Korst (geologie)

2007 Scholen Wikipedia Selectie. Gerelateerde onderwerpen: Geologie en geofysica

Aarde uitsnede van kern tot exosfeer.

In de geologie is een korst de buitenste laag van een planeet, een deel van de lithosfeer. Planeetkorsten zijn over het algemeen samengesteld uit een minder dicht materiaal dan dat van de diepere lagen. De korst van de aarde bestaat hoofdzakelijk uit basalt en graniet. Hij is koeler en stijver dan de diepere lagen van de mantel en de kern.

Op gelaagde planeten, zoals de Aarde, drijft de lithosfeer op vloeibare inwendige lagen. Door convectie in de plastische, hoewel niet gesmolten, bovenmantel en asthenosfeer valt de lithosfeer uiteen in tektonische platen die bewegen. De oceanische korst verschilt van die van de continenten. De oceanische korst ( sima) is 5 tot 10 km dik en bestaat hoofdzakelijk uit een donker, dicht gesteente dat basalt wordt genoemd. De continentale korst ( sial) is 20-70 km diep en bestaat uit een verscheidenheid van minder dichte gesteenten. De temperatuur van de korst varieert van de luchttemperatuur tot ongeveer 900°C in de buurt van de bovenmantel.

Ontstaan van de aardkorst

De aarde wordt geacht zich binnen ~100 miljoen jaar na de vorming van de planeet, op 4,4 miljard jaar geleden, te hebben gedifferentieerd van een samenstel van planetesimalen in haar kern, mantel en korst. De oerkorst was zeer dun, en werd waarschijnlijk gerecycleerd door veel krachtiger platentektoniek en vernietigd door significante inslagen van asteroïden, die veel vaker voorkwamen in de vroege stadia van het zonnestelsel. Van bijzonder belang is een theorie dat de maan is gevormd door zo’n zeer grote inslag.

De aarde heeft waarschijnlijk altijd een vorm van basaltische oceanische korst gehad, maar er zijn aanwijzingen dat zij ook al 3,8 tot 3,9 miljard jaar een continentale korst heeft gehad. De oudste korst op aarde is het Narryer Gneiss Terrane in West-Australië met 3,9 Ga, en bepaalde delen van het Canadese Schild en het Fennoscandian Schild zijn ook van deze ouderdom.

Het grootste deel van de huidige continentale korst van de aarde werd voornamelijk gevormd tussen 4,6 miljard jaar en 3,9 miljard jaar voor het heden, in het Hadean. Het overgrote deel van de gesteenten van deze ouderdom bevindt zich in kratons waar de korst tot 70 km dik is. De lagere dichtheid van de continentale korst in vergelijking met de oceanische korst voorkomt dat deze door subductie wordt vernietigd. De vorming van korst is verbonden met perioden van intense orogenese of bergvorming; deze perioden vallen samen met de vorming van de supercontinenten zoals Rodinia, Pangaea en Gondwana. De korst wordt niet zozeer gevormd door opeenhoping van graniet en metamorfe plooiingsgordels, maar door depletie van de mantel om een drijvende lithosferische mantel te vormen.