Konferencja Waszyngtońska

Konferencja Waszyngtońska, oficjalnie Międzynarodowa Konferencja w sprawie Ograniczenia Marynarki Wojennej, została zwołana przez Sekretarza Stanu Charlesa Evansa Hughesa w celu zakończenia rozwijającego się wyścigu morskiego i ustabilizowania stosunków sił na Pacyfiku. Odbywała się od 12 listopada 1921 do 6 lutego 1922 roku. Wśród innych delegatów amerykańskich byli senatorowie Henry Cabot Lodge i Oscar W. Underwood oraz były sekretarz stanu Elihu Root. Na sesji inauguracyjnej Hughes wprawił w osłupienie swoją publiczność, wzywając do zamrożenia na dziesięć lat budowy okrętów (w tym pancerników) i zezłomowania 1,8 miliona ton statków, wymieniając w swoim przemówieniu konkretne okręty. Następnie opracowano dziewięć traktatów, które zostały podpisane przez uczestników. Traktat Czterech Mocarstw z 13 grudnia 1921 r., w którym uczestniczyły Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Japonia (Wielka Czwórka), zobowiązywał sygnatariuszy do wzajemnego poszanowania praw do wysp na Pacyfiku i w zasadzie zastępował sojusz angielsko-japoński z 1902 r. Inny traktat Wielkiej Czwórki zobowiązywał każde z państw do konsultowania się z pozostałymi w przypadku „agresywnych działań” ze strony innego mocarstwa. Traktat marynarki wojennej pięciu mocarstw z 6 lutego 1922 r. ogłosił dziesięcioletnie wakacje w budowie okrętów wojennych i ustalił stosunek tonażu okrętów wojennych pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią, Japonią, Francją i Włochami na 5:5:3: 1,67:1,67. Nie było w nim mowy o krążownikach, niszczycielach i okrętach podwodnych, ponieważ konferencja nie mogła osiągnąć porozumienia w tej kwestii. Traktat dziewięciu mocarstw, również podpisany 6 lutego, zobowiązywał wszystkich uczestników konferencji (Wielką Czwórkę, Włochy, Portugalię, Chiny, Belgię i Holandię) do potwierdzenia zasady otwartych drzwi („równe szanse dla handlu i przemysłu wszystkich narodów na całym terytorium Chin”); zgodzili się oni również respektować „suwerenność, niepodległość oraz integralność terytorialną i administracyjną Chin”, klauzula ta uchylała porozumienie Lansing-Ishii z 1917 roku. Piąty traktat delegalizował gazy trujące i zobowiązywał do ochrony cywilów i osób nie biorących udziału w walkach podczas bombardowań z okrętów podwodnych. Cztery pozostałe traktaty dotyczyły zwiększonej suwerenności Chin, w tym wycofania się Japonii z Szantungu, i obejmowały uznanie przez Japonię amerykańskich praw do kabli na Yap.

Osiągnięcia konferencji, choć mniejsze niż twierdzili niektórzy współcześni przywódcy, były znaczące. Wyścig zbrojeń okrętów wojennych po I wojnie światowej został powstrzymany przez pierwsze morskie porozumienie rozbrojeniowe pomiędzy głównymi mocarstwami. Z powodu szerokiego złomowania okrętów przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię i Japonię oraz porozumień pomiędzy Wielką Czwórką na Pacyfiku, ogólne bezpieczeństwo w tym rejonie zostało znacznie zwiększone.

BIBLIOGRAFIA

Buckley, Thomas H. The United States and the Washington Conference, 1921-1922. Knoxville: University of Tennessee Press, 1970.

Goldstein, Erik, and John H. Maurer, eds. The Washington Conference, 1921-22: Naval Rivalry, East Asian Stability and the Road to Pearl Harbor. Portland, Ore.: Frank Cass, 1994.

Murfett, Malcolm H. „Look Back in Anger: The Western Powers and the Washington Conference of 1921-22.” In Arms Limitation and Disarmament: Restraints on War, 1899-1939. Edited by Brian J. C. McKercher. Westport, Conn.: Praeger, 1992.

Justus D.Doenecke

John R.Probert

Przyp. tłum.