Mental Health

John Vavrik

Gedrukt uit “Trauma and Victimization” uitgave van Visions Journal, 2007, 3 (3), pp. 24-25

Pat is al laat. Ze kan nauwelijks wachten tot het licht verandert. Als dat gebeurt, geeft ze onmiddellijk gas over het kruispunt. In een fractie van een seconde wordt ze overspoeld door een golf van oorverdovend lawaai, uit haar stoel gerukt en tegen een muur van versplinterend glas gesmakt, waarbij metaal en ledematen heftig ronddraaien. Haar zintuigen lijken in overdrive maar haar geest is leeg. Pat heeft het gevoel dat ze naar een film in slow motion kijkt. Ze kijkt passief toe hoe haar auto door de lucht draait en op zijn dak landt. Terwijl ze ondersteboven in het gekantelde voertuig hangt, kan ze de onderkant van het voertuig zien alsof ze er van bovenaf naar kijkt. Later verneemt ze dat ze eigenlijk naar het chassis kijkt van de vrachtwagen die op haar inreed.

Aanslagen met motorvoertuigen zijn niet alleen een van de belangrijkste oorzaken van overlijden en verwondingen in Canada en de rest van de wereld, maar kunnen soms ook bestaande psychologische aandoeningen veroorzaken of verergeren. Deze aandoeningen kunnen angst, depressie, woede, verdriet, schuldgevoelens, reisfobieën en posttraumatische stressstoornis (PTSD) omvatten.

Als Pat PTSD zou ontwikkelen, kan ze aan slapeloosheid lijden. Als ze wel slaapt, kan ze het ongeluk “herbeleven” in nachtmerries. Ze kan proberen te vermijden om te rijden, vooral op kruispunten, uit angst voor nog zo’n ongeluk. Als ze wel rijdt, zal ze waarschijnlijk voortdurend alle auto’s, bussen en vrachtwagens (vooral de vrachtwagens) controleren – tot het punt waarop ze uitgeput raakt door de intense, ongedifferentieerde waakzaamheid (d.w.z. hypervigilance), waardoor ze haar aandacht kan laten verslappen.

Zal Pat PTSS ontwikkelen?

Het goede nieuws is dat Pat niet automatisch PTSS zal krijgen als ze bij een ongeluk betrokken is geweest, zelfs niet als het een ernstig ongeluk was.

Nauwelijks één op de tien mensen die hun aanrijding als “traumatisch” omschrijven, ontwikkelt daadwerkelijk PTSS. De meeste crashslachtoffers herstellen binnen een paar maanden; sommigen blijven echter chronische symptomen van posttraumatische stress rapporteren, die hun psychologische en fysieke herstel belemmeren.

Van degenen die wel enige PTSS-symptomen ontwikkelen, herstellen de meesten binnen het eerste jaar. Ongeveer de helft van degenen die een jaar na het ongeval aan de PTSS-criteria voldoen, is aan het eind van het derde jaar hersteld.

De relatie tussen ongevallen en PTSS is niet eenvoudig, omdat deze afhangt van het soort ongeval, het soort betrokkene, alsmede van de sociale, economische en juridische problemen die zich na een ongeval voordoen. Hoewel de ernst van Pat’s ongeluk haar een groter risico op PTSS kan geven, zal de manier waarop ze het ongeluk ervaart waarschijnlijk een nog grotere rol spelen.

“Traumatische” ongelukken worden vaak beschreven als plotseling, onverwacht, onvoorspelbaar, oncontroleerbaar en beangstigend. De stress lijkt groter te zijn als de acties van andere automobilisten opzettelijk op het slachtoffer zijn gericht (zoals bij road rage-incidenten), als de bestuurder zich verantwoordelijk voelt voor het ongeluk, als er naaste vrienden of familie in het voertuig zitten, en als er na het ongeluk iemand in het voertuig bekneld zit.

Pat’s geschiedenis met andere traumatische gebeurtenissen, waaronder andere ongevallen, evenals reeds bestaande aandoeningen zoals angst, emotionele problemen, depressie en buitensporige gezondheidsproblemen beïnvloeden ook haar risico op het ontwikkelen van crash-gerelateerde PTSS.

Hoe ze emotioneel reageerde tijdens en onmiddellijk na het ongeval is ook relevant. Als haar reactie een soort dissociatieve ervaring suggereert, zoals zich verdoofd of versuft voelen of het ongeluk van buitenaf bekijken, kan ze een groter risico lopen op PTSS.

De manier waarop ze het ongeluk “verwerkt” (d.w.z. hoe ze de gebeurtenis beoordeelt of interpreteert in de context van haar emoties en handelingen op dat moment) kan van invloed zijn op hoe ze een autobiografische herinnering aan het ongeluk vormt, wat op zijn beurt meer onvrijwillige “flashbacks” van het ongeluk in de loop van de tijd mogelijk kan maken. Als haar herinnering aan het ongeluk ongeorganiseerd of gefragmenteerd is, is de kans ook groter dat ze PTSS ervaart.

Pat loopt mogelijk ook meer risico als ze opdringerige gedachten en herinneringen aan het ongeluk negatief beoordeelt (bijvoorbeeld: “Ik word gek” versus “Dit zijn gewoon ongemakkelijke maar tijdelijke gedachten die ik voorlopig wil accepteren.” Ze zou ook een groter risico lopen als ze gewone (en vaak natuurlijke) copingstrategieën zou gebruiken die de instandhouding van PTSS-symptomen juist bevorderen – bijvoorbeeld als ze haar best zou doen om alle opdringerige gedachten te onderdrukken, zou herkauwen over het ongeluk, of zou stilstaan bij de vraag waarom het ongeluk haar specifiek is overkomen. (Probeer zo hard als je kunt niet te denken aan een grote zwarte vrachtwagen die op het punt staat je te raken).

Als Pat heel weinig steun krijgt van haar vrienden en familie, als ze financiële problemen heeft en als ze betrokken raakt bij een rechtszaak, is de kans groter dat ze PTSS ontwikkelt en in stand houdt. Vooral rechtszaken, waarin de nadruk ligt op psychisch letsel in plaats van herstel, blijken een risicofactor te zijn.

Ten slotte is het, hoewel we ons hebben geconcentreerd op Pat, de automobiliste, belangrijk om te onthouden dat post-crash stressreacties zich soms ook kunnen ontwikkelen bij mensen die slechts getuige zijn van een traumatisch ongeval. Dit is een van de redenen waarom voorzichtigheid geboden is bij het opzetten van preventieprogramma’s waarin gebruik wordt gemaakt van schijnongevallen om mensen bewust te maken van de gevolgen van een ongeval.

Behandeling en vooruitzichten

Als Pat toch volledige PTSS ontwikkelt, zijn er veel effectieve therapieën voorhanden:

• Blootstellingstherapie lijkt effectief te zijn in het verminderen van de herbelevingssymptomen en reisfobieën1

• Relaxatietherapie kan vooral nuttig zijn voor het beheersen van hypervigilantie1

• Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR)-therapie blijkt ook PTSS-symptomen te verminderen1

Recent onderzoek bevestigt ook wat veel slachtoffers van ongevallen al jaren zeggen: De confrontatie met een levensbedreigende gebeurtenis als een auto-ongeluk kan leiden tot zeer positieve psychologische veranderingen. Pat kan een dergelijke “posttraumatische groei” ervaren als ze haar prioriteiten in het leven opnieuw begint te evalueren, zinvollere relaties met vrienden en familie opbouwt, en kracht en vertrouwen wint uit haar moeilijkheden.2

Preventie

De eenvoudigste manier om de negatieve psychologische gevolgen van ongevallen te verminderen, is natuurlijk om ongevallen in de eerste plaats te voorkomen. Gewoon controleren op kruisend verkeer voordat je het kruispunt oprijdt, zelfs als het licht op groen stond, zou wel eens Pat’s meest effectieve strategie kunnen zijn geweest om het risico van aan een ongeluk gerelateerde PTSS te elimineren.