Wat zijn monoklonale antilichamen, en kunnen zij COVID-19 behandelen?
Monoklonale antilichamen hebben de manier veranderd waarop wij vele ziekten behandelen. Zij zijn een veelbelovende behandeling voor COVID-19, en IAVI zet zich in voor de ontwikkeling van SARS-CoV-2 antilichamen die wereldwijd toegankelijk zullen zijn.
Oorspronkelijk artikel gepubliceerd door Wellcome op 5 oktober 2020
1. WAT ZIJN MONOCLONALE ANTIBODEN?
Monoklonale antilichamen zijn een klasse geneesmiddelen die de manier hebben veranderd waarop we ziekten voorkomen en behandelen, van kanker en ziekten van het immuunsysteem tot virale infecties bij kinderen.
Het zijn geen chemische verbindingen, zoals de meeste geneesmiddelen zijn. Zij zijn gebaseerd op natuurlijke antilichamen – dat zijn eiwitten die het lichaam aanmaakt om zich tegen ziekten te verdedigen – maar zij worden in het laboratorium gemaakt en in fabrieken in massa geproduceerd. Daarom worden ze ook wel “designer-antilichamen” genoemd – ze worden op maat gemaakt voor de ziekte die ze behandelen.
Het eerste monoklonale antilichaamproduct werd meer dan 30 jaar geleden gelicentieerd. Sindsdien hebben miljoenen mensen baat gehad bij meer dan 100 van dergelijke behandelingen. Ongeveer 50 van deze behandelingen zijn alleen al in de afgelopen zes jaar op de markt gebracht.
Dit is een van de snelst groeiende gebieden in het biomedisch onderzoek, en een steeds belangrijker segment van de farmaceutische markt – vorig jaar waren zeven van de top 10 best verkochte geneesmiddelen monoklonale antilichamen.
2. HOE WERKEN ZE?
Antilichamen zijn eiwitten die door ons immuunsysteem worden geproduceerd en een van de belangrijkste manieren zijn waarop het lichaam zich tegen ziekten verdedigt.
Ze werken door zich te binden aan hun specifieke doelwitten – bijvoorbeeld virussen, bacteriën of kankercellen – en deze onschadelijk te maken. Ze blokkeren de werking van het doelwit, of ze markeren het als vreemd zodat andere delen van ons immuunsysteem de ‘indringers’ kunnen opruimen.
Monoklonale antilichamen werken ook op deze manier.
Ze binden zich aan hun specifieke doelwit, zonder schade toe te brengen aan iets anders dat in hun weg staat. Dit doelwit is niet altijd een ‘vreemde indringer’, zoals een virus. Antilichamen kunnen worden ontworpen om zich aan verschillende moleculen in het lichaam te hechten, bijvoorbeeld om de immuunrespons af te remmen wanneer deze overreageert; dit verschijnsel, dat ook bij sommige Covid-19-patiënten voorkomt, wordt een ‘cytokinestorm’ genoemd.
Dankzij hun talrijke toepassingen zijn monoklonale antilichamen veilig en doeltreffend gebruikt voor de behandeling van een groeiend aantal ziekten, waarvan sommige in het verleden moeilijk te behandelen waren.
Monoklonale antilichamen werken door zich te binden aan hun specifieke doelwitten – bijvoorbeeld virussen, bacteriën of kankercellen – en deze onschadelijk te maken.
3. HOE WORDEN ZE MAKEN?
Het maken van monoklonale antilichamen is ingewikkeld en duur.
Wetenschappers halen eerst de relevante antilichamen uit menselijk bloed.
De meeste monoklonale antilichamen worden geproduceerd in Chinese hamster-ovariumcellen, die gewoonlijk gedurende 10 tot 15 dagen in grote bioreactoren worden gekweekt. De resulterende antilichamen worden vervolgens gezuiverd en verpakt, zodat ze gemakkelijk kunnen worden toegediend.
Dit hele proces neemt veel tijd in beslag en maakt gebruik van kostbare materialen. Sommigen schatten de kosten van de productie van een gram op de markt gebrachte monoklonale antilichamen op 95 tot 200 dollar; daarbij zijn de kosten van onderzoek en ontwikkeling en die van verpakking, aflevering en toediening van het geneesmiddel niet inbegrepen. Voor startende bedrijven zijn de kosten nog hoger.
Fabrikanten zoeken naar manieren om de productiekosten te verlagen, bijvoorbeeld door nieuwe technologieën en het gebruik van alternatieven voor hamstercellen (zoals algen, gist en planten), waardoor de manier waarop deze geneesmiddelen worden gemaakt zou veranderen.
4. VOOR WELKE ZIEKTEN WORDEN ZE GEBRUIKT?
Het merendeel van de monoklonale antilichamen op de markt is bestemd tegen niet-overdraagbare ziekten, zoals auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis, en kanker.
In de afgelopen decennia hebben immunotherapieën tegen kanker het leven gered van miljoenen mensen over de hele wereld. Van de meer dan 100 toegelaten monoklonale antilichamen zijn er slechts zeven voor de behandeling en preventie van infectieziekten – hoewel er nog veel meer in ontwikkeling zijn, waaronder kandidaten voor SARS-CoV-2, het virus dat Covid-19 veroorzaakt.
Monoklonale antilichamen zouden een enorme invloed kunnen hebben op de manier waarop we infectieziekten behandelen en voorkomen. En er zijn al veelbelovende tekenen.
Twee experimentele antilichaamtherapieën tegen Ebola worden met groot succes gebruikt als onderdeel van een noodhulpprogramma in de Democratische Republiek Congo.
En verschillende antilichamen die tegen verschillende stammen van HIV kunnen werken, zijn ook in ontwikkeling.
5. KUNNEN MONOCLONALE ANTIBODEN COVID-19 BEHANDELEN?
De afgelopen 30 jaar hebben monoklonale antilichamen de manier veranderd waarop we verschillende ziekten behandelen – ze bleken effectiever, beter te verdragen en gemakkelijker toe te dienen dan andere behandelingen.
Onderzoekers zijn optimistisch dat monoklonale antilichamen ook zouden kunnen helpen bij de preventie en behandeling van vroege infecties van Covid-19.
Een aantal van de voordelen die zij bieden zijn:
- zij kunnen zich specifiek richten tegen het SARS-CoV-2-virus omdat zij afkomstig zijn uit het bloed van mensen die van Covid-19 zijn hersteld; dit zou hen mogelijk effectiever maken dan andere geneesmiddelen.
- zij kunnen snel worden geïsoleerd en vervaardigd – sinds het begin van de pandemie zijn nu meer dan 70 monoklonale antilichamen voor Covid-19 in ontwikkeling.
- zij kunnen een snelle bescherming tegen infectie bieden – zodra zij zijn toegediend, komen monoklonale antilichamen onmiddellijk in de bloedbaan terecht en bieden zij onmiddellijk bescherming gedurende enkele weken of maanden. Vaccins hebben een paar weken nodig om effect te sorteren, maar bieden meestal bescherming op lange termijn. Daarom zijn onderzoekers optimistisch dat monoklonale antilichamen vaccins kunnen aanvullen om te helpen de pandemie in te dammen.
- zij hebben het potentieel om besmette patiënten te behandelen of infectie te voorkomen bij alle individuen, inclusief ouderen en jonge kinderen, en mensen met een verzwakt immuunsysteem – van wie sommigen geen vaccin kunnen krijgen, of bij wie vaccins niet altijd even goed werken.
6. HOE VEEL MONOCLONALE ANTIBODIEËN VOOR COVID-19 ZIJN IN ONTWIKKELING?
Sinds het begin van de pandemie zijn onderzoekers snel bezig geweest met het evalueren van bestaande geneesmiddelen en het ontwikkelen van nieuwe behandelingen – waaronder monoklonale antilichamen – voor de behandeling van Covid-19-patiënten.
Verschillende monoklonale antilichamen waarvoor een vergunning is verleend of die in ontwikkeling zijn voor andere ziekten, zijn in klinische tests om te zien of ze een effect hebben op Covid-19-patiënten. Een daarvan is adalimumab, dat wordt gebruikt voor de behandeling van artritis en de ziekte van Crohn; de universiteit van Oxford is onlangs een proef gestart om te kijken naar het potentieel ervan voor de behandeling van mensen in verzorgingstehuizen, gefinancierd door de COVID-19 Therapeutics Accelerator.
Onderzoekers zijn ook snel monoklonale antilichamen op het spoor gekomen die specifiek gericht zijn tegen SARS-CoV-2. Meer dan 70 van dergelijke producten zijn reeds in ontwikkeling.
Het farmaceutische bedrijf Lilly is in samenwerking met AbCellera in mei-juni van dit jaar begonnen met de eerste humane studie van een potentiële behandeling met Covid-19-antilichamen. Andere klinische veiligheidsstudies volgden, waaronder studies door AstraZeneca, Celltrion en Regeneron.
7. WANNEER KOMEN COVID-19 MONOCLONALE ANTIBODEN BESCHIKBAAR, EN WIE KRIJGEN ZE?
De snelheid van het onderzoek naar Covid-19-behandelingen is ongekend geweest.
Een van de voordelen van monoklonale antilichamen is dat klinische proeven nog sneller kunnen verlopen; omdat deze gebaseerd zijn op natuurlijke antilichamen en niet op chemische verbindingen, vergen veiligheidsproeven minder tijd.
In minder dan vier maanden sinds het begin van hun klinische proeven voor Covid-19 antilichaam-producten hebben Lilly en Regeneron vroege resultaten gepubliceerd die bemoedigende tekenen laten zien. Resultaten van andere klinische studies worden later dit najaar verwacht.
Weten of een van deze antilichaambehandelingen veilig en effectief is voor de behandeling of preventie van Covid-19 is slechts de eerste stap.
Het beschikbaar maken voor patiënten zal van veel andere dingen afhangen, zoals de productiecapaciteit – hoe snel grote hoeveelheden van de effectieve behandeling kunnen worden gemaakt. Het zal ook afhangen van de prijs – wie zal het zich kunnen veroorloven om ze te kopen.
De ACT-Accelerator is een baanbrekende samenwerking die precies voor dit doel in het leven is geroepen – om ervoor te zorgen dat alle Covid-19-behandelingen, -vaccins en -tests toegankelijk zullen zijn voor degenen die ze het meest nodig hebben, overal ter wereld, niet alleen in de landen die zich de hoogste kosten kunnen veroorloven.
8. ZIJN MONOCLONALE ANTIBODEN VERTROUWELIJK?
Monoklonale antilichamen zijn complexer en duurder om te produceren dan andere soorten geneesmiddelen. Daardoor behoren ze tot de duurste geneesmiddelen ter wereld, die onbetaalbaar zijn voor het grootste deel van de wereldbevolking.
De mediane prijs voor behandelingen met monoklonale antilichamen in de VS varieert van $15.000 tot $200.000 per jaar. Hoewel de prijzen van geneesmiddelen wereldwijd sterk uiteenlopen, richten bedrijven die veel van deze behandelingen op de markt brengen zich voornamelijk op landen met hoge inkomens, waar de prijzen het hoogst zijn.
Als gevolg hiervan wordt bijna 80 procent van de monoklonale antilichamen verkocht in de VS, Canada en Europa. Dat zou kunnen veranderen.
Biosimilar producten zijn een manier om de productiekosten te verlagen en deze innovatieve behandelingen goedkoper te maken. Zodra het octrooi op het oorspronkelijke monoklonale antilichaam is verlopen, kunnen bedrijven soortgelijke, maar goedkopere producten maken. Een voorbeeld hiervan is Canmab – een biosimilar versie van het borstkankermedicijn Herceptin – dat in India voor $100-$200 per dosis wordt verkocht. Dit is aanzienlijk minder dan de $1.800 per dosis in de VS.
Een andere manier waarop bedrijven monoklonale antilichamen goedkoper kunnen maken is door tweede merken te introduceren die alleen in lage- en middeninkomenslanden kunnen worden verkocht. Een voorbeeld hiervan is Herclon, een ander merk waaronder Herceptin wordt verkocht.
Landen met een hoog inkomen zijn de belangrijkste markt voor monoklonale antilichamen.
9.
Zijn antilichamen overal verkrijgbaar?
Behandelingen met antilichamen zijn niet overal verkrijgbaar, vooral niet in lage- en midden-inkomenslanden. Hoewel 85 procent van de wereldbevolking in deze landen woont, nemen zij minder dan 20 procent van de wereldwijde verkoop van monoklonale antilichamen voor hun rekening.
Er zijn zelfs maar heel weinig gelicentieerde monoklonale antilichamen geregistreerd in lage- en midden-inkomenslanden.
Dat geldt zelfs voor sommige infectieziekten die de ontwikkelingslanden meer treffen dan de rest van de wereld. Zo vindt 99 procent van de sterfgevallen als gevolg van het respiratoir syncytieel virus plaats in lage- en middeninkomenslanden. Maar 99 procent van de verkoop van Synagis, een preventief middel op basis van antilichamen, vindt plaats in de VS en Europa.
En de weinige monoklonale antilichamen die in lage- en midden-inkomenslanden zijn geregistreerd, zijn vaak niet verkrijgbaar via het openbare gezondheidszorgsysteem, dus onbetaalbaar voor de meeste mensen.
India is een van de weinige midden-inkomenslanden die eruit springt, vooral vanwege de lokale productiecapaciteit – het heeft meer dan 100 bedrijven die biosimilaire producten maken. Toch hebben de mensen in India slechts toegang tot een fractie van de antilichaamproducten op de Amerikaanse markt.
Er zijn maar heel weinig monoklonale antilichamen geregistreerd in landen met lage of middeninkomens.
10. WAT IS ER NODIG OM MONOCLONALE ANTIBODEN BESCHIKBAARDER EN BETAALBAAR TE MAKEN?
Miljoenen mensen over de hele wereld zouden baat kunnen hebben bij de bestaande behandelingen met monoklonale antilichamen en de behandelingen die in ontwikkeling zijn – waaronder die voor Covid-19, die zouden kunnen helpen de pandemie een halt toe te roepen.
Deze innovatieve producten zijn momenteel niet toegankelijk voor het grootste deel van de wereldbevolking. Dat kan veranderen als regeringen, de biofarmaceutische industrie, mondiale gezondheidsorganisaties en financiers de handen ineenslaan.
Een aantal van de dingen die zij zouden kunnen doen om monoklonale antilichamen over de hele wereld beter beschikbaar te maken zijn:
- het woord verspreiden over hoe waardevol antilichaamtherapieën kunnen zijn voor de behandeling van een reeks ziekten, en pleiten voor grotere toegang
- het gemakkelijker maken om antilichaamtherapieën te registreren in lage- en middeninkomenslanden
- richtlijnen ontwikkelen voor monoklonale antilichamen om ervoor te zorgen dat deze producten worden ontworpen met de behoeften van lokale bevolkingen in gedachten.
Om monoklonale antilichamen betaalbaarder te maken, moeten zij:
- investeren in innovatieve technologieën die de productiekosten kunnen verlagen
- nieuwe bedrijfsmodellen ontwikkelen die verschillende marktbenaderingen in lage-, midden- en hoge-inkomenslanden mogelijk maken
- samenwerkingen tot stand brengen tussen openbare, particuliere en filantropische organisaties om zich op de behoeften van de ontwikkelingslanden te richten.
ORIGINEEL ARTIKEL
Dit artikel is herpubliceerd van Wellcome. Lees het artikel hier.