Pythia: Orakel en hogepriesteres van Delphi

Een van de beroemdste profetieën die door een Pythia, het Orakel van Delphi, zijn uitgesproken, is misschien wel die over de nederlaag van Croesus door het Perzische Rijk. Volgens Herodotus wilde Croesus, de koning van de Lydiërs, weten of hij oorlog moest voeren tegen het ontluikende Perzische Rijk. Het antwoord dat hij kreeg was dat hij een groot rijk zou vernietigen als hij Perzië zou aanvallen.

Tevreden met dit antwoord maakte Croesus zich op om Perzië binnen te vallen. Croesus wist echter niet dat het ‘grote rijk’ waarnaar het Orakel verwees, niet dat van Perzië was, maar zijn eigen rijk. De rest, zoals men zegt, is geschiedenis. Hoewel de authenticiteit van dit verhaal kan worden betwijfeld, is het wel zeker dat het Orakel van Delphi heeft bestaan.

‘Alexander raadpleegt het orakel van Apollo’ (1789) door Louis-Jean-François Lagrenée. ( Public Domain )

Het orakel van Delphi

Gelegen op de zuidwestelijke uitloper van de berg Parnassus in de vallei van Phocis, werd Delphi geassocieerd met de Griekse god Apollo. Volgens de legende werd de heuvel honderden jaren lang bewaakt door een reuzenslang genaamd Python, die een volgeling was van de cultus van Gaia (Aarde). Nadat hij Python had gedood, eiste Apollo Delphi op als zijn eigen heiligdom.

Misschien was deze legende een afspiegeling van werkelijke gebeurtenissen. Tijdens de Myceense periode (14e-11e eeuw v.Chr.) waren er in Delphi kleine nederzettingen die gewijd waren aan de godheid van de Moeder Aarde. Vervolgens werd tussen de 11e en 9e eeuw v. Chr. de verering van Apollo ingevoerd. In de 8e eeuw v. Chr. was Delphi reeds internationaal vermaard om de profetische krachten van de Pythia. Toch werd het orakel pas in de volgende eeuw een Panhelleense instelling, toen het advies van Apollo door de Griekse steden werd gevraagd over belangrijke staatsaangelegenheden.

• China biedt $15.000 voor elk ontcijferd teken van mysterieuze tekst op oude orakelbotten
• Voedster van geest en chaos: Het Orakel van Trophonius en de Grot der Nachtmerries
• Magie in het Oude Griekenland: Necromantie, vervloekingen, liefdesspreuken en orakels

Wie was de Pythia?

Pythia was de naam die in de geschiedenis van de Tempel van Apollo te Delphi werd gegeven aan een priesteres. De priesteres was een vrouw boven de 50 jaar die gescheiden van haar man leefde en zich kleedde in meisjeskleren. Volgens Plutarch, die ooit als priester te Delphi diende, gaat de Pythia eerst de binnenkamer van de tempel binnen ( Adyton). Vervolgens gaat zij op een driepoot zitten en inhaleert de lichte koolwaterstofgassen die uit een kloof in de poreuze aarde ontsnappen.

Dit fenomeen is bestudeerd door moderne geologen. Zoals Ashley Cowie rapporteert voor Ancient Origins:

“In 2001 gaf geoloog Jelle Z. de Boer “ethyleen dat ontsnapt uit een kruispunt van breuken onder de tempel” als de gasvormige boosdoener van de visioenen van het Orakel, maar in 2006 kondigde professor Giuseppe Etiope van het Nationaal Instituut voor Geofysica en Vulkanologie in Rome aan dat “een eenvoudige cocktail van kooldioxide vermengd met methaan de psychische trances kan hebben opgewekt die de Pythia gebruikte om de goden te kanaliseren”. Etiope achtte het mogelijk dat de “toxiciteitsproblemen enkel te wijten waren aan een tekort aan zuurstof in de tempelruimte, waar de luchtverversing zwak was en het gas dat uit de bodem vrijkwam sterk.””

Daarnaast vonden Etiope en zijn team methaan in bronwater rond Delphi. Hij vertelde LiveScience in 2006: “Deze omgeving is vatbaar voor methaanvorming…de enige plausibele verklaring is dat er in het verleden een grotere methaanuitstoot was (met een kleine hoeveelheid kooldioxide).” De “zoete geur” die de Pythia zou hebben ingeademd, “zou afkomstig kunnen zijn van sporen van benzeen, een andere giftige koolwaterstof die in het gebied wordt aangetroffen”, aldus Etiope.

Wetenschapper de Boer bestrijdt Etiope’s bewering echter met de woorden: “Benzeen is een gevaarlijke stof en na een aantal sessies zouden de Pythia’s ziek zijn geworden en mogelijk zijn gestorven.” En: “Veelvuldige sterfgevallen van Pythias zijn door geen van de klassieke schrijvers gemeld. Integendeel, zij schijnen een lang en gezond leven te hebben geleid.”

Nadat ze in trance was geraakt, mompelde de Pythia woorden die voor gewone stervelingen onbegrijpelijk zouden zijn. Deze woorden werden dan door de priesters van het heiligdom in een gewone taal vertolkt en overgebracht aan hen die erom hadden gevraagd. Niettemin waren de profetieën altijd voor interpretatie vatbaar en betekenden zij dikwijls dubbele en tegengestelde betekenissen. Dit is duidelijk te zien in het geval van Croesus. Er zijn nog vele andere gevallen waarin de profetieën van de Pythia dubbelzinnig waren.

“Priesteres van Delphi,” door John Collier. ( Publiek domein )

Pythia gaf vaak dubbelzinnige boodschappen

Voorbeeld, volgens Herodotus, was een van de Pythia’s die de Atheners tijdens de Perzische invasie van 480 v.Chr. te horen kregen: “De vooruitziende Zeus geeft jou, Tritogeneia (Athena) een muur van hout, / Alleen dit zal overeind blijven en jou en je kinderen helpen.” (Herodotus, De Historiën, 7.141). Terwijl sommige Atheners dit letterlijk interpreteerden en concludeerden dat de profetie verwees naar het overleven van de Atheense Akropolis (deze was in het verleden omringd door een beschermende palissade), beschouwden anderen de “muur van hout” als schepen.

• Het negeren van voortekenen en het zoeken naar wraak: The Greco-Persian ‘War of the Ages’ Was a Disaster for All
• Site in Athens revealed as an ancient temple of twin gods Apollo and Artemis
• Peruvian Oracles Throw Stones and Clubs at Commoners in Acts of Ritual Violence

However, de laatste twee regels van de profetie, “Gezegend Salamis, je zult de dood zijn van moeders zonen / Ofwel wanneer het zaad wordt verstrooid of wanneer het wordt verzameld.” Volgens de officiële interpretatie waren de Atheners, als zij de Perzen in een zeeslag zouden betrekken, gedoemd te verliezen.

Ondanks dit schijnbaar onheilspellende voorteken, besloot een Atheense bevelhebber, Themistocles genaamd, het orakel uit te dagen door te stellen dat als de Atheners verdoemd waren, de toon van het orakel wel harder geweest zou zijn. De Atheners waren overtuigd, misschien niet door Themistocles’ interpretatie, maar door het feit dat het beter zou zijn de Perzen te bestrijden, dan niets te doen, zoals de Pythia scheen te suggereren. Zoals je misschien al geraden hebt, behaalden de Atheners een beslissende overwinning op de Perzen en dat was een keerpunt in de tweede Perzische invasie van Griekenland.

‘Slag bij Salamis’ (1868) door Wilhelm von Kaulbach. ( Public Domain )

Dus, de volgende keer dat je in de verleiding komt om in profetieën te geloven, denk dan aan het verhaal van Croesus, en de Atheense ‘muur van hout’. In het laatste geval veroorzaakte de verkeerde interpretatie van een profetie de ondergang van Croesus, en het toont aan hoe moeilijk het is profetische uitspraken te interpreteren. In het laatste geval konden de Grieken, door de profetie van het Orakel te negeren en hun lot in eigen hand te nemen, het tij tegen de Perzen keren en zichzelf van de ondergang redden.

Top afbeelding: Uitbeelding van de hogepriesteres van Delphi, Pythia – ‘Het Orakel’ (1880) door Camillo Miola. Bron: Publiek Domein

Door Ḏḥwty