Onafhankelijkheid en revolutie

In het begin van de 19e eeuw was de plaatselijke middenklasse het zat om haar rijkdommen met Spanje te delen en ontstond er een obsessie voor onafhankelijkheid.

In het bijzonder de Creolen (zij die in Nieuw-Spanje uit Spaanse ouders zijn geboren) namen het kwalijk dat zij als minderwaardig werden beschouwd door degenen die in het Europese vaderland waren geboren. Zij zagen een kans in de Spaanse oorlog tegen de invasie van Napoleon in 1808.

De belangrijkste hoofdrolspelers in de Onafhankelijkheid waren de priesters Miguel Hidalgo y Costilla en José María Morelos.

Op 16 september 1810 bevrijdde Hidalgo de gevangenen in de stad Dolores, sloot de Spaanse autoriteiten op en riep het volk op tot rebellie door de kerkklokken te luiden. Hidalgo begon met 600 man, maar had er al snel 100.000 en overviel steden in Centraal-Mexico. Hidalgo werd misleid, gevangen genomen en het jaar daarop veroordeeld, en op 30 juli 1811 door een vuurpeloton geëxecuteerd.

Morelos, afkomstig uit de westelijke stad Valladolid (nu Morelia) leidde succesvolle campagnes in 1812 en 1813, waaronder de verovering van de stad Acapulco, de toen belangrijkste handelshaven aan de Pacifische kust. Hij werd gevangen genomen en gefusilleerd op 22 december 1815. Ondanks de tegenslagen werd de onafhankelijkheidsbeweging voortgezet onder leiding van de Creoolse kolonel Agustín de Iturbide. Op 28 september 1821 werd de eerste onafhankelijke regering benoemd met Iturbide aan het hoofd.

Onafhankelijkheid werd gevolgd door dertig jaar van grote politieke beroering, waaronder de Mexicaans-Amerikaanse Oorlog van 1846-1848 waarin Mexico Texas, Californië en Nieuw-Mexico verloor aan de overwinnaars.

Toen kwam er een periode van hervormingen, geleid door de opvoeders van het land. De liberaal Benito Juarez, die in 1861 tot president zou worden gekozen, bevorderde hervormingswetten die in de grondwet van 1857 werden opgenomen. Als voorlopig president beperkte hij ook de bevoegdheden van de Rooms-Katholieke Kerk en confisqueerde kerkelijke bezittingen.

In 1864 werd de Oostenrijkse aartshertog Maximiliaan keizer met de steun van Napoleon III. Maximiliaan regeerde Mexico tot 1867, toen hij werd verslagen en doodgeschoten nadat Napoleon zijn troepen had teruggetrokken om een oorlog met Pruisen uit te vechten. De terugkeer van Juarez in de regering wordt ook wel het Herstel van de Republiek genoemd.

De Juarez-jaren werden gevolgd door de dictatuur van Porfirio Diaz, een militair leider die president was van 1876-1880 en 1884-1911. Onder Diaz maakte Mexico een periode van ongekende economische ontwikkeling door, met de aanleg van spoorwegen, havens en telecommunicatie. Maar Diaz’ repressieve regering en de steeds breder wordende kloof tussen arm en rijk, in combinatie met Diaz’ hofmakerij van buitenlandse investeerders en grootgrondbezitters, leidden tot onvrede en opstanden nadat hij in 1910 – zijn zesde opeenvolgende herverkiezing – opnieuw verkiezingen had gewonnen.

De revolutie van 1910-1917 werd ingezet door Francisco Madero, een democratisch gezinde politicus die zich verzette tegen herverkiezing. Door de militaire opstanden van Francisco Villa (of “Pancho” Villa zoals hij algemeen bekend is) in het noorden en Emiliano Zapata in het zuiden, werd Diaz al snel gedwongen af te treden en in ballingschap te gaan. Madero werd president, maar zijn legerleider Victoriano Huerta pleegde in 1913 een staatsgreep en liet hem vermoorden. In 1914 trad Huerta af en werd Venustiano Carranza president.

Hoewel weinig Mexicanen het belang van de geboorte van een onafhankelijke natie na drie eeuwen koloniale overheersing in twijfel trekken, was de conflictperiode 1910-1917 die leidde tot de afkondiging van de grondwet van 1917 veel complexer, en tot op zekere hoogte niet beslissend. Een aantal van de bekendste helden van de revolutie werden ruim na 1917 zelf door verraad om het leven gebracht: Emiliano Zapata in 1919, Venustiano Carranza in 1920, Francisco Villa in 1923, en Álvaro Obregón in 1928.

Over de betekenis van de gebeurtenissen die samen de revolutie vormden, bestaat tot op de dag van vandaag onenigheid, waarbij de ideeën meestal door politieke opvattingen worden beïnvloed. De revolutie is niet hetzelfde gezien van links als van rechts, en het succes of de mislukking ervan vanuit een van deze standpunten is niet iets dat gemakkelijk kan worden vastgesteld. Het Wikipedia-artikel (Spaans) illustreert hoe ingewikkeld de zaak was.

In 1917 werd een nieuwe grondwet uitgevaardigd die onder meer de gemeenschappelijke gronden teruggaf aan de Indiaanse bevolking en het antiklerikalisme van de Juarez-jaren hernieuwde.

Volgende: Moderne tijden