Rodenticiden: Top 4 van ingrediënten die dodelijk zijn voor huisdieren

Gifvergiftiging door het eten van rodenticiden is een van de meest voorkomende soorten vergiftigingen die in dierenartspraktijken worden gezien bij zowel kleine als grote diersoorten. (Opmerking: relatietoxicose – vergiftiging door het eten van knaagdieren die met rodenticiden zijn gedood – komt niet vaak voor, maar is mogelijk en kan ook worden waargenomen bij wilde roofdieren en roofvogels die vergiftigde knaagdieren binnenkrijgen). Er zijn tegenwoordig veel verschillende soorten muizen- en rattengif verkrijgbaar, en ze zijn er in een grote verscheidenheid van kleuren en samenstellingen. Nauwkeurige identificatie van het actieve bestanddeel in deze vergiften is de eerste stap voor dierenartsen om in staat te zijn een effectieve behandeling te geven, omdat de bestanddelen sterk variëren in toxiciteit en werkingsmechanisme. Deze giffen kunnen niet worden geïdentificeerd op basis van kleur of vorm alleen en kunnen het best worden geïdentificeerd door op de verpakking te kijken naar de naam van het actieve bestanddeel of het EPA-registratienummer. Hier zijn de vier meest voorkomende actieve ingrediënten in rodenticiden, hun effecten, en hoe dierenartsen ze behandelen.

1. Langwerkende anticoagulantia

Rodenticiden met langwerkende anticoagulantia als werkzame stof zijn het meest voorkomende en bekende type muizen- en rattengif.

Werkingsmechanisme: Dit soort gif werkt door te voorkomen dat het bloed stolt, wat leidt tot inwendige bloedingen. Het duurt doorgaans ten minste 48 uur voordat dit soort gif effect heeft. Als het huisdier echter chronisch aan het product is blootgesteld, kunnen de klinische verschijnselen eerder optreden.

Voorkomende verschijnselen en symptomen van vergiftiging: Lethargie, inspanningsintolerantie, hoesten en ademhalingsmoeilijkheden (als gevolg van een longbloeding), zwakte en bleek tandvlees zijn de meest voorkomende en het gevolg van inwendige bloedingen. Minder vaak voorkomende verschijnselen zijn braken en diarree (met of zonder bloed), neusbloedingen, blauwe plekken, bloederige urine, gebrek aan eetlust en bloeden uit het tandvlees.

Antidotum en behandeling: Gelukkig bestaat er voor dit gif een receptplichtig tegengif, vitamine K1. Behandeling gedurende ten minste drie tot vier weken is noodzakelijk. Medicijnen zonder recept of voedsel met een hoog vitamine K-gehalte zijn geen afdoende vervanging.

Dreiging: De toxiciteit van langwerkende anticoagulantia varieert sterk per werkzame stof, waarbij brodifacoum een van de krachtigste is. De signalering van de patiënt kan ook een factor zijn bij het bepalen van een toxische dosis, omdat dieren met onderliggende lever- of gastro-intestinale aandoeningen, evenals zeer jonge of zeer oude dieren, een groter risico lopen. Bepaalde diersoorten, zoals katten, zijn beter bestand tegen de effecten van langwerkende anticoagulantia en lopen zelden vergiftigingen op. Honden daarentegen kunnen heel gevoelig zijn en hebben vaak een dierenarts nodig die ingrijpt.

2. Cholecalciferol (vitamine D3)

Dit is een van de gevaarlijkste muizen- en rattengiffen op de markt en het lijkt aan populariteit te winnen.

Werkingswijze: Dit gif werkt door het calcium- en fosforgehalte continu te verhogen, wat kan resulteren in secundair nierfalen.

Gemeenschappelijke tekenen en symptomen van vergiftiging: Dieren kunnen een verhoogde dorst en urinelozing ervaren, zwak en lethargisch worden, en een verminderde eetlust hebben binnen de eerste 24 uur na inname. Acuut nierfalen wordt meestal twee tot vier dagen na inname geconstateerd.

Antidosis en behandeling: Dit kan een van de moeilijkst te behandelen rodenticiden zijn, omdat een uitgebreide therapie en laboratoriummonitoring, die kostbaar kunnen zijn, vereist zijn voor een positief resultaat. Er bestaat geen specifiek antidotum, maar vergiftiging reageert op verschillende voorgeschreven therapieën zoals IV-vloeistoffen, furosemide, calcitonine, en bisfosfonaten. Een agressieve behandeling en een frequente controle van het bloedonderzoek (calcium-, fosfor- en nierwaarden) is vaak nodig gedurende een periode van twee tot vier weken na inname.

Dreiging: Het innemen van slechts een kleine hoeveelheid van dit gif kan voor elk dier potentieel fataal zijn, dus bijna alle inname kan giftig blijken.

3. Bromethalin

Dit is een gevaarlijk gif met een naam die vaak wordt verward met een antistollingsmiddel.

Werkingswijze: Bromethalin werkt door het ontkoppelen van oxidatieve fosforylering in de hersenen en lever mitochondriën en kan resulteren in hersenoedeem (zwelling van de hersenen) wanneer giftige hoeveelheden worden ingenomen.

Gemeenschappelijke tekenen en symptomen van vergiftiging: Cerebraal oedeem kan leiden tot ataxie (incoördinatie), tremoren, toevallen, verlamming, en uiteindelijk de dood. Het begin van de klinische verschijnselen is dosisafhankelijk en varieert van twee tot 24 uur.

Antidotum en behandeling: Verzorging in het ziekenhuis gedurende drie tot zes dagen kan nodig zijn, omdat dit gif langdurige effecten heeft. De behandeling bestaat uit het hoog houden van het hoofd, mannitol en andere maatregelen om de zwelling van de hersenen te verminderen.

Dreiging: Katten zijn gevoeliger voor de effecten van bromethalin dan honden; de toxische dosis voor beide dieren is echter zeer klein.

4. Zink-, calcium- en aluminiumfosfiden

Deze worden vaker aangetroffen in mollen- of grondeekhoornlokaas, maar ze kunnen ook voorkomen in sommige muizen- en rattenlokazen.

Werkingswijze: Dit gif, eenmaal in de maag, laat giftig fosfine gas vrij. Voedsel in de maag zal de hoeveelheid geproduceerd gas doen toenemen en daardoor ook de giftigheid van het gif. De patiënt voeden na inname wordt dus afgeraden.

Gemeenschappelijke tekenen en symptomen van vergiftiging: Het door dit gif geproduceerde gas kan resulteren in maagzwelling en opgeblazen gevoel, braken, buikpijn, shock en collaps, en leverschade.

Antidotum en behandeling: Ook voor dit gif bestaat geen tegengif, en dierenartsen moeten agressieve decontaminatie uitvoeren, zoals maagspoeling. Tijdens de decontaminatie moet er goed op worden gelet dat het ziekenhuispersoneel niet aan het gas wordt blootgesteld, want het is een sterk irriterende stof voor de luchtwegen. Gezien het potentiële risico dat dit gas voor mensen inhoudt, kan braken het beste worden opgewekt door dierenartsen (niet door huisdiereigenaren) in een goed geventileerde ruimte of buiten.

Dreiging: De toxische dosis is zeer klein en bijna alle patiënten die dit gif binnenkrijgen, moeten door een dierenarts worden onderzocht om te bepalen of behandeling noodzakelijk is.