Wat drijft de agressie van sadisten?

Sadisme – de neiging om anderen pijn te doen voor het plezier van de daad – werd vroeger gezien als het domein van seriemoordenaars en gestoorde maniakken. Maar modern onderzoek toont aan dat sadistische neigingen bestaan bij gewone mensen en zich manifesteren langs een spectrum. Een reeks studies van mijn lab die in het tijdschrift Aggressive Behavior zijn gepubliceerd, bevestigden de bevinding dat sadistische neigingen bij veel jongvolwassenen voorkomen. Wat de prevalentie van sadisme nu extra problematisch maakt, is iets anders dat we hebben gevonden – dat sadistische individuen opmerkelijk wraakzuchtig en agressief zijn.

Maar waarom? Wat drijft alledaagse sadisten tot zulke vijandige daden? In een nieuwe serie van acht studies van mijn lab, die onlangs zijn gepubliceerd in het tijdschrift Personality and Social Psychology Bulletin, hebben we geprobeerd daar achter te komen.

In deze studies hebben we meer dan 2.200 studenten en volwassenen van alle leeftijden gerekruteerd om het verband tussen sadistische neigingen en agressief gedrag te bevestigen. Sommige deelnemers kwamen naar het lab en konden mensen met harde geluiden bestoken of pikante hete saus uitdelen aan mensen die een hekel hebben aan dergelijke pikante kost. Anderen deden een online onderzoek, waarbij ze spelden konden steken in een virtuele voodoo pop die iemand voorstelde die ze haatten, of ze konden het aantal gruwelijke beelden kiezen dat iemand moest bekijken. In sommige gevallen vroegen we hen gewoon bij hoeveel fysieke gevechten ze ooit betrokken waren geweest. Bij de meeste van deze uitingen bleken sadistische trekken samen te hangen met agressiever gedrag.

We vroegen de deelnemers ook hoe ze zich voelden als ze agressief waren. Zoals te verwachten was, meldden sadisten dat ze plezier hadden tijdens de agressieve daad. Dit sadistisch plezier lijkt een belangrijk mechanisme te zijn dat ten grondslag ligt aan de agressie van sadisten en suggereert dat het plezier anderen schade toe te brengen sadistische neigingen kan motiveren en versterken.

In twee van deze studies onderzochten we de bron van sadistisch plezier, in de verwachting dat we dit zouden vinden in het lijden van anderen. In de ene studie vroegen we deelnemers die een voodoo pop met het door hen gewenste aantal pinnen staken, hoeveel pijn ze dachten dat dit hun doelwit deed. De meerderheid van de deelnemers gaf aan dat het een zekere mate van echte pijn veroorzaakte. Bovendien ervoeren sadisten het plezier van agressie alleen als ze geloofden dat de pinnen echt kwaad deden. In een tweede onderzoek lieten we deelnemers een tegenstander met verschillende niveaus van hard geluid bestoken. In de lijdende conditie, merkten de slachtoffers van de deelnemers op: “Die geluidsexplosies waren ondraaglijk! Ze waren zo luid dat ik er migraine van kreeg!” Echter, in een niet lijdende conditie, verklaarden de slachtoffers simpelweg dat: “Die geluidsexplosies waren niets! Meestal waren ze gewoon irritant.” In de niet-kwellende conditie, rapporteerden degenen met een hoger niveau van sadisme minder agressief plezier dan anderen. Deze bevindingen suggereren dat dit plezier afhankelijk is van de perceptie dat de slachtoffers van een sadist echt lijden.

Onze team onderzocht ook de gevoelens die sadisten ervoeren na de agressieve daad, in de verwachting een “sadistische nagloeiing” te vinden. Dat was niet wat we vonden. Sadisten rapporteerden juist meer negatieve emoties, zoals woede en verdriet, na de agressieve daad. Deze bevindingen suggereren dat sadistisch plezier niet alleen van korte duur is (we hebben het over een kwestie van enkele minuten), maar dat het averechts werkt – het versterkt aversieve gevoelens in plaats van positieve.

Onze resultaten waren geen neveneffect van andere eigenschappen, zoals impulsiviteit, psychopathie, narcisme, machiavellisme, woede, vijandigheid, slechte zelfbeheersing, of algemene agressiviteit. Bovendien hebben we meerdere maten voor sadisme gebruikt, zodat onze bevindingen niet specifiek zijn voor de eigenaardigheden van een specifieke vragenlijst.

We hebben deze bevindingen waargenomen bij mannen en vrouwen met zelfidentificatie. Sadisten worden vaak stereotiep als mannen gezien, maar onze resultaten vertellen een complexer verhaal, waarin sadistische neigingen over het hele geslachtsspectrum voorkomen.

Sadisten lopen rond onder ons, en ze zijn geneigd anderen schade toe te brengen. Dergelijke sadistische agressie lijkt te worden gedreven door het plezier van de daad, is afhankelijk van de vraag of hun slachtoffer wordt gezien als lijdend, en uiteindelijk terugslag, waardoor sadisten zich slechter voelen dan toen ze begonnen. Deze bevindingen suggereren concrete mogelijkheden voor het testen van interventies en therapieën die sadisten het plezier van de agressie ontnemen. Zo zouden artsen bijvoorbeeld kunnen proberen om sadisten minder te laten geloven dat hun slachtoffers daadwerkelijk lijden door hun daden – omdat dit het plezier van de agressieve daad kan ondermijnen. Door het plezier van sadisten te verminderen, kunnen we ook de pijn verminderen die ze anderen aandoen.

• Wat is boosheid?
• Zoek een therapeut om te genezen van woede