmachine. Gorrie ontwikkelde tussen 1838 en 1845 een machine die lucht samenperste in een kamer. De lucht werd vervolgens vrijgelaten om snel uit te zetten, waardoor zij de warmte absorbeerde van het water dat de kamer omringde. De samengeperste lucht onttrok genoeg warmte aan het water om de watertemperatuur tot onder het vriespunt te laten dalen, waardoor ijs ontstond.

In 1845 had Gorrie zijn medische praktijk volledig opgegeven om zich op zijn uitvinding te concentreren. In datzelfde jaar legde hij de laatste hand aan het ontwerp van zijn ijsmachine. In 1848 gaf hij de Cincinnati Iron Works in Cincinnati, Ohio, opdracht een werkend model te bouwen. In oktober 1848 was het model klaar en begon Gorrie de werking ervan te demonstreren. Op 27 februari 1848 vroeg hij een Amerikaans octrooi aan, dat op 6 mei 1851 werd verleend als U.S. Patent No. 8080, “Improved process for the artificial production of ice.” Hij kreeg ook een Brits octrooi, dat op 22 augustus 1850 werd verleend als Londens octrooi nr. 13.124.

Financiële mislukkingen

Terwijl hij zijn uitvinding ontwikkelde, begon Gorrie artikelen te publiceren over malaria, koelsystemen en de produktie van ijs. Al in 1840 schreef hij een serie artikelen onder de titel “Equilibrium of Temperature as a Cure of Pulmonary Consumption”, die in de New York Lancet verschenen. In april 1844 stuurde hij 11 artikelen over malaria naar de Apalachicola Commercial Advertiser. Zijn artikel, “On the Quantity of Heat Evolved from Atmospheric Air by Mechanical Compression,” verscheen in 1850 in de American Journal of Science. Bij twee gelegenheden, in 1854 en 1855, publiceerde de New Orleans Medical and Surgical Journal een serie artikelen van Gorrie. Tenslotte publiceerde hij in 1854 een pamflet om zijn ijsmachine aan te prijzen, getiteld Dr. John Gorrie’s Apparatus for the Artificial Production of Ice in Tropical Climates.

Ondanks het belang van de ontwikkeling van een middel om kunstmatig te koelen, heeft Gorrie nooit van zijn uitvinding geprofiteerd. Kranten in het Noorden hekelden zijn beweringen en maakten zijn inspanningen belachelijk. Uit angst voor gederfde winst lobbyden de noordelijke ijsleveranciers, die de ijsmarkt monopoliseerden, sterk tegen Gorrie. Bovendien werkte Gorrie’s ijsmachine, omdat het een onvolmaakt prototype was, soms niet goed. Om wat voor reden dan ook, misschien een combinatie van factoren, kon Gorrie geen financiële steun voor zijn uitvinding vinden. Helaas werd zijn eigen financiële situatie zeer precair nadat hij door een Londense schuldenaar was aangeklaagd wegens onbetaalde rente ten bedrage van meer dan $6.500. Hij maakte een mislukte reis door het Zuiden op zoek naar financiële steun voor de commerciële productie van ijs. Zonder financiële steun voor zijn uitvinding zag Gorrie zich gedwongen de helft van zijn belang in de ijsmachine te verkopen aan een zakenman uit New Orleans. De investeerder overleed echter plotseling voordat hij Gorrie van geld had voorzien. De frustrerende situatie eiste een emotionele tol van Gorrie, die een zenuwinzinking kreeg waarvan hij nooit meer herstelde. Hij stierf op 54-jarige leeftijd, op 16 juni 1855. Hij ligt begraven op Gorrie Square in Apalachicola, Florida.

Gorrie’s persoonlijke papieren werden in 1860 vernietigd, midden in de Amerikaanse Burgeroorlog. In 1914 erkende de staat Florida zijn bijdrage door het oprichten van Gorrie’s standbeeld in de Statuary Hall van het Amerikaanse Capitool. Florida richtte ook het John Gorrie State Museum in Apalachicola op. Hoewel zijn pogingen om op grote schaal ijs te produceren geen succes waren, effende Gorrie’s werk de weg voor verdere ontwikkeling. Veel van de moderne koel- en ijsproductie is nog steeds grotendeels gebaseerd op het door Gorrie toegepaste basisprincipe.

Boeken

American National Biography, edited by John A. Garraty and Mark C. Carnes, Oxford University Press, 1999.

Concise Dictionary of American Biography. Vierde editie. New York: Charles Scribner’s Sons, 1990.

Schapsmeier, Edward L. and Frederick H. Encyclopedia of American Agricultural History. Greenwood Press, 1975.

World of Invention. 2e editie. Edited by Kimberley A. McGrath, Gale Research, 1999.

Online

“John Gorrie,” Apalachicola Area Historical Society, Inc.http://www.phys.ufl.edu/~ihas/fridge.html(February 3, 2001).

“Gorrie, John.” Merriam-Webster’s Biographical Dictionary. Merriam-Webster, Inc., 1995. http://www.galenet.com(February 3, 2001).

“John Gorrie.” Dictionary of American Biography. Base set. American Council of Learned Societies, 1928-1936. http://www.galenet.com(February 3, 2001). □