Baja California

Widok satelitarny półwyspu Baja California.

Półwysep Baja California, (także Półwysep Dolnej Kalifornii) to półwysep północnoamerykański, politycznie będący częścią narodu meksykańskiego. Rozciągając się na około 760 mil (1 220 km) długości i 25 do 150 mil (40 do 240 km) szerokości, oddziela Ocean Spokojny od Zatoki Kalifornijskiej (lub „Morze Cortés”). Otoczony licznymi małymi wyspami, jego 2,038 mil (3,280 km) linii brzegowej zamyka obszar około 55,366 mil kwadratowych (143,396 km kwadratowych).

Znany z osłoniętych zatok, odosobnionych plaż i surowych gór i pustyń, półwysep jest również domem dla niektórych z najlepiej zachowanych dzieł sztuki naskalnej na świecie. Około 250 malowanych miejsc zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1993 r.

Geografia

Czasami określany jako półwysep „Dolnej Kalifornii”, służy do oddzielenia Zatoki Kalifornijskiej (znanej również jako Morze Korteza) na zachodzie od Oceanu Spokojnego na południu i wschodzie. Od północy jest on ograniczony przez Stany Zjednoczone. Politycznie, jest podzielony na meksykańskie stany Baja California i Baja California Sur.

Półwysep rozciąga się około 760 mil (1,220 km) w długości i jest 25 do 150 mil (40 do 240 km) w szerokości. Jego powierzchnia wynosi około 55,366 mil kwadratowych (143,396 km kwadratowych), z 2,038 mil (3,280 km) linii brzegowej. Otoczona jest licznymi małymi wyspami. Rzeka Kolorado jest jego głównym źródłem wód powierzchniowych, z wyjątkiem kilku strumieni na północnym zachodzie i skrajnym południu.

Góry

Seria pasm górskich biegnie przez długość półwyspu, które są znane jako Pasma Półwyspu i rozciągają się na południową Kalifornię.

• Sierra Juárez jest najbardziej wysuniętym na północ pasmem w Meksyku.
• Sierra San Pedro Mártir leży na południe od Sierra Juárez i jest wyższa. Najwyższym punktem jest Cerro de la Encantada, 3096 m.
• Wulkaniczny kompleks Tres Virgenes leży w Baja California Sur, w pobliżu granicy ze stanem Baja California.
• Sierra de la Giganta biegnie wzdłuż brzegu Zatoki Kalifornijskiej na południe od Tres Virgenes.
• Na południowym krańcu Baja California Sur, Sierra de la Laguna tworzy odizolowane pasmo górskie wznoszące się na wysokość 2406 m.
• Bahía de los Ángeles jest zatoką znajdującą się na wschodniej stronie półwyspu w kierunku Zatoki Kalifornijskiej.

Ecoregions

Półwysep jest domem dla kilku odrębnych ekoregionów. Większość półwyspu to pustynia i kserotermiczne krzewy, chociaż lasy sosnowo-dębowe znajdują się w górach na północnych i południowych krańcach półwyspu. Południowy kraniec półwyspu, który był dawniej wyspą, ma wiele gatunków z powinowactwami do tropikalnego Meksyku.

• Kalifornijski chaparral i lasy, który obejmuje śródziemnomorski klimat północno-zachodniej części półwyspu, jak również wyspy Cedros i Guadalupe.
• Sierra Juarez i San Pedro Martir lasy sosnowo-dębowe w górnym biegu Sierra Juárez i Sierra San Pedro Mártir pasm w północnej części półwyspu.
• Pustynia Sonoran rozciąga się w północno-wschodniej części stanu, na wschód od Sierra Juárez i Sierra San Pedro Mártir.
• Pustynia Baja California rozciąga się wzdłuż strony Pacyfiku na półwyspie przez większość jego długości.
• Zatoka Kalifornijska zarośla kserotermiczne rozciąga się wzdłuż strony Zatoki Kalifornijskiej na półwyspie przez większość jego długości.
• San Lucan zarośla kserotermiczne leży na nizinach południowego krańca półwyspu.
• Suche lasy Sierra de la Laguna znajdują się na niższych stokach Sierra de la Laguna.
• Lasy sosnowo-dębowe Sierra de la Laguna znajdują się na wyższych wysokościach w Sierra de la Laguna.

Geologia

Półwysep Baja California był kiedyś częścią Płyty Północnoamerykańskiej, płyty tektonicznej, której częścią pozostaje kontynentalny Meksyk. Około pięć milionów lat temu, Wzniesienie Wschodniopacyficzne zaczęło wcinać się w margines Płyty Północnoamerykańskiej, zapoczątkowując oddzielenie się półwyspu od niej. Następnie Wzniesienie Wschodniopacyficzne kontynuowało propagację w kierunku północnym, aż do miejsca, gdzie obecnie znajduje się Zatoka Kalifornijska. Rozchodzący się wierzchołek centrum rozprzestrzeniania się znajduje się obecnie gdzieś w basenie Morza Salton. Półwysep Baja California jest obecnie częścią Płyty Pacyficznej i wraz z nią oddala się od Wzniesienia Wschodniopacyficznego w kierunku północno-zachodnim. Jest to aktualny przykład typu bloku skorupy ziemskiej znanego jako terrane.

Obrazy naskalne Sierra de San Francisco

Obrazy naskalne Sierra de San Francisco są wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO na Półwyspie Baja. Ta prehistoryczna sztuka naskalna, znaleziona w regionie Sierra de San francisco, przedstawia to, co było kiedyś życiem rdzennych mieszkańców Cochimi lub Guachimi na półwyspie. Niewiele wiadomo o tej grupie, poza tym, że przybyli z dalszej północy.

Te malowidła, których pochodzenie waha się od 1100 p.n.e. do 1300 p.n.e., znajdują się na dachach schronisk skalnych i na ścianach Sierra de San Francisco. Zostały one po raz pierwszy odkryte przez jezuitę Francisco Javier w XVIII wieku. Nieruchomość składa się z około 250 miejsc, które znajdują się w gminie Mulege w ramach Rezerwatu Biosfery El Vizcaino. Odizolowane położenie obszaru uchroniło je przed wandalizmem.

Treść tych malowideł obejmuje treści religijne, a także broń i gatunki zwierząt, takie jak królik, puma, ryś, jeleń, dzika koza/ owca, wieloryb, żółw, tuńczyk, sardynka, ośmiornica, orzeł i pelikan; istnieją również elementy abstrakcyjne o różnych formach.

Obszar ten posiada najważniejszą koncentrację sztuki prehiszpańskiej na Półwyspie Baja California. To jest wyjątkowej jakości zarówno w skali krajowej i międzynarodowej, na jego wysoką jakość, jego zakres, różnorodność i oryginalność ludzi i zwierząt przedstawień, jego niezwykłe kolory, i jego doskonały stan zachowania. Malowidła skalne z Sierra de San Francisco zostały nominowane w 1989 roku i stały się obiektem Światowego Dziedzictwa w 1993 roku.

Historia

Istnieją dowody na to, że ludzie zamieszkiwali półwysep Baja California już 9000 do 10 000 lat temu. W tym czasie obszar ten był bardziej wilgotny, a po jego terenie wędrowały ogromne plejstoceńskie ssaki. W momencie odkrycia półwyspu przez Europejczyków, zamieszkiwały go jedne z najbardziej prymitywnych kultur plemiennych obu Ameryk.

Po podboju Meksyku przez Hernána Corteza, przynęta ziemskiego raju, jak również poszukiwanie legendarnej Cieśniny Anińskiej, zmotywowały go do wysłania kilku ekspedycji na zachodnie wybrzeże Nowej Hiszpanii w latach trzydziestych i wczesnych latach czterdziestych XV wieku. Pierwsza ekspedycja dotarła do Zatoki Kalifornijskiej i Baja California i udowodniła, że „Wyspa Kalifornia” jest w rzeczywistości półwyspem. Mimo to, idea wyspy utrzymywała się przez ponad sto lat i była uwzględniana na wielu mapach. Hiszpanie nadali nazwę „Kalifornia” półwyspowi i ziemiom na północ, w tym Baja California i Alta California, regionowi, który stał się częścią dzisiejszych stanów USA: Kalifornii, Nevady i innych.

Gdy Hiszpania rościła sobie prawa do półwyspu, na ziemi żyło od 60 000 do 70 000 Indian. Mieszkając w małych wioskach, utrzymywali się oni z rybołówstwa i zbieracko-łowieckiego trybu życia. Nie mogąc skutecznie skolonizować półwyspu, jezuiccy misjonarze zostali wysłani w 1697 roku, by założyć stałe osady w Loreto. Misjonarze byli w stanie zebrać poszczególne klany, ubrać je i katechizować. Jednak tubylcy zostali prawie wymordowani z powodu serii epidemii wprowadzonych przez Hiszpanów.

W 1768 roku franciszkanie zastąpili jezuitów, ale przetrwali tylko pięć lat, zanim zastąpił ich zakon dominikanów. Do czasu przybycia dominikanów, ludność tubylcza na południu została prawie zdziesiątkowana. Skupili się na zakładaniu nowych misji na północy i docieraniu do tych plemion, które do tej pory miały niewielki kontakt z Europejczykami.

Baja California uzyskała niepodległość od Hiszpanii w 1822 roku. Po tym wydarzeniu misje zostały stopniowo opuszczone. Na półwyspie zaczęli osiedlać się metyscy farmerzy i hodowcy bydła. Po wojnie meksykańskiej w latach 1846-48, traktat z Guadalupe Hidalgo przyznał Kalifornię właściwą Stanom Zjednoczonym, a Kalifornię Dolną, czyli półwysep Baja, Meksykowi.

Podział

Marker wzniesiony na cześć podziału Górnej i Dolnej Kalifornii. Na markerze można przeczytać, w części: „To był punkt wyjścia do wyznaczenia pierwszej międzynarodowej linii podziału pomiędzy Starą lub Dolną Kalifornią (Dominikanie) i Nową lub Górną Kalifornią (Franciszkanie) pięć lig na północ (Dolina Medanos) ustalonej przez: Księdza Francisco Palou w dniu 19 sierpnia 1773 roku (Mojonera of Palou) zgodnie z instrukcjami przedstawionymi na Concordato z 7 kwietnia 1772 roku.”

Prowincja Kalifornia Nowej Hiszpanii została podzielona na Alta California i Baja California 19 sierpnia 1773 r., w pobliżu San Juan Bautista Creek przez Fray Francisco Palóu.

W maju 1990 r. Rosarito Historical Society wzniosło marker w miejscu, w którym komitet dzielący rozpoczął pomiary do podziału prowincji. Marker znajduje się za Misión San Miguel Arcángel de la Frontera, w pobliżu Ensenada, Baja California.

Timeline

• 1532: Hernán Cortés wysyła trzy statki na północ wzdłuż wybrzeża Meksyku w poszukiwaniu Wyspy Kalifornijskiej. Te trzy statki znikają bez śladu.
• 1533: Cortés wysyła kolejną misję w poszukiwaniu zaginionych statków. Pilot Fortún Ximénez prowadzi bunt i zakłada osadę w zatoce La Paz, zanim zostaje zabity.
• 1539: Francisco de Ulloa bada oba wybrzeża.
• 1690s-1700s: Hiszpańskie osadnictwo w Kalifornii
• 1804: Hiszpańska kolonia Kalifornia zostaje podzielona na Alta („Górna”) i Baja („Dolna”) California.
• W 1850 roku, po tym jak Alta California została zaanektowana przez Stany Zjednoczone, Baja California zostaje dalej podzielona na północne i południowe terytoria.
• 1853: William Walker, z 45 ludźmi, zdobywa stolicę La Paz i ogłasza się prezydentem Republiki Dolnej Kalifornii. Meksyk zmusza go do odwrotu kilka miesięcy później.
• 1930: Baja California jest dalej podzielona na północne i południowe terytoria.
• 1952: Terytorium Północne Baja California staje się 29 stanem Meksyku, Baja California. Południowa część, poniżej 28°N, pozostaje terytorium administrowanym federalnie.
• 1973: 1700 km (1060 mil) długości Trans-Peninsular Highway (Mexican Federal Highway 1), jest zakończona. Jest to pierwsza utwardzona droga, która obejmuje cały półwysep. Autostrada została zbudowana przez rząd meksykański w celu poprawy gospodarki Baja i zwiększenia turystyki.
• 1974: Południowe Terytorium Baja California staje się 31 stanem, Baja California Sur.

Podziały polityczne

Półwysep jest podzielony na dwa różne stany:

• Północna część to stan Baja California. Mieszkańcy Baja California są nazywani Baja-Californiano (Lower-Californian w języku angielskim).
• Południowa część, poniżej 28° na północ, to stan Baja California Sur. Mieszkańcy Baja California Sur nazywają się Sud-Californiano (South-Californian w języku angielskim).

Zagrożenia

Półwysep Baja California gości naturalne Światowe Dziedzictwo, trzy rezerwaty biosfery, dziewięć krajowych obszarów chronionych, siedliska żółwi i żłobki szarych wielorybów.

Jednak szybki rozwój w dziedzinie przemysłu i turystyki, przełowienie i nadmierna eksploatacja zasobów wodnych oraz niedostateczne zatrudnienie i niedofinansowanie obszarów chronionych zagrażają stanowi jego środowiska naturalnego.

Potrzebne jest bardziej długoterminowe planowanie zarządzania środowiskiem, zwiększone egzekwowanie prawa, tworzenie rezerwatów i planów zarządzania, wdrażanie konkretnych programów zarządzania oraz zwiększona ochrona i monitorowanie zagrożonych gatunków.

Notatki

• MEXonline.com. Baja California Directory and Information Retrieved June 25, 2019.
• Pro Peninsula. Conserving the unique natural environment of the Baja California peninsula Retrieved June 25, 2019.

All links retrieved May 9, 2016.

• Google maps