Wat is een professor?
Bruce Macfarlane, de auteur van Intellectual Leadership in Higher Education, omschrijft ‘professor’ als ‘een glibberige term’. Dat komt omdat het in het Verenigd Koninkrijk iets heel anders betekent dan in Noord-Amerika. In Noord-Amerika zijn “professor” en “professoraat” algemene etiketten die worden toegepast op alle academici die onderzoek doen en lesgeven aan universiteiten. In het Verenigd Koninkrijk en een groot deel van Europa (en voor het grootste deel in Australazië en Zuid-Afrika) betekent “professoraat” onderscheid: een professor is iemand die is bevorderd tot de hoogste academische graad – gewoonlijk op grond van zijn of haar wetenschappelijke prestaties. Het is het equivalent van wat in Noord-Amerika bekend staat als ‘full professorship’.
Sommige mensen is het niet duidelijk wat het verschil is tussen iemand die ‘Dr’ wordt genoemd en iemand die ‘Professor’ wordt genoemd. Dr’ duidt op iemand die een doctoraat heeft behaald, dus op een academische kwalificatie: de houder van de hoogste universitaire graad. Het is het equivalent van ‘PhD’ achter iemands naam schrijven. De meeste hoogleraren zijn gepromoveerd, maar dat geldt ook voor veel – zo niet de meeste – andere academici die als universitair docent of onderzoeker werkzaam zijn. Professor’ betekent niet een kwalificatie, maar een academische rang – de hoogste in rang. In het VK is een academicus met de titel “Dr” dus iemand die gepromoveerd is, maar niet tot de hoogste academische rang is bevorderd, terwijl een academicus met de titel “Professor” iemand is die waarschijnlijk (maar niet noodzakelijk) gepromoveerd is, maar wel tot de hoogste rang van de universitaire salarisschaal is bevorderd. Hoogleraarschap staat dus voor anciënniteit en status. Als wij een vergelijking maken met artsen die in een ziekenhuis werken, dan hebben zij allen een medische graad, maar zijn zij op verschillende niveaus van anciënniteit tewerkgesteld, waarbij de consulenten de artsen met de hoogste anciënniteit zijn. We kunnen hoogleraren beschouwen als het equivalent van ziekenhuisadviseurs.
Op deze website is de Britse interpretatie van “professor”, “professorship” en het “professoriate” van toepassing.
De belangrijkste academische graden in het VK, getoond naast de Noord-Amerikaanse equivalenten (* sommige universiteiten gebruiken de lezersgraad niet).
Dit diagram geeft het belangrijkste beoordelingssysteem weer dat aan de meeste Britse universiteiten wordt gebruikt. Sommige Britse universiteiten hebben de Noord-Amerikaanse nomenclatuur overgenomen, maar in dergelijke contexten blijft de titel “professor” meestal voorbehouden aan de hoogste rang; universitair hoofddocenten en assistent-hoogleraren worden meestal niet als professor aangeduid of aangesproken.
Academische rangenstelsels die in de Britse universiteitssector van na 1992 worden gebruikt, kunnen aanvullende rangen omvatten, zoals hoofddocent.
Hoe worden mensen hoogleraar?
In verschillende Europese landen, zoals Frankrijk, Duitsland en sinds kort ook Italië, moet een academicus die tot hoogleraar wil worden bevorderd, eerst een lang academisch document schrijven waarin hij of zij aangeeft welke bijdrage hij of zij met zijn of haar onderzoek aan de kennis heeft geleverd. Dit document is qua lengte en aard vergelijkbaar met een proefschrift, en de kwaliteit ervan wordt beoordeeld door een panel van professoren die deskundig zijn op het onderzoeksterrein van de kandidaat. Dit proces waarbij de academische gemeenschap de academische geloofsbrieven van een kandidaat voor het hoogleraarschap moet goedkeuren, wordt habilitatie genoemd. Indien het panel van oordeel is dat de academicus het hoogleraarschap waardig is, komt hij/zij in aanmerking om te solliciteren naar vacante hoogleraarschappen, maar is niet zeker van een benoeming.
In het VK is bevordering tot hoogleraarschap niet afhankelijk van habilitatie. Elke universiteit heeft haar eigen beleid inzake promoties op elk niveau en beslist aan de hand van haar eigen criteria wie zij bevordert of tot hoogleraar benoemt, en academici die voor promotie in aanmerking willen komen, moeten een aanvraag indienen waaruit blijkt hoe zij aan de criteria van de universiteit voldoen. Een andere route naar het hoogleraarschap in het VK houdt in dat academici gewoon solliciteren naar vacatures voor hoogleraren die worden gepubliceerd, en de selectieprocedure doorlopen.
Wat is het percentage universitaire academici dat hoogleraar is?
In het VK is ongeveer een op de tien universitaire academici hoogleraar. Volgens gegevens van het Britse bureau voor de statistiek van het hoger onderwijs (Higher Education Statistics Agency) waren er in 2015-2016 19.975 hoogleraren werkzaam aan Britse instellingen voor hoger onderwijs, wat neerkomt op 9,9% van al het academisch personeel. Het Britse hoogleraarschap lijdt onder een gebrek aan evenwicht tussen mannen en vrouwen; van de 19.970 academici die in 2015-2016 door hun instellingen als hoogleraar werden gecategoriseerd, zijn er slechts 4.775 als vrouw geregistreerd.