Menu

ABOVE: Adenomateuze poliep
© ISTOCK.COM, SELVANEGRA

Rachel Winegar, een moeder van drie kinderen uit Colorado, heeft al zo lang ze zich kan herinneren problemen met haar spijsverteringsstelsel. Dus toen ze bijna 30 was en haar problemen verergerden, dacht ze niet aan darmkanker. Haar dokter dacht dat het misschien een chronische aandoening was zoals coeliakie, colitis ulcerosa, of de ziekte van Crohn. Ze leed: “rectale bloeding zelfs bij het passeren van gas, vol gevoel, opgeblazen, misselijk, weinig energie, gevoel ergens op te zitten, potlooddunne ontlasting,” schrijft ze in een e-mail aan The Scientist.

Nadat ze eindelijk naar de dokter ging, werd Winegar ingepland voor een colonoscopie. Maar in plaats van bewijs te vinden voor een van deze aandoeningen, ontdekte haar arts een massa ter grootte van Winegar’s handpalm in haar rectum, herinnert ze zich. Het was kanker in stadium 4. “Mijn man, onze drie kinderen en ik hebben ons leven op zijn kop moeten zetten vanwege de diagnose kanker.”

Hoewel darmkanker nog steeds zeldzaam is, en volgens het National Cancer Institute ongeveer 4 procent van de volwassenen tijdens hun leven treft, komt het steeds vaker voor bij jongvolwassenen, zelfs als de incidentie onder ouderen afneemt. De eerste berichten over een toename bij jongere patiënten doken tien jaar geleden op. “We dachten dat dit zou afvlakken met de nieuwere gegevens, maar het blijft stijgen,” zegt Darren Brenner, een moleculair kankerepidemioloog aan de Universiteit van Calgary.

Ik zie zeker patiënten die vegetariër zijn, marathons lopen, mager zijn, dus het is niet exclusief.

-Nancy You, MD Anderson Cancer Center

Brenner en zijn collega’s ontdekten in hun recente analyse van Canadese nationale kankerregistratiegegevens dat de incidentie van colorectale kankerdiagnoses bij vrouwen onder de 50 van 2010 tot 2015 jaarlijks met bijna 4,5 procent toenam. Canadese mannen onder de 50 jaar kenden een gemiddelde jaarlijkse stijging van bijna 3,5 procent van 2006 tot 2015. “Bij mannen en vrouwen zien we de hoogste percentages ooit geregistreerd onder de meest recente geboortecohorten,” zegt hij. Van de 37 miljoen inwoners van het land werden in 2017 bijna 12.000 vrouwen en bijna 15.000 mannen van alle leeftijden gediagnosticeerd met colorectale kanker, volgens de Canadian Cancer Society.

Een recente studie in het tijdschrift Cancer beschreef een vergelijkbare trend onder Amerikanen, waarbij de cijfers iets hoger waren voor rectumkankers dan voor darmkankers. In 2004 was 10 procent van de diagnoses bij mensen jonger dan 50 jaar, vergeleken met 12 procent in 2015. De stijging blijft niet beperkt tot Noord-Amerika: in mei bleek uit een analyse dat het aantal gevallen van colorectale kanker bij mensen onder de 50 in Denemarken, Nieuw-Zeeland en het Verenigd Koninkrijk de afgelopen tien jaar aanzienlijk is toegenomen. Evenzo bleek uit een studie van 20 Europese landen dat de incidentie van colorectale kanker de afgelopen tien jaar met bijna 8 procent per jaar was gestegen bij mensen in de 20, met 5 procent bij mensen in de 30 en met 1,6 procent bij mensen in de 40.

Nu heeft aan de University of Texas MD Anderson Cancer Center een op de drie nieuwe colorectale kankerdiagnoses betrekking op patiënten tussen 18 en 50 jaar oud, volgens Nancy You, een chirurgisch oncoloog daar. Wat haar met name zorgen baart, is dat jongvolwassenen onevenredig vaak worden getroffen door rectale kanker, die een complexere behandeling vereist dan kanker van de dikke darm, schrijft ze in een e-mail aan The Scientist. Bovendien bevinden ze zich bij de diagnose onevenredig vaak al in stadium 3 of 4 – waarschijnlijk door een gebrek aan begrip van de ziekte bij jonge mensen bij patiënten en artsen, zegt ze. De trends vragen om een dringende behoefte aan bewustwording van het probleem en aan inzicht in de onderliggende oorzaken. “

De vele factoren die bijdragen aan colorectale kanker

In het algemeen is een klein deel van de colorectale kankers – ongeveer 5 procent – erfelijk, waaronder aandoeningen zoals het Lynch-syndroom, dat wordt veroorzaakt door mutaties in genen die verantwoordelijk zijn voor het repareren van fouten in de DNA-replicatie. Nog eens ongeveer 20 procent heeft een familiegeschiedenis van colorectale kanker, hoewel het niet duidelijk is of het voornamelijk genetische of omgevingsfactoren zijn die ervoor zorgen dat de ziekte zich in sommige families opstapelt.

De meeste colorectale kankers komen voor bij mensen die geen familiegeschiedenis of bekende genetische aanleg hebben, zoals het geval is bij Winegar. Voor deze sporadische gevallen zijn verschillende theorieën naar voren gekomen over de oorzaken, waaronder veranderingen in het darmmicrobioom en een sedentaire levensstijl. Eerder dit jaar werd bijvoorbeeld een verband gelegd tussen langdurig TV kijken en een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte bij jonge Amerikanen. Algemene risicofactoren voor colorectale kanker zijn ook roken en zwaar alcoholgebruik.

De tumor kan gewoon direct de suiker opeten die je eet. Dat is uniek voor colorectale kanker.

-Marcus Goncalves, Weill Cornell Medical College

Gezien het feit dat de toename van het aantal gevallen bij jongvolwassenen in een relatief kort tijdsbestek heeft plaatsgevonden, is het hoogstwaarschijnlijk gedreven door omgevingsrisicofactoren, in plaats van genetische veranderingen in de bevolking, aldus Brenner. “De waarschijnlijke boosdoeners zijn waarschijnlijk een combinatie van belangrijke leefstijl- en blootstellingstrends die de afgelopen veertig jaar zijn veranderd,” zegt hij.

Sommige onderzoekers geven de schuld aan dieet-gerelateerde veranderingen in de afgelopen decennia. “We weten dat mensen in die jongere groepen minder vezels eten en meer bewerkt voedsel eten dan vorige generaties,” zegt Brenner. Dit zijn bekende risicofactoren voor colorectale kanker, net als verwerkt vlees en rood vlees. Bovendien stijgt het percentage zwaarlijvigen onder jonge bevolkingsgroepen, wat in verschillende studies in verband is gebracht met de toename van colorectale kanker onder jonge volwassenen.

“Colorectale kanker is een van de meest gevoelige voor voeding,” merkt endocrinoloog Marcus Goncalves van het Weill Cornell Medical College in New York op, wiens onderzoek zich richt op de effecten van voeding op kanker.

Hoewel de precieze verbanden tussen zwaarlijvigheid en colorectale kanker onduidelijk zijn, ziet hij verschillende manieren waarop zwaarlijvigheid de groei van tumoren zou kunnen aanwakkeren. Door de toename van vetreservoirs in het lichaam en in de buurt van de tumor, zou zwaarlijvigheid kankercellen kunnen voorzien van brandstof om te groeien. Zwaarlijvigheid kan iemand ook vatbaar maken voor hormonale veranderingen, zoals hoge hoeveelheden insuline en oestrogeen, waardoor de celgroei kan toenemen. De aandoening leidt ook tot systemische ontsteking van lichaamsweefsels, waardoor cytokinen vrijkomen die de tumorgroei verder aanwakkeren. Voedingsgewoonten kunnen ook de bacteriepopulaties in de darmen veranderen, wat de tumorgroei kan beïnvloeden door de niveaus van metabolieten en hormonen te veranderen, voegt hij eraan toe.

Zie “Breaking the Cancer-Obesity Link”

Suikerinname kan ook een belangrijke factor zijn. “De tumor kan gewoon direct de suiker eten die jij eet. Dat is uniek voor colorectale kanker,” zegt Goncalves. Onlangs voerden hij en zijn collega’s een studie uit bij muizen die een genetische aanleg hadden voor colorectale kanker, en voerden hen high-fructose corn syrup. Bij de behandelde dieren werden de tumoren veel groter en agressiever dan bij de controledieren die geen siroop kregen. “Maar ze werden niet zwaarlijvig, dus je kunt het effect van suiker uit elkaar houden,” legt hij uit.

Colorectale kanker ontstaat uit goedaardige poliepen, of adenomen, die kanker kunnen gaan vormen als ze niet worden verwijderd. Naast glucose werkt fructose als een katalysator voor het glucosemetabolisme, dat cellen gebruiken als brandstof voor de bouw van macromoleculen zoals eiwitten, DNA en lipiden. In overmaat kunnen deze suikers ertoe leiden dat goedaardige poliepen kankergezwellen worden. Omdat cellen snel groeien en zich vermenigvuldigen, zou dit de kans op nieuwe mutaties kunnen vergroten, bijvoorbeeld in genen die de celcyclus reguleren. “Ons werk zou suggereren dat als je een goedaardige poliep hebt, en je voedt het dan een beetje meer suiker, die poliep sneller kanker zou kunnen worden,” voegt Goncalves toe.

U, de MD Anderson oncoloog, is op zijn hoede voor een te grote focus op bepaalde risicofactoren. “Ik zie zeker patiënten die vegetariër zijn, marathons lopen, mager zijn, dus het is niet exclusief,” zegt ze. “De ongelukkige realiteit is dat veel jonge mensen die ‘alles goed hebben gedaan’ ook gediagnosticeerd worden”, voegt ze eraan toe.

Bewustwording nodig voor dikkedarmkanker bij jongeren

Dikkedarmkanker bij jongere patiënten bevindt zich vaak in een vergevorderd stadium op het moment van de diagnose. Volgens de recente resultaten van een social media-enquête onder 1.195 dikkedarmkankerpatiënten en overlevenden jonger dan 50 jaar, zei 71 procent dat ze in stadium 3 of 4 waren gediagnosticeerd. “Er is een echte ongelijkheid voor hen in het tijdig worden gediagnosticeerd,” zegt Ronit Yarden, de hoofdauteur van het onderzoek en de directeur van medische zaken bij de in Washington DC gevestigde patiëntenbelangengroep Colorectal Cancer Alliance (CCA), die het onderzoek uitvoerde.

“Wat het meest verwoestende is met colorectale kanker is dat als het vroeg wordt ontdekt, het zou kunnen worden voorkomen, of op zijn minst de overlevingskans aanzienlijk zou toenemen,” zegt Yarden. Er zijn echter verschillende belangrijke belemmeringen voor jonge volwassenen bij het krijgen van een vroege diagnose.

Onverzekerde jonge mensen met symptomen van colorectale kanker hebben meestal geen toegang tot een tijdige colonoscopie, die wordt beschouwd als de gouden standaard diagnostisch instrument voor colorectale kankers. Maar zelfs voor mensen met een verzekering kan het moeilijk zijn om een colonoscopie te krijgen vanwege de manier waarop Amerikaanse verzekeringsmaatschappijen de procedure classificeren: Als een arts geen poliepen in de dikke darm vindt die verwijderd moeten worden, beschouwen de meeste maatschappijen dat als een preventieve procedure voor mensen onder de 50 met symptomen, legt Yarden uit. Maar als er eenmaal een poliep is gevonden en verwijderd, zelfs als die goedaardig is, beschouwen de betalers dat meestal als een diagnostische test, en als zodanig is het vaak onderhevig aan verschillende aftrekposten en premies. “Sommige mensen die misschien onderverzekerd zijn, willen misschien niet zelf op controle gaan omdat ze bang zijn dat de kosten zullen stijgen als ze iets vinden,” zegt ze. “Dat is een maas in de wet die we hier in de VS hebben.”

In de medische gemeenschap in de VS wordt voortdurend gediscussieerd over de vraag hoe de richtlijnen voor screening moeten worden aangepast aan de toename van het aantal gevallen onder jongeren, zegt You. Vorig jaar verlaagde de American Cancer Society (ACS) de aanbevolen leeftijd voor screening op dikkedarmkanker van 50 naar 45 jaar, omdat de meeste kankers die zich vóór de leeftijd van 50 voordoen, zich voordoen in de veertiger jaren van de mens. Sommige staten hebben die norm overgenomen, maar andere wachten op de Amerikaanse Preventive Services Task Force om de richtlijnen van de ACS over te nemen, zegt Yarden.

De angst voor een colonoscopie, een invasieve ingreep, kan mensen er ook van weerhouden om naar de dokter te gaan. Er zijn andere, niet-invasieve screeningmethoden beschikbaar – zoals fecale immunochemische tests – maar een colonoscopie wordt beschouwd als de meest efficiënte omdat poliepen onmiddellijk kunnen worden verwijderd tijdens het bezoek, zegt You.

Veel jonge mensen zijn zich er misschien gewoon niet van bewust dat symptomen zoals rectale bloedingen op jonge leeftijd kunnen worden veroorzaakt door colorectale kanker, voegt Yarden eraan toe. Dat was het geval bij Rachel Winegar. In feite meldde 41 procent van de respondenten van de CCA-enquête dat ze na het ervaren van symptomen ten minste zes maanden wachtten voordat ze met een arts spraken.

Dit kan ook te wijten zijn aan een gebrek aan bewustzijn bij artsen. Volgens de enquête zag 67 procent van de respondenten ten minste twee artsen alvorens een juiste diagnose te krijgen. “Mijn artsen waren niet op zoek naar darmkanker,” schreef een respondent. “Mijn symptomen waren achteraf gezien vrij duidelijk, maar ik denk niet dat ze gewend zijn om deze diagnose bij jonge mensen te zien.”

“Ook al is het maar tien procent dat jonge darmkanker krijgt, dat is nog steeds significant,” zegt Yarden. “Patiënten moeten zich bewust zijn van de symptomen en naar hun lichaam luisteren en soms aandringen op een second opinion totdat ze grondig zijn gecontroleerd.”

Winegar, die zegt dat ze voorlopige positieve resultaten heeft ervaren na het krijgen van een kuur van het anti-kankermedicijn Stivarga in een behandelcentrum in Mexico, is het daarmee eens. “Mensen moeten weten wat ‘normaal’ is en wat reden tot bezorgdheid.”

Katarina Zimmer is een freelance journalist uit New York. Je vindt haar op Twitter @katarinazimmer.