Julian Assange: Kampania czy poszukiwacz uwagi?

Dla swoich zwolenników Julian Assange jest dzielnym działaczem na rzecz prawdy. Dla jego krytyków jest on poszukiwaczem rozgłosu, który naraził na niebezpieczeństwo życie, upubliczniając wiele poufnych informacji.

Assange jest opisywany przez tych, którzy z nim pracowali, jako intensywny, napędzany i wysoce inteligentny, z wyjątkową zdolnością do łamania kodów komputerowych.

W 2006 roku założył serwis Wikileaks, który publikuje poufne dokumenty i zdjęcia. W kwietniu 2010 roku trafił na pierwsze strony gazet, gdy opublikował materiał pokazujący żołnierzy amerykańskich, którzy z helikoptera w Iraku zastrzelili 18 cywilów.

Jeszcze w tym samym roku został zatrzymany w Wielkiej Brytanii, a następnie zwolniony za kaucją, po tym jak Szwecja wydała międzynarodowy nakaz aresztowania w związku z oskarżeniami o napaść na tle seksualnym.

Władze szwedzkie chciały go przesłuchać w związku z zarzutami, że zgwałcił jedną kobietę, a drugą molestował i zmuszał do seksu w sierpniu 2010 roku, podczas wizyty w Sztokholmie w celu wygłoszenia wykładu.

Twierdzi, że oba spotkania były całkowicie dobrowolne, a długa batalia prawna doprowadziła do tego, że starał się o azyl w ambasadzie Ekwadoru w Londynie, aby uniknąć ekstradycji.

Po spędzeniu prawie siedmiu lat wewnątrz ambasady, Assange został aresztowany przez brytyjską policję 11 kwietnia 2019 roku. Nastąpiło to po tym, jak prezydent Ekwadoru Lenín Moreno tweetował, że jego kraj podjął „suwerenną decyzję” o wycofaniu jego statusu azylowego.

Założyciel Wikileaks zawsze twierdził, że nie może opuścić ambasady, ponieważ obawia się ekstradycji ze Szwecji do USA i postawienia przed sądem za ujawnienie tajnych amerykańskich dokumentów.

Oficerowie usunęli go z terenu ambasady i zatrzymali na komisariacie policji w centrum Londynu.

1 maja 2019 roku Assange został skazany na 50 tygodni więzienia za złamanie warunków kaucji.

Tygodnie później śledztwo w sprawie zarzutu gwałtu z 2010 roku przeciwko Assange’owi zostało wznowione przez szwedzkich prokuratorów.

Później w tym samym miesiącu, USA postawiły Assange’owi 17 nowych zarzutów za złamanie ustawy o szpiegostwie (Espionage Act), związanych z publikacją tajnych dokumentów w 2010 roku.

Wikileaks powiedział, że ogłoszenie to było „szaleństwem” i „końcem dziennikarstwa bezpieczeństwa narodowego”.

Podczas gdy Assange przygotowywał się do walki z ekstradycją do USA, szwedzcy prokuratorzy ogłosili, że śledztwo w sprawie zarzutu gwałtu z 2010 roku zostało umorzone.

Prokuratorzy stwierdzili, że dowody przeciwko Assange’owi „nie były wystarczająco mocne, aby stanowić podstawę do wniesienia aktu oskarżenia”, kończąc sprawę, która trwała dekadę.

W kwietniu 2020 roku wyszło na jaw, że Assange był ojcem dwójki dzieci mieszkając w ambasadzie Ekwadoru.

Stella Morris, prawniczka urodzona w RPA, powiedziała, że była w związku z założycielem Wikileaks od 2015 roku i samotnie wychowywała ich dwóch młodych synów.

Obecnie przebywa w więzieniu Belmarsh w Londynie, Assange nadal walczy z ekstradycją do USA.

Podczas jednego z przesłuchań ekstradycyjnych we wrześniu 2020 roku, psychiatra powiedział, że Assange skarżył się na słyszenie wyimaginowanych głosów i muzyki.

Michael Kopelman, który przesłuchiwał Assange’a około 20 razy, powiedział sądowi, że byłby on „bardzo wysokim” ryzykiem samobójstwa, gdyby został ekstradowany do USA.

Hacking

Assange generalnie niechętnie mówił o swoim pochodzeniu, ale zainteresowanie mediów od czasu pojawienia się WikiLeaks pozwoliło mu uzyskać pewien wgląd w jego wpływy.

Urodził się w Townsville w australijskim stanie Queensland w 1971 roku i prowadził pozbawione korzeni dzieciństwo, podczas gdy jego rodzice prowadzili teatr objazdowy. W wieku 18 lat został ojcem, a wkrótce potem rozpoczęły się walki o opiekę nad dziećmi.

Rozwój Internetu dał mu szansę na wykorzystanie jego wczesnych sukcesów w matematyce, ale i to doprowadziło do trudności.

W 1995 roku Assange został oskarżony, wraz z przyjacielem, o dziesiątki działań hakerskich. Choć grupa hakerów była na tyle zręczna, że nie potrafiła wytropić śledzących ich detektywów, Assange został w końcu złapany i przyznał się do winy.

Został ukarany grzywną w wysokości kilku tysięcy dolarów australijskich – uniknął kary więzienia tylko pod warunkiem, że nie popełni ponownie przestępstwa.

Spędził następnie trzy lata pracując z akademiczką, Suelette Dreyfus, która badała wyłaniającą się, wywrotową stronę Internetu – pisząc z nią książkę Underground, która stała się bestsellerem w środowisku komputerowym.

Pani Dreyfus opisała Assange’a jako „bardzo zdolnego badacza”, który był „dość zainteresowany koncepcją etyki, koncepcją sprawiedliwości, tym, co rządy powinny, a czego nie powinny robić”.

Później studiował fizykę i matematykę na Uniwersytecie w Melbourne, gdzie został wybitnym członkiem towarzystwa matematycznego, wymyślając skomplikowaną łamigłówkę, w której, jak twierdzą współcześni, był mistrzem.

Praca Wikileaks

W 2006 roku wraz z grupą podobnie myślących osób z całej sieci założył Wikileaks, tworząc internetową „skrzynkę na listy” dla niedoszłych leaksterów.

„Aby zapewnić bezpieczeństwo naszym źródłom, musieliśmy rozproszyć zasoby, zaszyfrować wszystko, przenieść urządzenia telekomunikacyjne i ludzi na cały świat, aby aktywować prawa ochronne w różnych jurysdykcjach krajowych”, powiedział Assange BBC w 2011 r.

„Staliśmy się w tym dobrzy i nigdy nie straciliśmy sprawy ani źródła, ale nie możemy oczekiwać, że wszyscy będą podejmować tak niezwykłe wysiłki jak my.”

Przyjął koczowniczy tryb życia, prowadząc WikiLeaks z tymczasowych, zmieniających się lokalizacji.

Mógł przez długie okresy nie jeść i skupiać się na pracy, śpiąc bardzo niewiele, jak twierdzi Raffi Khatchadourian, reporter magazynu New Yorker, który spędził z nim kilka tygodni w podróży.

„Stworzył wokół siebie taką atmosferę, że bliscy mu ludzie chcą się nim opiekować, pomagać mu w pracy. Powiedziałbym, że prawdopodobnie ma to coś wspólnego z jego charyzmą.”

Kluczowe daty w bitwie prawnej

• Maj 2012: Sąd Najwyższy Wielkiej Brytanii orzeka, że Assange powinien zostać poddany ekstradycji do Szwecji w celu przesłuchania w związku z zarzutami
• Czerwiec 2012: Assange wstępuje do ambasady Ekwadoru w Londynie
• Sierpień 2012: Ekwador udziela mu azylu, twierdząc, że istnieją obawy, iż jego prawa człowieka mogłyby zostać naruszone, gdyby miał zostać poddany ekstradycji
• Sierpień 2015: Swedish prosecutors drop their investigation into two allegations
• December 2017: He is granted Ecuadorean citizenship
• October 2018: The Ecuadorean embassy gives him a set of house rules to follow
• April 2019: Ecuador withdraws his asylum status and he is arrested at the embassy
• May 2019 – He is sentenced to 50 weeks in jail for breaching his bail conditions
• May 2019: Sweden reopens a sexual assault investigation
• May 2019: US justice department files 17 new charges against him
• November 2019 – Swedish prosecutors discontinue an investigation into an allegation of rape against him

Read the full timeline

’Smear campaign’

Wikileaks and Assange came to prominence with the release of the footage of the US helicopter shooting civilians in Iraq.

Promował i bronił tego nagrania, a także masowego ujawniania tajnych dokumentów wojskowych USA dotyczących wojen w Afganistanie i Iraku w lipcu i październiku 2010 r.

Strona informacyjna ujawniła kolejne transze dokumentów, w tym pięć milionów poufnych e-maili z amerykańskiej firmy wywiadowczej Stratfor.

Jednakże w 2010 r. walczyła o przetrwanie, gdy wiele amerykańskich instytucji finansowych zaczęło blokować darowizny.

Przegląd Assange’a został wówczas zdominowany przez starania Szwecji, by przesłuchać go w związku z zarzutami o charakterze seksualnym z 2010 roku. Assange zwrócił się o pomoc do ówczesnego prezydenta Ekwadoru Rafaela Correi, który w przeszłości wyrażał podobne poglądy na temat wolności.

Jego pobyt w ekwadorskiej ambasadzie był przerywany sporadycznymi oświadczeniami prasowymi i wywiadami. Złożył wniosek do brytyjskiego Leveson Inquiry w sprawie standardów prasowych, mówiąc, że spotkał się z „powszechną niedokładną i negatywną relacją w mediach”.

Zaniepokojenie jego zdrowiem pojawiło się również w sierpniu 2014 roku, ale Assange zdementował doniesienia, że będzie opuszczał ambasadę, aby szukać leczenia.

„Znaczące zwycięstwo”

Assange później poskarżył się do ONZ, że był bezprawnie przetrzymywany, ponieważ nie mógł opuścić ambasady bez aresztowania.

W lutym 2016 r. panel ONZ orzekł na jego korzyść, stwierdzając, że został „arbitralnie zatrzymany” i powinien mieć prawo do swobodnego spaceru oraz rekompensaty za „pozbawienie wolności”.

Assange okrzyknął to „znaczącym zwycięstwem” i nazwał decyzję „wiążącą”, Jego prawnicy wezwali do natychmiastowego wycofania szwedzkiego wniosku o ekstradycję.

Orzeczenie nie było jednak prawnie wiążące dla Wielkiej Brytanii, a brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych odpowiedziało, że „nic to nie zmienia”.

W 2016 roku główna prokurator Szwecji Ingrid Isgren udała się do ambasady Ekwadoru w Londynie, aby przesłuchać Assange’a w związku z zarzutem gwałtu z 2010 roku. Prokuratorzy już wcześniej umorzyli śledztwo w sprawie zarzutów o napaść seksualną po tym, jak zabrakło im czasu na przesłuchanie go i postawienie zarzutów.

Odkąd Szwecja umorzyła śledztwo w sprawie Assange’a, europejski nakaz aresztowania dla niego już nie obowiązuje.

Ale Metropolitan Police stwierdziła, że Assange wciąż stoi przed mniejszym zarzutem niestawienia się przed sądem w czerwcu 2012 roku, co jest przestępstwem zagrożonym karą do roku więzienia lub grzywną.

I to właśnie nakaz oparty na tym zarzucie doprowadził do jego aresztowania w 2019 roku. Powołując się na nakaz wydany przez Westminster Magistrates’ Court w dniu 29 czerwca 2012 r., Metropolitan Police powiedziała, że Assange został „zabrany do aresztu na centralnym posterunku policji w Londynie, gdzie pozostanie, zanim zostanie przedstawiony przed Westminster Magistrates’ Court tak szybko, jak to możliwe”.

Policja powiedziała, że została zaproszona do ambasady przez ekwadorskiego ambasadora.

Zmienne stanowisko Ekwadoru

Stanowisko Ekwadoru wobec Assange’a zmieniło się po tym, jak prezydent Correa, zdecydowany zwolennik Wikileaks, został zastąpiony na stanowisku przez Lenína Moreno.

Pan Moreno i jego rząd byli coraz bardziej sfrustrowani Assange’em i jego odmową przestrzegania narzuconych przez nich zasad dotyczących jego dalszego pobytu w ambasadzie.

W swoim oświadczeniu wideo prezydent Moreno powiedział, że „odziedziczył tę sytuację” i że Assange zignorował prośby Ekwadoru, aby „szanować i przestrzegać tych zasad”.

Jego decyzja, powiedział Moreno, była następstwem „powtarzających się naruszeń konwencji międzynarodowych i protokołów życia codziennego” przez Assange’a.Powiedział, że w szczególności Assange „naruszył normę nieingerencji w wewnętrzne sprawy innych państw”, ostatnio w styczniu 2019 roku, kiedy WikiLeaks opublikowała dokumenty z Watykanu.

W oświadczeniu wideo prezydent Moreno powiedział również, że zwrócił się do Wielkiej Brytanii o zagwarantowanie, że Assange nie zostanie wydany do kraju, w którym mogłyby mu grozić tortury lub kara śmierci.