Sir John Falstaff

Sir John Falstaff is een van Shakespeare’s populairste personages. Hij was dat in Shakespeare’s tijd en vervolgens gedurende de volgende vierhonderd jaar, en hij past nog steeds in dat rijtje. Hij is misschien wel het beroemdste komische personage in alle Engelse drama’s. Shakespeare en zijn publiek genoten zo van Falstaff dat Shakespeare hem in vier toneelstukken plaatste, hoewel, in The Merry Wives of Windsor, in een andere context in tijd en plaats dan in Henry IV Part 1, Henry IV Part 2 en Henry V. In The Merry Wives is Falstaff een andere persoon, maar hij is in alle opzichten dezelfde dikke, vulgaire, walgelijke oude man – met andere woorden, hetzelfde personage.

Falstaff is oneerlijk en laf, opschepperig en narcistisch. Tegelijkertijd is hij intelligent en inzichtelijk. Hij beheerst de taal en heeft een grote weerwoord. Dat alles zorgt voor een geweldig, kijkbaar personage in een toneelstuk. Maar personages in toneelstukken zijn geen echte mensen, ook al zijn ze uiterst realistisch neergezet, zoals de meeste personages van Shakespeare zijn. Het zijn in wezen dramatische apparaten en, zoals altijd bij Shakespeare, vervullen de personages functies die essentieel zijn voor het succes van het stuk.

Sir John Falstaff in Henry IV Deel 1

In Henry IV Deel 1 is Falstaff de vrijetijdsgezel van de jonge prins Hal die de taveerne bezoekt waar Falstaff en zijn vaak onfatsoenlijke vrienden en metgezellen – dieven, oplichters, prostituees – rondhangen, eten en drinken en hun kleine criminele projecten plannen. Het is een geweldig toneelstuk, deels omdat het een drama is met zeer serieuze thema’s die te maken hebben met koningschap, politiek, oorlog, en dergelijke belangrijke kwesties, terwijl het tegelijkertijd een van de grappigste Engelse toneelstukken is. Falstaff staat in het middelpunt van die komedie en is ook essentieel voor de meer serieuze thema’s. In sommige opzichten vervult hij de functie die het koor in het Griekse drama vervult, door commentaar te leveren op de politieke actie, zij het op een egoïstische, roekeloze manier, maar met scherpe observatie en onderliggend gezond verstand. Het milieu van hem en zijn metgezellen geeft Shakespeare de gelegenheid om de jonge prins onder te dompelen in het laagste sociale niveau van het rijk waarover hij ooit als koning zal heersen. Een van de belangrijkste thema’s van het stuk is de vraag wat een goede koning maakt. Later, als Hendrik V, wordt Hal de beste koning die Engeland ooit heeft gekend, en Shakespeare suggereert dat dat deels te danken is aan zijn opvoeding, die hem een grondige kennis en begrip heeft gegeven van alle niveaus en omstandigheden in zijn rijk.

Falstaff in Hendrik IV Deel 2

De volgende verschijning van Falstaff is in Hendrik IV Deel 2. Hal, als koning Henry V, neemt aan het eind van het stuk de waardigheden en verantwoordelijkheden van de kroon op zich. Hij wordt benaderd door zijn oude metgezel Falstaff, die hem om gunsten vraagt. In een van de beroemdste momenten in Shakespeare’s toneelstukken wijst Hal de oude man en zijn onfatsoenlijke bende publiekelijk af.

Falstaff in Henry V

In Henry V zien we Falstaff niet als een dramatisch personage, maar in plaats daarvan krijgen we een aangrijpend verslag van zijn dood. Eerst zien we zijn vrienden praten over zijn toestand. Hij is ernstig ziek: ze zeggen dat hij sterft aan een gebroken hart omdat koning Henry hem heeft afgewezen. Een van zijn vriendinnen zegt: “De koning heeft zijn hart gedood.” en iedereen knikt instemmend. Kort daarna horen we dat Falstaff dood is. Er wordt gesuggereerd dat hij gestorven is aan een nare geslachtsziekte. De waardin houdt een aangrijpende toespraak ter nagedachtenis aan haar oude vriend.

Falstaff in The Merry Wives of Windsor

Volgens de overlevering genoot koningin Elizabeth zo van Falstaff dat ze Shakespeare opdroeg nog een stuk over hem te schrijven. Het is een mooie traditie, maar niet gestaafd door enig bewijs. De traditie kan echter meer zijn ontstaan als een gerichte voorkeur voor Falstaff bij de Londense theaterbezoekers. Shakespeare schreef inderdaad een toneelstuk met Falstaff als hoofdrolspeler – The Merry Wives of Windsor waarin Falstaff een opportunistische en komisch onsuccesvolle verleider is.

Falstaff komt voor in talloze toneelstukken, fictie, poëzie, en muziek. Twee van de beroemdste verschijningen zijn Otto Nicolai’s opera uit 1849, Die lustigen Weiber von Windsor, en Verdi’s Falstaff, die beide tot de populairste komische opera’s van de 19e eeuw blijven behoren.

Top Falstaff Citaten

Het betere deel van moed is discretie – Henry 1V Deel 1, Akte 5, Scène 4

Hal, als ik u een leugen vertel, spuug in mijn gezicht, noem mij paard – Henry 1V Deel 1, Act 2 Scene 4

Een man van mijn nieren – The Merry Wives of Windsor, Act 3 Scene 5

Ik hoop dat geluk ligt in oneven nummers – The Merry Wives of Windsor, Act 5 Scene 1

O machtige Liefde, die in sommige opzichten van een beest een man maakt, en in andere van een man een beest – The Merry Wives of Windsor, Act 5 Scene 5

Ik denk dat de duivel me niet wil verdoemen, opdat de olie die in me zit de hel niet in brand steekt – The Merry Wives of Windsor, Act 5 Scene 5

Je ziet dat ik meer vlees heb dan een ander mens, en dus meer broosheid – Henry 1V Part 1, Act 3 Scene 3

Alles? Ik weet niet wat u allen noemt, maar als ik niet met vijftig van hen heb gevochten, ben ik een stelletje radijs. Als er geen twee- of drie-en-vijftig op die arme Jack zaten, dan ben ik geen tweebenig schepsel – Henry 1V Deel 1, Act 2 Scene 4