Wilde hamster: The Intriguing Story Behind The Household Pet

Ik zit weer uit het raam te staren, op zoek naar nieuwe inspiratie. De woorden willen maar niet vloeien. Maar gelukkig kan ik in mijn werk altijd op zoek naar verhaalideeën in de natuur.

En dan, achter me, richt een geluid als thunkety-thunkety-thunk mijn blik. Het is de nieuwe winterwitte dwerghamster van mijn zoon, Diggy genaamd. Hoewel Diggy ’s nachts het actiefst is, staat ze vaak halverwege de dag op om een rondje te rennen op haar rad.

Als ik naar dit schattige beestje kijk, begin ik me af te vragen. Een nieuwsgierige natuuronderzoeker hoeft zelden ver te zoeken voor interessante vragen. Hoe is dit knaagdier een populair huisdier geworden? Waarom rent Diggy zo rond het wiel? Hoe zijn haar wilde voorouders en hoe gaat het met ze?

Laten we eens kijken naar het fascinerende verhaal van hamsters in het wild, de benarde situatie van de wilde neven van onze huisdieren en, jawel, waarom hamsters op wieltjes lopen.

De zoektocht naar de gouden hamster

Er zijn 18 soorten wilde hamsters (misschien meer, afhankelijk van de taxonoom aan wie je het vraagt). Alle soorten zijn nachtdieren, hamsteren voedsel en leven in holen. Sommige leven relatief solitair en andere zijn sociaal. Ze zien er allemaal schattig uit, maar veel soorten zijn behoorlijk agressief en ongeschikt als huisdier.

De hamster die de huisdierengekte op gang heeft gebracht, de Syrische hamster, is eigenlijk een van de zeldzaamste. Hoewel er enkele tegenstrijdigheden zijn in de verschillende verslagen over de achtergrond van de hamster als huisdier, is de belangrijkste expeditie goed gedocumenteerd.

De Syrische hamster was al een paar keer door ontdekkingsreizigers verzameld, maar bleef een slecht begrepen dier. Het stond bekend als een knaagdier met een zachte, gouden vacht. In 1930 besloot bioloog Israel Aharoni een expeditie te starten in de buurt van de oude stad Aleppo om dit bijna mythische diertje te vinden.

Aharoni is op zichzelf al een interessant figuur. Zoals Rob Dunn schrijft in een geweldig verhaal in Smithsonian Magazine, was een van Aharoni’s belangrijkste projecten het matchen van dierbeschrijvingen in de Torah met bestaande wezens. Hij had gehoord van de verhalen over de “gouden hamster”, een dier waarvan de Arabische naam vertaald kan worden als “Mr. Zadeltassen” vanwege zijn ruime wangzakken.

Voor zover bekend hield Aharoni niet van reizen of avontuur. Iedereen die veel tijd heeft doorgebracht op onderzoeksreizen weet dat er af en toe iemand kan zijn die constant klaagt over het eten en onderdak, elke ochtend mokt en ruzie maakt met medereizigers. Aharoni was zo iemand. En hij leidde een moeilijke reis om een schepsel te vinden dat al dan niet nog in het wild bestaat. Het klinkt niet als een daverend goede tijd.

Maar Aharoni zette door, deels om een ander schepsel uit de Thora te vinden en deels om een betere hamstersoort te vinden voor medisch onderzoek (de Chinese hamster werd gebruikt in laboratoria, maar wilde zich niet voortplanten, dus moesten er voortdurend nieuwe dieren uit het wild worden verzameld).

Geholpen door een plaatselijke jager, vond de expeditie uiteindelijk een nest wilde Syrische hamsters. Dit was het begin van een reeks beproevingen voor de nieuw gevangen hamsters. Het is enigszins verbazingwekkend dat ze ooit populaire huisdieren werden. Al snel nadat de hamsters waren gevangen, begon de moeder hamster haar jongen op te eten – een voorproefje van een gewoonte die generaties hamsterbezitters met afschuw zouden vervullen.

Sommige hamsters ontsnapten. Sommigen stierven. Maar genoeg van dat nest overleefden om een fokkolonie voor onderzoek te stichten. Deze dieren fokten zelfs zo goed dat ze de grondleggers werden van een huisdierenindustrie.

Wilde Syrische hamsters blijven uiterst zeldzaam en ongrijpbaar. Volgens Dunn hebben slechts drie wetenschappelijke expedities deze soort in het wild waargenomen, de laatste in 1999.

Een hamster van een andere kleur

De meeste bronnen geven aan dat uw hamster terug te voeren is op de expeditie van Aharoni. Omdat alle hamsters die tijdens die expeditie werden verzameld uit hetzelfde nest kwamen, betekent dit dat huisdierhamsters tekenen van inteelt vertonen, waaronder hartafwijkingen.

Dit is grotendeels maar niet helemaal waar. Een volgende expeditie verzamelde meer Syrische hamsters, die in 1971 ook in de huisdierenhandel terechtkwamen.

Echter, er zijn ook verschillende andere hamstersoorten populaire huisdieren geworden. Het huisdier van mijn zoon is bijvoorbeeld niet verwant aan de hamsters die door Aharoni gevangen zijn.

Diggy is een winterwitte dwerghamster (Phodopus sungorus), ook bekend onder een lange lijst van andere namen waaronder Djungarische hamster en Siberische dwerghamster. Deze hamsters lijken op kleine wattenbolletjes met een lichte zwarte streep die over de rug loopt.

Winterwitte dwerghamsters werden voor het eerst geïdentificeerd door de eminente Russische wetenschapper Peter Simon Pallas. Pallas’ naam is wellicht herkenbaar voor natuurhistorische nerds en vogelaars die de naar hem genoemde soorten kennen, waaronder de Pallasmeeuw (en vijf andere vogelsoorten), Pallas’ kat en zelfs een type meteoriet dat bekend staat als pallasiet. Gelukkig heeft de hamster zijn naam niet gekregen, want hij identificeerde hem aanvankelijk als een muis.

In het wild verandert de winterwitte dwerghamster van vachtkleur van bruin naar wit, om zich in de winter te camoufleren voor roofdieren – ongeveer zoals sneeuwschoenhazen. De vervelling begint in september en duurt een paar maanden. Tamme hamsters zoals Diggy zijn het hele jaar door wit.

Deze hamsters zijn socialer dan de Syrische hamsters, waardoor ze in gevangenschap volgzamer zijn. Hoewel we Diggy nog maar kort hebben, is ze al behoorlijk vriendelijk. Telkens als ik dit verhaal even niet kon schrijven, pakte ik haar op en rende ze op en neer langs mijn armen.

De benarde situatie van Europese hamsters

Hamsters gedijen misschien goed in huizen over de hele wereld. In het wild is het vaak een ander verhaal. De Europese hamster is een van de meest verspreide hamstersoorten. Hij is nooit beschouwd als huisdiermateriaal, omdat deze soort relatief groot en agressief is. In een experiment probeerden in gevangenschap gefokte Europese hamsters, wanneer zij een gekooide fret te zien kregen, deze te plunderen en aan te vallen. Het belangrijkste gebruik van deze soort door de mens is verontrustend: Ze werden gevangen voor bontjassen. Maar door betere regelgeving (en hopelijk een meer verantwoorde smaak voor mode), konden de hamsterpopulaties zich herstellen.

Maar toen kregen de Europese hamsters te maken met een nog veel grotere afname van de populatie. De hamsters zijn niet bedreigd, maar hun populatietrend laat iets zien wat tegenwoordig maar al te vaak voorkomt: overvloedige dieren die veel minder overvloedig worden. In een artikel gepubliceerd in het tijdschrift Endangered Species Research wordt opgemerkt dat de Europese hamster “waarschijnlijk het snelst achteruitgaande zoogdier van Eurazië” is en uit 75 procent van zijn leefgebied in Midden- en West-Europa is verdwenen.

Habitatconversie heeft veel schuld gekregen, maar er is een echt intrigerende wending. Onderzoekster Mathilde Tissier merkte op dat de hamsterpopulatie afnam toen landbouwvelden werden omgeschakeld naar maïsproductie. Toen ze hamsters in gevangenschap een dieet van maïs en regenwormen gaf, vergelijkbaar met wat wilde hamsters in een maïsveld zouden vinden, ontdekte ze iets zeer verontrustends: Bijna alle hamsters aten hun nesten op, elke keer weer. Zoals een artikel in Smithsonian opmerkt: “De maïs-aardworm combinatie had geen tekort aan energie, eiwit of mineralen, en de maïs bevatte geen gevaarlijke hoeveelheden chemische insecticiden.”

Tissier’s onderzoek leidde haar naar een ziekte genaamd pellagra, veroorzaakt door een te hoge inname van maïs. Maïs bindt vitamine B3, of niacine, zodat het lichaam het niet kan absorberen tijdens de spijsvertering. De hamsters kregen niet de juiste voedingsstoffen binnen, en aten hun jongen op.

Velen hebben de schuld van de benarde situatie van de hamster gelegd bij het verlies van habitat en pesticiden, die zeker een rol kunnen spelen. Maar een van de belangrijkste oorzaken was een verandering in het dieet als gevolg van nieuwe landbouwmethoden. Hier ligt een les voor alle natuurbeschermers: er kan meer aan de hand zijn met de achteruitgang van wilde dieren dan je op het eerste gezicht zou denken.

Een gebied waar Europese hamsters het goed doen, is de stad. Stadsparken in Wenen en andere steden zijn bekend geworden om hun hamsterkolonies, en zijn voor natuurliefhebbers vaak de beste plekken om deze soort te zien.

Het leven in het hamsterrad

Nog maar een paar minuten geleden werd Diggy lang genoeg wakker uit haar dagslaap om tien minuten verwoed te sprinten in het hamsterrad. Midden in de nacht kan ze uren rennen. Wat is er aan de hand? En hoe staat dit in verband met wilde hamsters?

Om uit te zoeken waarom hamsters op hamsterwielen lopen, kom je terecht in de wereld van de huisdierenblogs, waar je een overvloed aan theorieën zult vinden, maar een tekort aan wetenschap om ze te staven. Veel bronnen beweren bijvoorbeeld dat hamsters vijf of meer mijl per nacht lopen op hun wielen, maar ik heb geen echt bewijs gevonden. (En ik verwelkom alle links naar gepubliceerd onderzoek in de commentaren!)

Zelfs onder wetenschappers zijn er veel theorieën. Velen beschouwen het als gedrag uit verveling of stress, of misschien als dwang. Geen hamster zou dit immers in het wild doen…toch?

Het blijkt dat een heel cool onderzoeksproject dit heeft onderzocht door knaagdierwielen in een buitenomgeving te plaatsen. Uit het onderzoek, met de mooie titel “Wheel Running in the Wild”, bleek dat knaagdieren (en andere soorten, waaronder kikkers), als ze eenmaal het wiel hadden geleerd, er vaak op gingen rennen. Kijk op NBC News voor geweldige video’s van wilde knaagdieren die op wielen rennen.

Ander onderzoek toonde aan dat ratten bereid waren te werken om toegang te krijgen tot een wiel, net zoals ze dat zouden doen voor een traktatie. Het bewijs suggereert dat knaagdieren, waaronder hamsters, de chemische reactie ervaren die wij kennen als “runner’s high.”

Dus Diggy en ik delen een hobby in hardlopen, en lijken daarmee vergelijkbare voordelen te behalen. De fysieke voordelen van lichaamsbeweging zijn duidelijk. Uit onderzoek – en dit zal geen enkele hardloper verbazen – blijkt dat hamsters ook aanzienlijke mentale voordelen ondervinden van hardlopen. Het vermindert stress en kalmeert hen.

Maar er is nog steeds veel dat we niet weten over hamsters, of ze nu in het wiel of in het wild leven. Er zijn nog steeds ontdekkingen te doen over zelfs de meest gewone wezens om ons heen. Misschien zal een jonge, nieuwsgierige huisdiereigenaar op een dag een manier vinden om het energiepotentieel van hamsterkracht te benutten, of een manier vinden om wilde hamstersoorten te redden. Of misschien vindt u het gewoon leuk om de wereld door de ogen van een knaagdier te zien.