Palace of Whitehall

In de 13e eeuw was het paleis van Westminster het centrum van de regering in Engeland geworden, en sinds 1049 was het de belangrijkste Londense residentie van de koning. Het omliggende gebied werd een populaire en dure locatie. De aartsbisschop van York Walter de Grey kocht kort na 1240 een nabijgelegen pand als zijn Londense residentie en noemde het York Place.

Een schets van Whitehall Palace in 1544, door Anton van den Wyngaerde.

Koning Edward I verbleef meerdere malen op York Place tijdens werkzaamheden in Westminster, en vergrootte het om plaats te bieden aan zijn entourage. York Place werd in de 15e eeuw herbouwd en door kardinaal Wolsey zo uitgebreid dat het alleen Lambeth Palace nog overtrof als het grootste huis in Londen, de Londense paleizen van de koning meegerekend. Toen koning Hendrik VIII de kardinaal in 1530 uit de macht ontzette, kocht hij York Place ter vervanging van Westminster (waarvan het koninklijke woongedeelte in 1512 door brand was verwoest) als zijn voornaamste residentie in Londen en inspecteerde hij de bezittingen in het gezelschap van Anne Boleyn. De naam Whitehall of White Hall werd voor het eerst vermeld in 1532; de oorsprong lag in de witte steen die voor de gebouwen werd gebruikt.

Koning Hendrik VIII huurde de Vlaamse kunstenaar Anton van den Wyngaerde in om York Place te herontwerpen, en hij breidde het tijdens zijn leven uit. Geïnspireerd door Richmond Palace voegde hij sportfaciliteiten toe, met een bowlingbaan, een overdekte tennisbaan, een kuil voor hanengevechten (op de plaats van het Cabinet Office, 70 Whitehall) en een tiltyard voor steekspelen (nu op de plaats van Horse Guards Parade). Naar schatting werd in de jaren 1540 meer dan 30.000 pond uitgegeven (enkele miljoenen tegen de huidige waarde), de helft meer dan de bouw van het hele Bridewell paleis. Hendrik VIII trouwde twee van zijn vrouwen in het paleis – Anne Boleyn in 1533 en Jane Seymour in 1536 – en stierf er in januari 1547. In 1611 werd in het paleis het toneelstuk The Tempest van William Shakespeare voor het eerst opgevoerd.

James VI en I brachten belangrijke wijzigingen aan in de gebouwen, met name de bouw in 1622 van een nieuw Bankethuis, naar een ontwerp van Inigo Jones, ter vervanging van een reeks eerdere bankethuizen uit de tijd van Elizabeth I. De decoratie werd in 1634 voltooid met de voltooiing van een plafond van Sir Peter Paul Rubens, in opdracht van Charles I (die in 1649 voor het gebouw zou worden geëxecuteerd). Tegen 1650 was Whitehall Palace het grootste complex van wereldlijke gebouwen in Engeland, met meer dan 1.500 kamers. De indeling was onregelmatig, en de samenstellende delen waren van verschillende grootte en in verschillende bouwstijlen, waardoor het meer op een kleine stad leek dan op één enkel gebouw. De onregelmatigheid van de gebouwen werd nog vergroot door de neiging van de hovelingen om op eigen kosten of op kosten van de koning bij te bouwen in de hun toegewezen vertrekken. Sir Stephen Fox, de klerk van het Groene Doek van Karel II, kreeg in de jaren 1660 toestemming van het Office of Works om de drie kamers die hem waren toegewezen uit te breiden. Tegen de tijd dat hij klaar was had hij een groot herenhuis met koetshuis, stallen en uitzicht over de Theems gebouwd, allemaal binnen het netwerk van het paleis.

Een plattegrond van Whitehall Palace in 1680.

Een deel van een voorstel voor de vervanging van het paleis, getekend door Christopher Wren in 1698. Het paleis werd nooit herbouwd.

Charles II gaf opdracht tot kleinere werken. Net als zijn vader stierf hij in het paleis, maar aan een beroerte. Jacobus II gaf opdracht tot diverse veranderingen door Sir Christopher Wren, waaronder een kapel die in 1687 werd voltooid, de verbouwing van de vertrekken van de koningin (ca. 1688) en de privévertrekken van de koningin (1689). De katholieke kapel van Jacobus II, die werd gebouwd in een periode van fel antikatholicisme in Engeland, oogstte veel kritiek en ook ontzag toen zij in december 1686 werd voltooid. Het plafond was versierd met 8.132 stukjes bladgoud, en aan de oostkant van het schip domineerde een enorm marmeren altaarstuk (40 ft. hoog x 25 ft. breed), ontworpen door Wren en gesneden door Grinling Gibbons, de ruimte. De dagboekschrijver John Evelyn merkte op: “Ik zou niet geloofd hebben dat ik ooit zulke dingen in het paleis van de koning van Engeland zou hebben gezien, nadat het God behaagde dit land te verlichten.”