Wat is het verschil tussen antisemitisme en antizionisme?

De Britse Labourpartij heeft in het middelpunt gestaan van een ruzie over antisemitisme, inclusief de relatie met antizionisme. Wat betekenen deze termen eigenlijk?

• Antisemitisme is “vijandigheid en vooroordelen gericht tegen Joodse mensen” (OED).
• Zionisme verwijst naar de beweging om een Joodse staat in het Midden-Oosten te stichten, die ruwweg overeenkomt met het historische land Israël, en dus steun voor de moderne staat Israël. Anti-Zionisme verzet zich daartegen.
• Maar sommigen zeggen dat “Zionist” kan worden gebruikt als een gecodeerde aanval op Joden, terwijl anderen zeggen dat de Israëlische regering en haar aanhangers opzettelijk anti-Zionisme verwarren met antisemitisme om kritiek te vermijden.

Voormalig burgemeester van Londen Ken Livingstone werd geschorst uit Labour na een reeks opmerkingen over Israël, waaronder de suggestie dat Hitler het zionisme steunde vóór de Holocaust.

Het volgt op de schorsing van Bradford West parlementslid Naz Shah nadat was gebleken dat ze ooit had gesuggereerd, onder andere, dat Israël zou moeten worden verplaatst naar de Verenigde Staten. De nieuwe voorzitter van de National Union of Students, Malia Bouattia, is ook zwaar bekritiseerd voor opmerkingen die zij heeft gemaakt over zionisten.

Velen in de Joodse gemeenschap zeggen dat het gebruik van “zionist” als scheldwoord een stijgende lijn van onverdraagzaamheid en racisme weerspiegelt, gericht tegen Joden.

De Labour-parlementslid Lord Levy vertelde Newsnight van de BBC: “Kritiek op de staat Israël is mogelijk, maar antisemitisme – het gebruik van het woord ‘zionist’ als een andere vorm van antisemitisme – kan eerlijk gezegd niet langer worden getolereerd.”

Anderen – waaronder Livingstone – stellen dat antizionisme niet hetzelfde is als antisemitisme, en dat het verkeerd is om anti-joodse vooroordelen te verwarren met legitieme onenigheid over de acties van de Israëlische staat.

Hoewel critici van antizionisten erop wijzen dat soms bijzonder harde kritiek op Israël verder gaat dan onenigheid over het beleid, maar eerder het bestaansrecht van de Joodse staat ontkent.

Toesprekend op The Daily Politics, zei de voormalige Londense burgemeester: “Verwar antisemitisme niet met kritiek op het beleid van de Israëlische regering en de behandeling van de Palestijnen.”

Het is een debat waarbij de emoties hoog oplopen. Het is natuurlijk ook waar dat zionist zijn en joods zijn niet hetzelfde zijn.

Er zijn zionistische critici van het Israëlische regeringsbeleid, zoals de bezetting van de Westelijke Jordaanoever, het tracé van de scheidingsmuur (die Israël bouwt in en rond de Westelijke Jordaanoever en waarvan het zegt dat die dient voor de veiligheid tegen Palestijnse aanvallers, hoewel Palestijnse aanhangers hem zien als een middel om land in te pikken) en de bouw van nederzettingen.

Ook was er joodse oppositie tegen de zionistische beweging, die een joods thuisland wilde stichten, lang voordat de staat Israël in 1948 werd uitgeroepen. Vandaag de dag verzetten ultraorthodoxe groeperingen zoals Neturei Karta zich tegen de staat Israël, omdat zij geloven dat de ware Joodse staat pas bij de komst van de Messias zal worden opgericht.

Ook wijzen sommigen erop dat het zionisme een politiek project is dat door tal van niet-joden wordt gesteund, waaronder westerse regeringen en veel Amerikaanse evangelische christenen.

Maar er wordt alom beweerd dat de term “zionist” in sommige kringen een codewoord is geworden voor “jood” en dat onverdraagzaamheid tegen het joodse volk wordt geuit in de taal van het antizionisme.

Wat is zionisme?

• Politieke beweging die opkwam in het Europa van de 19e eeuw met als doel het antisemitisme tegen te gaan en een Joods thuisland te stichten
• In de Hebreeuwse Bijbel verwijst het woord “Zion” naar Jeruzalem, vandaar de identificatie van de beweging met de stad en het land dat haar omringt
• Balfourverklaring van 1917 gaf Britse steun aan de vestiging van een Joods nationaal thuis in Palestina
• Chaim Weizmann, de voorzitter van de Zionistische Organisatie, werd in 1949 tot de eerste president van Israël gekozen

Khadim Hussain, een voormalig burgemeester van Bradford, werd geschorst nadat hij op Facebook een bericht had geplaatst waarin hij verwees naar “de zes miljoen zionisten die door Hitler zijn vermoord”. Alex Chalmers, een voormalige medevoorzitter van de Oxford University Labour Club, zei dat sommige leden regelmatig het woord “zio” gebruikten – ondanks dat het wordt beschouwd als een etnische belediging.

Bouattia werd aangevallen nadat aan het licht was gekomen dat ze in 2011 een blog had geschreven voor een actiegroep van Friends of Palestine, waarin ze zei dat “de Universiteit van Birmingham een soort zionistische buitenpost is in het Britse Hoger Onderwijs”. Ze heeft ook “door zionisten geleide mediakanalen” aangevallen – wat volgens critici een weerspiegeling is van antisemitische mythes over joodse samenzweringen om de media te controleren.

Aan de andere kant, wordt regelmatig beweerd dat beschuldigingen van antisemitisme worden gebruikt om kritiek op de Israëlische regering het zwijgen op te leggen of om andere politieke doeleinden te bevorderen.

Pia Feig, van Manchester Jews for Justice for Palestinians, zei in het programma Jeremy Vine van BBC Radio 2 dat “antisemitisme is gebruikt om mijn bezorgdheid en die van andere mensen voor de Palestijnen de kop in te drukken en te onderdrukken”.

In een verklaring na Livingstone’s schorsing zei de Joodse Socialisten Groep dat beschuldigingen van antisemitisme werden “bewapend” om het leiderschap van Jeremy Corbyn aan te vallen.

Aan de andere kant vragen aanhangers van Israël zich af waarom juist de Joodse staat zo vaak wordt bekritiseerd en niet Iran, Rusland, China of een andere staat die wordt aangevallen vanwege hun staat van dienst op het gebied van de mensenrechten.

Baroness Julia Neuberger vertelde de BBC show Jeremy Vine dat anti-Zionisme impliceert dat “Joden geen recht hebben op zelfbeschikking, in tegenstelling tot andere mensen”. Mark Wallace, die schreef voor Conservative Home, zei dat het in de praktijk zou betekenen dat Israël door zijn vijanden zou worden weggevaagd of dat “miljoenen Israëlische Joden hun huis zou worden ontzegd en gedeporteerd”.

Sommige antizionisten zeggen dat het zionisme zelf een racistische ideologie is, vanwege de manier waarop, in hun ogen, het Palestijnse volk door de Israëlische staat is behandeld. De Palestine Solidarity Campaign zegt tegen alle racisme te zijn, inclusief anti-joodse vooroordelen en de “apartheid en zionistische aard van de Israëlische staat” – hoewel de PSC zelf van racisme is beschuldigd vanwege haar anti-zionistische houding.

Bouattia zei dat ze beweringen van vooroordelen van de hand wees, en voegde eraan toe dat “als ik een probleem heb met zionistische politiek, dat niet betekent dat ik een probleem heb met joods zijn” en dat “zionistische politiek wordt aangehangen door mensen van verschillende geloofsovertuigingen, net zoals anti-zionistische politiek”.

Aantijgingen van antisemitisme blijven Labour achtervolgen. Vicki Kirby werd gedwongen zich terug te trekken als parlementskandidaat nadat ze in een tweet had gezegd dat Hitler een “zionistische God” was. Ze werd weer toegelaten en vervolgens weer geschorst. Gerry Downing, die uit de partij werd gezet, beschreef “zionistische politici binnen de heersende klasse van Amerika en Europa”.

Livingstone werd door Labour parlementslid John Mann, voorzitter van de All-Party Parliamentary Group against Anti-Semitism, beschuldigd van het “herschrijven van de geschiedenis” over zijn opmerkingen over Hitler die het zionisme steunt.

Weinigen zullen ontkennen dat er antisemieten zijn die zichzelf anti-Zionisten noemen, of dat het mogelijk is kritiek te hebben op Israël zonder een racist of een dweper te zijn. Maar overeenstemming over hoe die twee zich precies tot elkaar verhouden, lijkt moeilijk te bereiken.

Schrijf u in op de e-mailnieuwsbrief van BBC News Magazine om artikelen in uw inbox te ontvangen