Staatsbeweging in Puerto Rico
Sinds de overdracht van de soevereiniteit van Puerto Rico van Spanje aan de Verenigde Staten, is de relatie tussen Puerto Rico en de VS door velen bediscussieerd. Op 11 april 1899 werd het vredesverdrag tussen Spanje en de VS (het Verdrag van Parijs van 1898) van kracht en werd in Puerto Rico een militaire regering ingesteld. Dit was van korte duur, want het jaar daarop (2 april 1900) vaardigde het Congres de Foraker Act uit, waarbij een burgerregering en vrije handel tussen Puerto Rico en de VS werden ingesteld. Puerto Ricanen konden geen leden kiezen voor de uitvoerende macht, maar konden wel hun lokale vertegenwoordigers kiezen en een commissaris voor het Amerikaanse Congres, die wel stemrecht maar geen stemrecht had. In 1917 werd met de goedkeuring van de Jones-Shafroth Act het territorium van Puerto Rico georganiseerd en werd aan de inwoners het statutaire Amerikaanse staatsburgerschap verleend.
Sinds 1967 zijn er verschillende referenda geweest, waarin vragen over de status van staat werden gesteld. Puerto Ricanen kozen ervoor om de status quo niet te wijzigen in referenda tot 2012. Het referendum van 2012 leverde een meer dubbelzinnige uitslag op.
referendum 1967Edit
Een referendum over de status van het eiland werd gehouden in Puerto Rico op 23 juli 1967. De kiezers kregen de keuze tussen een Gemenebest, de status van staat of onafhankelijkheid. De meerderheid van de kiezers stemde voor de status van Gemenebest, met een opkomst van 65,9%.
Referendum 1998Edit
Een referendum in december 1998 bood de kiezers vier politieke status opties: soevereiniteit, onafhankelijkheid, vrije associatie, en territoriaal gemenebest, plus “geen van de bovenstaande.” De laatste optie kreeg 50,5% van de stemmen, gevolgd door de status van staat met 46,6%. De opkomst was 71%.
2012 statehood voteEdit
Op 6 november 2012 kregen kiesgerechtigden op het Amerikaanse grondgebied van Puerto Rico twee vragen voorgelegd:
(1) of zij akkoord gingen met voortzetting van de territoriale status van Puerto Rico en (2) om uit drie mogelijkheden aan te geven aan welke politieke status zij de voorkeur gaven: soevereiniteit, onafhankelijkheid, of een soevereine natie in vrije associatie met de Verenigde Staten. Van de kiezers die “neen” antwoordden op de eerste vraag waren er 970.910 (54,0%), die zich uitspraken tegen de voortzetting van de huidige politieke status, terwijl de kiezers die “ja” stemden er 828.077 (46,0%) waren, die aangaven dat zij de huidige politieke statusverhouding wilden voortzetten. Van degenen die de tweede vraag beantwoordden, kozen 834.191 (61,2%) voor de status van staat, 454.768 (33,3%) voor de status van vrije associatie, en 74.895 (5,5%) voor onafhankelijkheid.
Bij de raadpleging over de voorkeursstatus werd niet de huidige status van Puerto Rico als grondgebied (Estado Libre Asociado zoals gedefinieerd in de grondwet van 1952) als keuze genoemd, maar in plaats daarvan een alternatief met de naam “E.L.A. Soberano” President Barack Obama beloofde de beslissing van de kiezers te respecteren.
In december 2012 zou de krant Caribbean Business van een bron in het Witte Huis een verklaring hebben verkregen waarin wordt beweerd dat Obama er bij het Congres op heeft aangedrongen om naar de uitslag van het referendum te handelen.
Op 11 december 2012 nam de Wetgevende Vergadering van Puerto Rico een gelijktijdige resolutie aan waarin de president en het Congres van de Verenigde Staten werd gevraagd om ijverig en effectief te reageren op de vraag van het volk van Puerto Rico om een einde te maken aan zijn huidige politieke status en een begin te maken met de overgang van Puerto Rico naar een staat van de unie.
Op 1 augustus 2013 hield de Senaatscommissie voor Energie en Natuurlijke Hulpbronnen een hoorzitting over de status van Puerto Rico als direct resultaat van de referendumstemming van 2012 en nodigde gouverneur Alejandro García Padilla, de inwonende commissaris Pedro Pierluisi en pro-onafhankelijkheidsaanhanger Rubén Berríos uit om getuigenis af te leggen en vragen van de commissie te beantwoorden.
In 2014 werden in beide huizen van het Congres van de Verenigde Staten resoluties ingediend (H.R. 2000; S. 2020) om onder de inwoners van Puerto Rico een ja-of-nee referendum te houden over de status van staat. Indien een “ja”-meerderheid zou hebben gezegevierd, zou de president verplicht zijn geweest wetgeving aan het Congres voor te leggen om Puerto Rico de status van staat te geven. Beide resoluties sneuvelden in de commissie.
2017 referendumEdit
Omdat er bijna 500.000 blanco stembiljetten waren bij het referendum van 2012, waardoor verwarring ontstond over de werkelijke wens van de kiezers, besloot het Congres de uitslag te negeren. De begrotingswet van 2014 omvatte $ 2,5 miljoen aan financiering voor een toekomstig referendum; er was geen deadline verbonden aan de fondsen.
Het vijfde referendum, getiteld “Plebisciet voor de onmiddellijke dekolonisatie van Puerto Rico” werd gehouden op 11 juni 2017 en bood drie opties: “Staatsschap”, “Vrije Associatie / Onafhankelijkheid” en “Huidige Territoriale Status”, en het Amerikaanse ministerie van Justitie eiste dat Puerto Rico de territoriale status als optie zou toevoegen als vereiste om de 2,5 miljoen dollar fondsen vrij te geven die door de regering-Obama opzij waren gezet om de bevolking te helpen voorlichten over een eventuele toekomstige plebisciet, maar de stemming werd gehouden voordat het stembiljet kon worden herzien, dus de fondsen werden niet vrijgegeven. De pas verkozen gouverneur Ricardo Rosselló is een groot voorstander van de status van staat voor Puerto Rico om de economie te helpen ontwikkelen en om “ons 500 jaar oude koloniale dilemma op te lossen… Kolonialisme is geen optie… Het is een kwestie van burgerrechten … 3,5 miljoen burgers die op zoek zijn naar een absolute democratie,” vertelde hij de nieuwsmedia. Voordelen van het staatschap zijn onder andere een extra 10 miljard dollar per jaar aan federale fondsen, stemrecht bij presidentsverkiezingen, hogere uitkeringen voor Sociale Zekerheid en Medicare, en het recht voor de overheidsinstellingen en gemeenten om faillissement aan te vragen.
De opkomst was slechts 23% omdat tegenstanders van het staatschap boycotten, met als argument dat de stembiljetten vooringenomen waren in de richting van het staatschap. Sommigen zouden later proberen de boycot toe te schrijven aan de PPD-partij, onder verwijzing naar haar steun voor de status quo. De cijfers ondersteunen echter niet het idee dat de boycot langs partijgrenzen verdeeld was. Van de kiezers die deelnamen, koos 97,18% voor de status van staat, 1,50% voor onafhankelijkheid en 1,32% voor het behoud van de gemenebeststatus.
Op ongeveer hetzelfde moment als het referendum zullen de wetgevers van Puerto Rico naar verwachting ook stemmen over een wetsvoorstel dat de gouverneur in staat zou stellen een staatsgrondwet op te stellen en verkiezingen te houden om senatoren en vertegenwoordigers in het Amerikaanse Congres te kiezen.
In juni 2018 diende Rep. Jenniffer González een wetsvoorstel in dat de weg zou hebben vrijgemaakt voor Puerto Rico om in 2021 een staat te worden; het wetsvoorstel werd na introductie niet in actie gebracht.
Speciaal Comité van de Verenigde Naties voor dekolonisatieEdit
Sinds 1953 heeft de VN zich gebogen over de Politieke status van Puerto Rico en hoe het te helpen bij het bereiken van “onafhankelijkheid” of “dekolonisatie”. In 1978 bepaalde de Speciale Commissie dat er een “koloniale relatie” bestond tussen de VS en Puerto Rico.
De Speciale Commissie van de VN heeft in haar rapporten vaak naar Puerto Rico verwezen als een natie, omdat het volk van Puerto Rico internationaal vaak wordt beschouwd als een Caribische natie met een eigen nationale identiteit. Meest recentelijk, in een rapport van juni 2016, riep de Speciale Commissie de Verenigde Staten op om het proces te versnellen om zelfbeschikking in Puerto Rico mogelijk te maken. Meer specifiek riep de groep de Verenigde Staten op om een proces te bespoedigen dat de bevolking van Puerto Rico in staat zou stellen om hun recht op zelfbeschikking en onafhankelijkheid volledig uit te oefenen. (…) het Puerto Ricaanse volk in staat stellen om op een soevereine manier beslissingen te nemen en hun dringende economische en sociale behoeften aan te pakken, waaronder werkloosheid, marginalisatie, insolventie en armoede”.
Puerto Rico Statehood Admission Act of 2019Edit
Een wetsvoorstel (H.R. 4901) om Puerto Ricanen “ja” of “nee” te laten stemmen over staatschap werd op 29 oktober 2019 ingediend door de inwonende commissaris van Puerto Rico, Jenniffer Gonzalez-Colon. Het wetsvoorstel werd op dezelfde dag doorverwezen naar de House Committee on Natural Resources. Als het was aangenomen, zou de stemming zijn gepland voor 3 november 2020.
Een overeenkomstig wetsvoorstel in de Wetgevende Vergadering van Puerto Rico dat de stemming zou uitvoeren, in het Engels bekend als de Wet voor de Definitieve Definitie van de Politieke Status van Puerto Rico (P.S. 1467), werd op 31 maart 2020 door beide huizen goedgekeurd en naar de gouverneur gestuurd voor ondertekening. De enige vraag luidt: “Moet Puerto Rico onmiddellijk als staat tot de Unie worden toegelaten?”, met slechts twee opties: “ja” of “nee”.
2020 referendumEdit
Op 16 mei 2020 kondigde gouverneur Wanda Vázquez Garced aan dat in november een referendum zou worden gehouden over de status van Puerto Rico als staat. Voor het eerst in de geschiedenis van het territorium werd slechts één directe vraag gesteld: “Moet Puerto Rico onmiddellijk als staat tot de Unie worden toegelaten?” Eerdere referenda boden meerdere opties, zoals onafhankelijkheid of behoud van de huidige territoriale status. De aankondiging kwam te midden van groeiende ontgoocheling over Puerto Rico’s territoriale status vanwege het gebrek aan toegang tot federale fondsen voor recente natuurrampen, zoals orkaan Maria en de COVID-19 pandemie.
Het referendum werd gehouden op 3 november als onderdeel van de 2020 Verenigde Staten verkiezingen en ja tegen de Statehood won. Er werd door 655.505 mensen ja gestemd tegen staatsschap (52,52%) en 592.671 mensen nee tegen staatsschap (47,48%). Na de uitslag heeft de wetgevende macht van Puerto Rico de “Congreswet Puerto Rico” wet 167 van 2020 aangenomen waarin een speciale verkiezing wordt uitgeschreven om twee schaduw senatoren en vier schaduw congresleden te kiezen in Washington D.C. om te pleiten voor staatsschap. In het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden werd een wetsvoorstel ingediend om te voorzien in de toelating van de staat Puerto Rico tot de Unie.
In tegenstelling tot de Puerto Rico Statehood Admissions Act, voorziet de Puerto Rico Self-Determination Act of 2020, geïntroduceerd door de New Yorkse afgevaardigden Nydia Velázquez en Alexandria Ocasio-Cortez, in andere opties dan statehood, waaronder onafhankelijkheid en een compact van vrije associatie.