Maand van de zwarte geschiedenis: 11 Songs to Move You aka The Protest Playlist

Om Black History Month te vieren, zijn hier 11 nummers die de zwarte ervaring belichamen.

1. Billie Holiday – ‘Strange Fruit’

Dit is er niet een om het feest mee te beginnen, maar deze lijst zou niet kunnen beginnen zonder Strange Fruit. Het is een van de meest krachtige liedjes ooit geschreven. Er zijn ontelbare versies, maar Holiday’s is de meest transcendente. De feitelijkheid van de tekst wordt onderstreept door een beklijvende zang waarin de lichamen van duizenden lynchslachtoffers in Amerika worden beschreven als “een vreemde en bittere oogst”. Het is beschreven als “een oorlogsverklaring” en “het begin van de burgerrechtenbeweging”, en is symbool komen te staan voor de wreedheid van het gewelddadige tijdperk dat het beschrijft.

2. Sam Cooke – ‘A Change is Gonna Come’

Als een van de weinige zwarte artiesten van die tijd met een cross-culturele aantrekkingskracht, was Cooke een grotendeels apolitiek figuur, en was hij bang om zijn blanke fans van zich te vervreemden door zijn muziek te politiseren. Een incident in 1963 veranderde dat, toen Cooke en zijn vrouw een kamer werd geweigerd in een hotel waar alleen blanken woonden, en vervolgens gearresteerd werden voor ‘verstoring van de rust’ toen ze klaagden. Naar verluidt geïnspireerd door het horen van Bob Dylan’s ‘Blowing in the Wind’, was Cooke zo getroffen door “het feit dat een blanke jongen het geschreven had, dat hij zich bijna schaamde niet zelf zoiets geschreven te hebben”. Het nummer balanceert tussen somber en hoopvol, en vormde een soundtrack voor de voortdurende burgerrechtenstrijd en de Selma-marsen.

3. Nina Simone – ‘Four Women’

Dit vertelt het verhaal van vier zwarte vrouwen: Tante Sarah, die “sterk genoeg is om de pijn te verdragen”, is je sterke zwarte vrouw. Saffronia, van gemengd ras, leeft “tussen twee werelden” – “mijn vader was rijk en blank / hij dwong mijn moeder op een nacht laat”. Sweet Thing is het geseksualiseerde zwarte archetype – “wiens kleine meisje ben ik / Iedereen die geld heeft om te kopen” – die erin slaagt om geaccepteerd te worden omdat haar “haar mooi is”. Tenslotte is er de boze zwarte vrouw: “I’m awfully bitter these days / cause my parents were slaves”. We horen haar naam wanneer Simone schreeuwt: “Mijn naam is Peaches”. Het werd geïnterpreteerd als racistisch omdat het stereotypen versterkte en werd verbannen van sommige radiostations, maar het benadrukt om de manier waarop zwarte vrouwen in hokjes worden geplaatst en verwacht wordt binnen bepaalde categorieën te bestaan, te ondermijnen.

4. Marvin Gaye – ‘Inner City Blues (Make Me Wanna Holler)’

What’s Going On, Gaye’s conceptalbum, bevat negen onderling verbonden tracks die het verhaal vertellen van een Vietnam-veteraan die terugkeert, maar wordt geconfronteerd met onrechtvaardigheid en haat. Het titelnummer krijgt de aandacht, maar het is het gedenkwaardige laatste nummer dat echt indruk maakt, door de somberheid en het gevoel van wanhoop in de Amerikaanse binnensteden weer te geven, en de emotionele tol die deze hopeloosheid eist van de gemeenschappen die er deel van uitmaken. Toen Gaye Motown honcho Berry Gordy belde om hem te vertellen over de politieke focus van zijn nieuwe album, antwoordde Gordy naar verluidt: “Marvin, waarom wil je je carrière ruïneren?”

5. Fela Kuti – ‘Zombie’

https://www.youtube.com/watch?v=Qj5x6pbJMyU

Nigeriaanse Afrobeat-pionier Fela Kuti creëerde een spectaculaire mix met dit protestlied en pure banger – een woeste aanval op het Nigeriaanse leger en de hersenloze manier waarop het destijds bevelen opvolgde: “Attentie! Snelle mars! Langzame mars! Ga en dood! Ga en sterf!” De Nigeriaanse regering nam dit niet goed op, en lanceerde een aanval op Fela’s kamp, brandde het tot de grond toe af, verkrachtte zijn “vrouwen”, en gooide zijn moeder Funmilayo van de trap, waarbij ze werd vermoord. Ja, echt waar. Zombie’s betekenis als zowel partij starter en politiek statement binnen Nigeria kan niet overschat worden.

6. NWA – ‘Fuck tha Police’

https://www.youtube.com/watch?v=9jOqOlETcRU

‘Fuck tha Police’ wordt vaak beleefd omschreven als ‘controversieel’; zo ‘controversieel’ dat de FBI een strenge brief schreef aan de N*ggas with Attitude – hoewel het onduidelijk is wat voor reactie ze verwachtten – waarin ze hun ongenoegen uitten over hun onjuiste voorstelling van de rechtshandhaving. Het was een van de eerste platen met een ‘Parental Advisory’ label, dat voorstedelijk Amerika waarschuwde voor de mogelijke gangsta gruwelen die hun kinderen te wachten stonden als ze op play van hun walkman drukten. Dit verzet tegen raciale profilering en politiegeweld is vandaag de dag nog even deprimerend relevant als toen

7./8. Tupac – ‘Brenda’s Got a Baby’ / ‘Keep Ya Head Up’

Deze liedjes zijn liefdesbrieven aan zwarte vrouwen. ‘Keep Ya Head Up’ is opgedragen aan Latasha Harlins, een zwarte 15-jarige die in het hoofd werd geschoten door een winkelier die haar beschuldigde van winkeldiefstal (ze werd later vrijgesproken van moord). Brenda’s Got a Baby’ beschrijft de gevolgen van tienerzwangerschappen en de armoedecirkels die hen omringen, en bekritiseert zowel de vader van de baby als de regering voor hun passiviteit. Het is behoorlijk triest om je af te vragen wat Tupac zou zijn gaan doen als hij niet was vermoord, maar deze nummers zijn zijn nalatenschap.

9. Kendrick Lamar – ‘Alright’

Kendrick’s ‘Alright’ is de Black Lives Matter-beweging gaan vertegenwoordigen. De verbazingwekkende live-versie tijdens de VMA’s maakt gebruik van zowel slavenbeelden als opgesloten zwarte mannen in kettingen om het verband te laten zien tussen onderdrukking in het verleden en het heden. Het is een rally-kreet in tegenstelling tot een protest – het erkent het onrecht en de onderdrukking waar mensen mee te maken hebben, maar een lied dat troost in zijn hoopvolheid.

10. Solange – ‘Don’t Touch My Hair’

In de eerste single van A Seat at the Table beschrijft Solange een situatie die velen van ons maar al te goed kennen. Het is een ontleding van de manier waarop zwarte gelaatstrekken worden geïnterpreteerd als tentoongesteld en vervormd als spektakel door de samenleving, en daardoor beroofd van hun menselijkheid. Ze probeert een sjabloon te bieden om de haaraanrakers zo vriendelijk te krijgen om op te rotten. Ze beschrijft het schrijfproces als volgt: “Ik zag of hoorde weer een verhaal van een jonge zwarte in Amerika die het leven werd ontnomen, die zijn vrijheid werd ontnomen. Dat zou me aanzetten om terug te gaan en het opnieuw te bekijken… en niet bang te zijn om het gesprek aan te gaan”.

11. Sounds of Blackness – ‘Optimistic’

Om ons eraan te herinneren dat het soms het beste protest is om je beste leven te leiden. En ook omdat het zo goed is.