Wat is altruïsme in de psychologie? 8 Inspirerende Voorbeelden

Overal ter wereld geven mensen elke dag tijd, geld en energie op om het leven van anderen te verbeteren.

Het kan zo simpel zijn als het helpen van een buurman met zijn boodschappen. Of nog opmerkelijker, zichzelf in gevaar brengen om een vreemdeling te redden, gezondheidszorgbeleid veranderen ten gunste van gemeenschappen, of helpen de wereld te bevrijden van een verwoestende ziekte, met gevolgen voor miljoenen.

En toch discussiëren psychologen en filosofen over de motivatie achter medelevende, goedhartige, attente en welwillende daden.

Zijn deze mensen zelfloos of uit eigenbelang?

Sommigen geloven dat ze gedreven worden door altruïsme, zonder rekening te houden met zichzelf of hun welzijn, terwijl anderen beweren dat zelfs de edelste daden worden ingegeven door eigenbelang.

In dit artikel onderzoeken we de betekenis van altruïsme en bespreken we of gedrag uitsluitend kan worden gemotiveerd door het welzijn van een ander. En zo ja, waarom? We geven ook menselijke en dierlijke voorbeelden van altruïstisch gedrag en de biologische en filosofische implicaties daarvan.

Voordat u verder gaat, willen we u voorstellen om onze drie Strengths Exercises gratis te downloaden. Deze gedetailleerde, wetenschappelijk onderbouwde oefeningen zullen u of uw cliënten helpen uw unieke potentieel te realiseren en een leven te creëren dat energiek en authentiek aanvoelt.

Wat is altruïsme in de psychologie?

Altruïsme beschrijft gedrag dat wordt gemotiveerd door het doel om het welzijn van een ander te vergroten. In tegenstelling hiermee definieert egoïsme handelingen die worden gedreven door ons eigenbelang (Batson, Ahmad, & Lishner, 2020).

Voorbeeld: de motivatie achter het stoppen om iemand met een lekke band te helpen:

• Egoïstische opvatting – de bestuurder stopt zodat hij zorgzaam overkomt bij zijn nieuwe partner.
• Altruïstische opvatting – de bestuurder wordt gemotiveerd om te stoppen door zijn bezorgdheid om het welzijn van een ander.

De onderliggende motivatie bepaalt of een handeling altruïstisch is.

Maar, is altruïstisch gedrag niet heel gewoon? Velen van ons geven immers aan liefdadigheidsacties, bezoeken familieleden in het ziekenhuis of helpen elkaar bij verlies.

Niet iedereen is het daarmee eens.

Universeel egoïsme

De theorie van het universeel egoïsme wordt algemeen aangehangen door psychologen, biologen en economen, mede vanwege de eenvoud en het gebrek aan nuance (Batson et al., 2020).

Volgens dit model is het doel of de motivatie achter elke handeling zelfvoordeel.

We gedragen ons op zo’n manier om ons goed te voelen over onszelf, materiële beloningen te ontvangen, of te vermijden dat we ons beschaamd voelen over onze daden of ons niet-handelen.

• We helpen een vriend omdat we de nabijheid die we met hem delen niet willen verliezen. Als we zien dat ze overstuur zijn, geeft dat ons een slecht gevoel, dus grijpen we in.
• We bieden iemand een lift aan omdat we op een gegeven moment hun hulp nodig kunnen hebben.

Zelfs een heldhaftige levensreddende daad is volgens universele egoïsten een poging om aan schuldgevoelens te ontsnappen en in een positief daglicht te worden gezien (Batson et al., 2020).

En toch, geloven dat elke handeling alleen door eigenbelang wordt gemotiveerd, lijkt cynisch en verstoken van menselijkheid, en biedt een sombere kijk op de wereld.

Kunnen we geloven dat er geen onbaatzuchtige handelingen bestaan?

Altruïsme

De altruïst is guller met de motivatie die hij aan dergelijke daden toeschrijft.

Hoewel veel van ons gedrag wordt geschraagd door egoïstische motieven, wordt onder bepaalde omstandigheden hulp verleend met als enig doel het welzijn van anderen te verbeteren of veilig te stellen – dit is altruïsme.

Als we iemand in moeilijkheden bijstaan, worden we dus niet gemotiveerd door een toekomstige, onkenbare beloning of erkenning.

Maar waarom zouden we ons bezighouden met gedrag dat een ander bevoordeelt boven onszelf?

Empathische motivatie

Onze handelingen worden gemotiveerd door onze emotionele reacties – waaronder empathie en sympathie – op een situatie.

In letterlijke zin ervaren we de pijn van het verdriet van onze vriend, dus bieden we onze tijd en hulp aan. Lopend hersenonderzoek heeft bevestigd dat spiegelneuronen ons helpen de acties of emoties van de mensen om ons heen te representeren (Rizzolatti & Sinigaglia, 2010).

Als we een hongerend kind op een tv-reclame zien, voelen we hun leed en dat van hun familie voordat we doneren.

Empathische motivatie komt voort uit een combinatie van onze gevoelens – tederheid, medeleven en sympathie – en het verdriet, de eenzaamheid en het leed van de ontvanger.

We nemen de behoeften van een ander waar of stellen ons hun gevoelens voor.

Egoïsten weerleggen deze opvatting door te suggereren dat we nog steeds gemotiveerd worden door eigenbelang; we helpen een ander om onze ongemakkelijke gevoelens die voortkomen uit ons inlevingsvermogen weg te nemen of te verminderen.

Collectivisme (of groepsselectie)

De collectivist gelooft dat het uiteindelijke doel achter de manier waarop we handelen het voordeel voor de groep is, in plaats van voor onszelf.

In plaats van ons te richten op onszelf of op de persoon die we helpen, zijn we gemotiveerd om het welzijn van de groep waartoe we behoren te verbeteren.

Het wordt misschien het best samengevat door de psycholoog Robyn Dawes, het is “niet ik of gij, maar wij” (Dawes, Kragt, & Orbell, 1988).

Hoewel, wanneer geframed door egoïsten, bevordert de motivatie om de groep ten goede te komen ook het eigenbelang.

Principlisme

Logisch gezien kan gedrag dat ons motiveert om de groep veilig te houden, indirect (of zelfs direct) schade berokkenen aan degenen buiten de groep. Principlisme omzeilt dit dilemma echter door te suggereren dat altruïsme wordt gemotiveerd door het doel om een principe hoog te houden en daarom universeel en onpartijdig is.

Hoewel, zelfs gedrag gemotiveerd door principlisme kan worden gezien als egoïsme als het hooghouden van morele principes persoonlijk gewin tot doel heeft.

Hoewel egoïsme een sterke uitdaging blijft voor altruïsme en dominant is in veel sociale wetenschappen, zijn er genoeg menselijke en dierlijke voorbeelden die dit standpunt lijken te weerleggen.

Recent onderzoek ondersteunt het idee van altruïsme, door te vinden dat mensen zich gelukkiger voelen wanneer ze zich bezighouden met gedrag dat gemotiveerd is door het welzijn van anderen (Aknin, Broesch, Hamlin, & Vondervoort, 2015).

4 Inspirerende voorbeelden

Hoewel we voorzichtig moeten zijn met het toeschrijven van altruïsme aan het gedrag van dieren of mensen zonder hun motivatie volledig te begrijpen, lijken de voorbeelden in deze sectie anekdotisch bewijs te bieden ter ondersteuning van de theorie.

Osotua – om hulp vragen

Voor de Maasai-herders van de Serengeti-vlakte maakt het vragen om hulp – bekend als osotua – deel uit van hun traditie (Holmes, 2016). Het is de gewoonte van de stam dat, zolang het hun voortbestaan niet in gevaar brengt, ze verplicht zijn om te helpen. En dat kan betekenen dat ze een deel van hun kudde afstaan zonder terugbetaling of iets in ruil te verwachten.

Volgens onderzoek komen soortgelijke daden van altruïsme ook elders voor – van Texaanse veeboeren tot Fijiërs – en werkt het omdat de wereld onvoorspelbaar is. We weten nooit wanneer er een crisis zal zijn en wanneer we om hulp moeten vragen (Holmes, 2016).

Air Florida Flight 90

Toen Air Florida Flight 90 in de Potomac River neerstortte, klampten de overgebleven passagiers zich vast aan de staart van het vliegtuig in water van 30 graden.

Toen een helikopter van de National Park Service een lijn naar de overlevenden liet zakken, hielp Arland Williams, die er beter aan toe was dan de rest, iedereen, om de beurt, vast te maken. Ze werden vervolgens een voor een naar de veiligheid gesleept.

Toen Williams eindelijk de kans kreeg om de veiligheid te bereiken, keerde de helikopter terug om te ontdekken dat hij er niet meer was, bezweken aan de vrieskou van het water.

Hij betaalde de ultieme prijs om het leven van anderen te redden zonder beloning, behalve dan de wetenschap dat zijn medepassagiers veilig waren.

Dapperheid en altruïsme

Tijdens een terreuraanslag op Londen in 2019 gebruikte ambtenaar Darryn Frost een onwaarschijnlijk wapen om anderen te verdedigen tegen een man die een mes hanteerde en een nep-zelfmoordvest droeg.

Hij pakte een slagtand van een narwal van een wandvitrine in de kamer waar de aanval begon, achtervolgde de man tot op de London Bridge, waar de politie hem vervolgens neerschoot. Frost’s onbaatzuchtige acties op die dag hebben ongetwijfeld vele levens gered, zonder aan zijn veiligheid te denken.

Wesley Autry – de metroheld

In 2007 kreeg Cameron Hollopeter, toen 19, een aanval en viel op de rails van een metrostation in Manhattan. Toen er een trein naderde, sprong Wesley Autry, een bouwvakker uit New York City, van de rand van het perron en pinde Hollopeter op de grond. De trein remde en passeerde hem met nog enkele centimeters te gaan (Wesley Autrey, 2020).

Autry’s heldendaad leverde hem het Bronzen Medaillon van New York City op en veroorzaakte een mediagekte, die leidde tot kranteninterviews en meerdere optredens op primetime TV.

Maar toen Autry, een bescheiden man, in actie kwam, deed hij dat om te helpen, niet om beloond te worden.

De biologie van altruïsme: 5+ interessante bevindingen

Biologen en sociale wetenschappers hebben de neiging om het leven vanuit een ander perspectief te bekijken dan psychologen en hebben als gevolg daarvan een andere kijk op altruïsme.

Voor een bioloog is altruïsme niet de motivatie achter gedrag, maar verwijst het naar het verhogen van de reproductieve fitness van een ander dier ten koste van hun eigen (Arbia & Carbonnier, 2016).

Zo stelt Richard Dawkins in The Selfish Gene (2016): “Van een entiteit, zoals een baviaan, wordt gezegd dat ze altruïstisch is als ze zich zo gedraagt dat ze het welzijn van een andere entiteit verhoogt ten koste van haar eigen welzijn.”

En toch lijkt dit vanuit evolutionair perspectief contra-intuïtief.

Als het meeste gedrag van dieren immers erfelijk is, hoe zou altruïstisch gedrag dan consequent worden doorgegeven aan volgende generaties, als het resulteert in minder nakomelingen?

Maar kin-altruïsme (ook wel de inclusieve fitnesstheorie genoemd) suggereert dat het helpen van een familielid (dat een groot deel van onze genetische code deelt) de kans vergroot dat een deel van onze genen wordt doorgegeven (Buss, 2014).

Altruïstisch gedrag bevordert de genen in plaats van het individu. Onderzoek heeft aangetoond dat dergelijke activiteit afneemt naarmate de genetische variatie (representatief voor de mate van afstand binnen familietermen) toeneemt.

Hoe verklaart dit echter altruïstisch gedrag ten opzichte van vreemden die veel minder genetisch materiaal delen?

Op dit punt wenden evolutionaire biologen zich tot een tak van toegepaste wiskunde die bekend staat als speltheorie.

Dit wiskundige model laat zien dat wederkerigheid – het uitwisselen van hulp voor wederzijds voordeel – biologisch niet-kind altruïsme kan verklaren (Buss, 2014; Arbia & Carbonnier, 2016).

Reciprocal altruism stelt dat aanpassingen “die voordelen bieden aan niet-verwanten kunnen evolueren zolang de levering van de voordelen op een bepaald moment in de toekomst wordt beantwoord met wederkerigheid” (Buss, 2014).

Reciprocal Altruism and the Animal Kingdom

De theorie van wederkerig altruïsme en de biologische onderbouwing ervan helpen verklaren waarom dieren gemotiveerd zijn om mensen te helpen aan wie ze niet verwant zijn.

Dergelijk gedrag wordt waarschijnlijk later terugbetaald en is daarom uiterst waardevol omdat beide dieren er baat bij hebben.

Er zijn veel voorbeelden in de natuur van dieren die anderen helpen – zelfs van verschillende soorten.

Chimpansees

Toen een jongere chimpansee in een dierentuin in Nederland de controle over de groep overnam van een ouder dominant mannetje, was de laatste nog niet klaar om met pensioen te gaan. Door samen te werken met een jonger, opkomend mannetje, kon hij het nieuwe dominante mannetje uitdagen en een deel van de eerder genoemde paringsrechten die hij was kwijtgeraakt toen hij werd onttroond, veiligstellen (Buss, 2014).

Door samen te werken voor een gemeenschappelijke zaak, ondervonden zowel het oudere mannetje als zijn jongere partner wederzijdse voordelen.

Vampiervleermuizen

Vampiervleermuizen voeden zich met het bloed van paarden en runderen. Uit onderzoek blijkt dat goed gevoede vleermuizen, die in een kolonie leven, het bloed van hun nachtelijke jacht uitbraken en het geven aan degenen die honger hebben en van wie ze in het verleden bloed hebben ontvangen (Buss, 2014).

Hoe nauwer de band tussen de vleermuizen is, hoe groter de kans dat ze hun jachtsucces delen.

Bultruggen

Hoewel de wederkerige aard van de altruïstische relatie in het volgende voorbeeld onduidelijk is, biedt het een interessant voorbeeld van gedrag tussen soorten.

In 2009 maakte marien ecoloog Robert Pitman een verrassende daad van altruïsme mee in de bevroren wateren van Antarctica. Toen orka’s een zeehond aanvielen die op een kleine ijsschots lag, schoot een onwaarschijnlijke held te hulp.

Toen de zeehond zich van het ijs begon af te spoelen – en de orka’s zich opmaakten om aan te vallen – verscheen er een bultrugwalvis. Deze rolde zich om op zijn rug, zodat de zeehond beschermd op zijn buik kon liggen. Toen de zeehond begon te glijden, duwde de walvis hem terug op zijn buik (Howgego, 2016).

Een noot over effectief altruïsme

Greg Lewis wilde een verschil maken in de wereld en zijn 80.000 uur (het gemiddelde aantal uren in onze carrière) zo effectief mogelijk gebruiken (Firth, 2017).

Lewis gelooft in effectief altruïsme. Zijn filosofie is om wetenschap te gebruiken om de wereld te begrijpen en beslissingen te nemen op basis van het positieve effect dat hij op de wereld kan hebben.

Maar toen hij de impact van zijn plannen om arts te worden onderzocht, ontdekte hij dat zijn potentieel beter gerealiseerd kon worden als hij zich ergens anders op richtte. Door in de publieke gezondheidszorg te gaan werken – waar hij het beleid kon sturen en een verreikend effect op het welzijn van een bevolking kon hebben – en donaties aan goede doelen te doen op basis van een beter salaris, kon hij de meeste mensen helpen.

Met behulp van een statistisch instrument dat bekend staat als Quality Adjusted Life Years en informatie van de website 80.000 hours, begreep hij de effecten van waar tijd en geld aan worden besteed en vond hij een manier om het goede dat hij kon doen te maximaliseren.

Puur altruïsme: A Philosophical Take

Acts of altruism include those that not only help another or improve their wellbeing, but also reduce their chance of being harmed.

Bijvoorbeeld, extra voorzichtig rijden in de buurt van een school is niet direct in het voordeel van een kind, maar vermindert hun kans op schade (Kraut, 2016).

En toch, het leven is rommelig, en vaak zijn onze motieven dat ook.

De bestuurder kan altruïstisch handelen door voorzichtig te rijden in de buurt van de school, terwijl hij ook enig eigenbelang toont. Ze rijden misschien langzaam om ongelukken en mogelijke reputatieschade te voorkomen of om te ontsnappen aan een bekeuring voor te hard rijden.

Puur altruïsme doet zich voor wanneer er sprake is van één enkel motief.

Als het enige doel van de bestuurder de veiligheid van de kinderen is, zonder voordeel voor zichzelf, dan wordt het gedrag beschouwd als puur altruïstisch.

Relevante bronnen

Het volgende boek is een gedetailleerde inleiding in de positieve psychologie en biedt een inzichtelijk en zeer boeiend hoofdstuk over altruïsme en empathie.

• The Oxford Handbook of Positive Psychology – door Shane Lopez en Rick Snyder (Amazon)

De volgende twee boeken over evolutionaire psychologie bieden een fascinerende verkenning van onze geëvolueerde geest en de aanpassingen die blijven bepalen wie we zijn.

• Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind – David Buss (Amazon)
• Evolutionary Psychology: An Introduction – Lance Workman and Will Reader (Amazon)

Kijk eens op de volgende link voor een filosofische onderbouwing van altruïsme:

• Altruïsme – Richard Kraut (Stanford Encyclopedia of Philosophy)

Voor degenen die een manier willen vinden om hun beroepsleven altruïstischer te maken, biedt de volgende website informatie over loopbanen die waarde toevoegen aan het leven van mensen:

80.000 uur

Een boodschap voor thuis

Dagelijks zien we kleine daden die lijken te zijn ingegeven door altruïsme. En af en toe zijn we getuige van of lezen we in het nieuws over iemand die een leven redt of tijd of geld geeft om iemands wereld ten goede te veranderen.

Dergelijke daden laten het beste van het mens-zijn zien.

Wanneer we getuige zijn van een val, een auto-ongeluk, of een kind dat op het punt staat zich in het tegemoetkomende verkeer te begeven, is er geen tijd om bewust na te denken over de winst die we zouden kunnen ontvangen.

Onze drijfveer om te handelen lijkt instinctief te zijn. We willen de schade stoppen, of op zijn minst beperken.

Misschien suggereert onze reactie, hoewel automatisch, een zekere mate van vertraagd (of indirect) wederkerig altruïsme. We hopen dat als een van onze dierbaren in gevaar zou zijn, iemand zou ingrijpen, zonder aan zijn veiligheid te denken.

Of zuiver altruïsme bestaat, blijft wellicht een kwestie van filosofie. Totdat we de ware, en hoogstwaarschijnlijk complexe, motivatie in ons eigen gedrag en dat van anderen kunnen zien, kunnen we alleen maar gissen naar wat er in onze hersenen omgaat.

Hoe dan ook, we moeten ernaar streven elkaar te helpen en te zorgen voor welzijn, zowel lokaal als wereldwijd.

Waarom niet de tijd nemen om artikelen of biografieën te lezen van mensen die anderen hebben geholpen zonder aan zichzelf te denken, of dat nu tijdens oorlog, hongersnood, rampspoed of economische crisis was? Zie het positieve in hun daden en het goede in de wereld, en bedenk wat jij met je tijd zou kunnen doen.

De rollen die wij in de maatschappij spelen, hebben invloed op de mensen om ons heen, zelfs als we dat niet zien. Gebruik uw tijd verstandig, investeer in dagelijks altruïsme en altruïsme op de langere termijn, en weet welk verschil het kan maken.

We hopen dat u dit artikel met plezier hebt gelezen. Vergeet niet onze drie Strengths Exercises gratis te downloaden.

Als u meer mensen wilt helpen hun sterke punten te realiseren, is onze Maximizing Strengths Masterclass© een uitgebreid trainingssjabloon dat alles bevat wat u nodig hebt om een strength-based practitioner te worden en anderen te helpen hun unieke kwaliteiten te identificeren en te ontwikkelen op een manier die een optimaal functioneren bevordert.