Medische terminologie

Definitie

Medische terminologie is een systeem van woorden die worden gebruikt om specifieke medische aspecten en ziekten te beschrijven. Het is gebaseerd op standaard stamwoorden, voor- en achtervoegsels.

Beschrijving

Medische terminologie is in hoge mate geëvolueerd uit de Latijnse en Griekse talen. Tijdens de Renaissance werd een begin gemaakt met de wetenschap van de anatomie. Veel vroege anatomisten waren faculteitsleden aan Italiaanse geneeskundige scholen. Deze vroege anatomisten gaven Latijnse namen aan de structuren die zij ontdekten. Deze traditie werd voortgezet. Om deze reden komen de meeste stamwoorden in de Engelse taal uit het Latijn.

Enkele namen voor aandoeningen werden overgenomen uit de leer van Galen (a.d. 130-200), een Griekse arts die in het latere deel van zijn leven teksten over de geneeskunde schreef. Deze bleven gedurende bijna 1.500 jaar invloedrijk. Veel van de namen van ziekten en aandoeningen die voor het eerst door Galen werden gebruikt, zijn behouden gebleven. Dit verklaart waarom de tweede meest voorkomende bron van medische stamwoorden de Griekse taal is.

Andere oudere stammen vinden hun oorsprong in het Arabisch. Dit is te danken aan het feit dat Arabische geleerden in de middeleeuwen belangrijke leraren in de geneeskunde waren. Sommige moderne stammen zijn afkomstig uit het Engels. Dit weerspiegelt het overwicht van de Engelse taal in de geneeskunde en de biomedische wetenschappen in de afgelopen halve eeuw.

De Latijnse taal voegt achtervoegsels toe aan zelfstandige naamwoorden om verschillende syntaxis-constructies aan te duiden. Aangezien achtervoegsels algemeen werden gebruikt door Italiaanse wetenschappers, werd het gebruik ervan ook in medische settings behouden. Sommige voorvoegsels zijn aanpassingen van Latijnse woorden. In medische beschrijvingen en terminologie werden zij aan de stamwoorden toegevoegd in plaats van los te staan van het woord dat zij wijzigden. Voorvoegsels worden vaak gebruikt om plaatsen op het lichaam of richtingen ten opzichte van vlakken of structuren in het lichaam aan te geven.

Sommige woorden in de moderne medische terminologie zijn ontleend aan de biologie. Veel van deze woorden zijn namen van genus en species van ziekteverwekkers. Het gebruik van het Latijn voor deze namen gaat terug tot Carl Linnaeus (1707-1778), die het moderne taxonomiesysteem heeft opgezet.

Tijdens de ontwikkeling van het huidige systeem van medische terminologie, van ongeveer 1650 tot 1850, was het Latijn de taal van de geleerden. Dit is een andere reden voor het opnemen van zoveel taalkundige elementen (voorvoegsels, stammen en achtervoegsels) uit het Latijn.

Een voorbeeld zal illustreren hoe het systeem werkt. Beschouw de taak van het beschrijven van de beweging van een vinger en de bijbehorende structuren. Twee groepen spieren zijn hierbij betrokken. De strekspieren bewegen een structuur weg van het lichaam, terwijl de buigspieren dezelfde structuur terug naar het lichaam brengen. De vingers worden digits genoemd. Er ontstaat een probleem als men zich realiseert dat er drie beenderen in de vingers zijn. Structuren die dichter bij het centrum van het lichaam liggen, worden proximaal genoemd, terwijl hele structuren die verder weg liggen, distaal zijn. Een spier die het kleinste botje in een vinger in de richting van de handpalm beweegt, wordt flexor digiti minimus genoemd. Een nauwkeurige beschrijving van iemand die zijn pink krult, is dus een actie van de flexor digiti minimus aan de distale phalanx van de vierde vinger. Het ontkrullen van dezelfde vinger vereist een actie van de extensor digiti minimus op de distale falanx. Hoewel dit systeem omslachtig lijkt, is het nauwkeurig en ondubbelzinnig.

Overweeg een ander voorbeeld: een adenocarcinoom van de linker bovenkwab van de long. De stam (carcin-) duidt op weefsel dat kankerachtig is. Het achtervoegsel (-oma) duidt op een tumor of abnormale groei. Het voorvoegsel (adeno-) heeft betrekking op een klier. Er is dus sprake van een abnormale of kankerachtige groei die zijn oorsprong vindt in een kliercel. De rest van de beschrijving geeft de plaats van het gezwel aan. De aanduiding (links) heeft betrekking op de persoon die het gezwel heeft of die wordt onderzocht, niet op de persoon die het onderzoek verricht. Superior duidt op de bovenste van de twee lobben van de linker long.

Medische terminologie wordt ook gebruikt bij het beschrijven van ziekten of procedures. Een voorbeeld is acute pancreatitis in het achterste gedeelte van het orgaan. De stam (pancrea-) geeft aan om welk orgaan het gaat, de alvleesklier. Het achtervoegsel (-itis) geeft een ontsteking aan. Acuut duidt op een snel begin, in tegenstelling tot chronisch, dat van lange duur is. Posterior verwijst naar het gedeelte van de pancreas dat zich achteraan het lichaam bevindt. Dit deel van het orgaan wordt ook wel de kop van de pancreas genoemd. Dit illustreert een ander belangrijk aspect van de medische terminologie, namelijk dat er vaak meer dan één manier is om een plaats of structuur nauwkeurig te beschrijven.

Een voorbeeld van een ingreep is een choledocholithotomie. Dit is een chirurgische ingreep om een steen (-litho-) te verwijderen (-otomie) die in de galblaas (chole-) is ontstaan, maar zich nu in het gemeenschappelijke galkanaal (-docho-) bevindt. Een hysterosalpingogram is een röntgenfoto (-gram) van de baarmoeder (hystero-) en eileiders (-salpingo-).

De regels voor het combineren van voorvoegsels, stammen en achtervoegsels zijn over het algemeen gebaseerd op het Latijn. In het Latijn hebben zelfstandige naamwoorden vijf verschillende naamvallen en kunnen ze enkelvoud of meervoud zijn. Verschillende uitgangen geven de vorm en betekenis van het woord aan. Om het nog verwarrender te maken voor mensen die geen Latijn hebben gestudeerd, kunnen er ook verschillende vormen van een woord zijn. De nominatieve enkelvoudsvorm van het woord voor eileider is salpinx. De samengestelde stam is salpingo-. Er zijn voorbeelden van combinatievormen in het Engels. Het meervoud van index is indices, het meervoud van apex is apices. Net als in het Latijn kent het Engels verschillende vormen. Indexes is een aanvaardbare meervoudsvorm. De regels voor woorden die uit het Grieks komen lijken veel op elkaar, hoewel de uitgangsvormen kunnen verschillen.

Beschouwingen

Een van de sleutels tot de medische terminologie is het leren van een lijst van veel voorkomende voorvoegsels, stamwoorden, en achtervoegsels. Als die taak eenmaal is volbracht, wordt het construeren en begrijpen van voorheen ongeziene woorden mogelijk. Het systeem maakt een medisch woordenboek niet overbodig, maar het vergemakkelijkt wel het leren en communiceren.

In veel opzichten vormen medische termen een taal die uit het hoofd moet worden geleerd en beheerst. Een tweede sleutel tot het verwerven van vaardigheid in medische terminologie is oefening met toepassingen. Deze taak is niet fundamenteel anders dan het ontwikkelen van vaardigheid in een sport of het leren bespelen van een muziekinstrument.

Oeroude anatomisten en moderne chirurgen hebben beiden een behoefte aan precisie in de beschrijving. Het systeem van medische terminologie dat momenteel in gebruik is, voorziet in dergelijke details. Samen zorgt het systeem van voor- en achtervoegsels voor een grote precisie en specificiteit.

Professionele implicaties

Een goede kennis van medische terminologie is een absolute noodzaak voor succes in een van de medische wetenschappen. Het is zeer nuttig voor personen die met medische beroepsbeoefenaren te maken hebben. Although knowledge of classical Latin or Greek is no longer the prerequisite for medical training as it was 50 years ago, knowledge of Latin eases the burden of learning much modern medical terminology.

KEY TERMS

Ab-— Prefix meaning away from.

Ad-— Prefix meaning to or toward.

Caudal— Toward the tail or rump.

Cranial— Toward the head.

Distal— Toward the periphery of the body.

-itis— Suffix meaning inflammation of.

Myo-— Root word meaning muscle.

Ophthalmo-— A root meaning eye.

-osis— Suffix meaning an increase when referring to a pathogenic condition.

Proximal— Toward the center of the body.

Resources

BOOKS

Anderson, Kenneth N. Mosby’s Medical, Nursing, & Allied Health Dictionary. 6th ed. St. Louis: Mosby Yearbook, 2001.

Austrin, Miriam G., and Harvey R. Austrin. Learning Medical Terminology. St. Louis: Mosby-Yearbook, 2000.

Birmingham, J. J. Medical Terminology: A Self-Learning Text. St. Louis: Mosby-Yearbook, 2000.

Brooks, Myrna L. Exploring Medical Language. 4e ed. St. Louis: Mosby, 2001.

Chabner, Davi-Ellen. Medical Terminology. Philadelphia: Saunders, 2000.

Ehrlich, Ann, and Carol L. Schroeder. Medical Terminology for Health Professions. 4e ed. Albany, NY: Delmar, 2000.

Miosio, Marie A. Medical Terminology: A Student-CenteredApproach. Albany, NY: Delmar, 2001.

Venes, Donald, Clayton L. Thomas, and Clarence Wilbur Taber. Tabers Cyclopedisch Medisch Woordenboek. 19e ed. Philadelphia: F. A. Davis Co, 2001.

PERIODICALS

Angelillo, V. A. “‘Wet’ Label Can Be DangerouslyMisleading.” Postgradute Medicine 109, no. 5 (2001): 23-24.

Beeler Jr., G. W. “The Crucial Role of Standards. Zorginformatica 18, nr. 2 (2001): 98-104.

Cimino, J. J., V. L. Patel, and A. W. Kushniruk. “Het bestuderen van de Mens-Computer-Terminologie Interface.” Journal of the American Medical Informatics Association 8, no. 2 (2001): 163-173.

Elfrink, V., et al. “Standardized Nursing Vocabularies: A Foundation for Quality Care.” Seminars in Oncology Nursing 17, no. 1 (2001): 18-23.

Gordon, B. M. “Medical Errors: Creating the Tension forChange.” American Journal of Health System Pharmacy 58, no. 10 (2001): 908-912.

Mareckova, E., F. Simon, and L. Cerveny. Annalen van de Anatomie 183, no. 3 (2001): 201-207.

Reid, C., and L. Chan. “Emergency Medicine Terminology in the United Kingdom-Time to Follow the Trend?” Tijdschrift voor Spoedeisende Geneeskunde 18, nr. 2 (2001): 79-80.

Rosse, C. “Terminologia Anatomica: Bezien vanuit het perspectief van Next-Generation Knowledge Sources.” Klinische Anatomie 14, nr. 2 (2001): 120-133.

Rubin, G. “Medische Fouten. Terminologie van ‘Fout’ is belangrijk.” British Medical Journal 322, no. 7299 (2001): 1422.

Sharp, D. “Resuscitating Dead Languages.” Lancet 357, no. 9265 (2001): 1310-1312.

ORGANIZATIONS

American Academy of Family Physicians. 11400 Tomahawk Creek Parkway, Leawood, KS 66211-2672. (913) 906-6000. 〈http://www.aafp.org〉.

American Medical Informatics Association. 4915 St. Elmo Avenue, Suite 401, Bethesda, MD 20814. (301) 657-1291. 〈http://www.amia.org〉.

College of American Pathologists. 325 Waukegan Road, Northfield, IL 60093. (800) 323-4040. 〈http://www.cap.org〉.

OTHER

British Medical Informatics Society. 〈http://www.bmis.org〉.

English Centre. 〈http://ec.hku.hk/mt〉.

International Medical Informatics Association. 〈http://www.imia.org〉.

University of Minnesota. 〈http://www.gen.umn.edu/faculty_staff/jensen/1135/med_term_activites/ default.html〉.