Wojna stuletnia
Nazwa Wojna Stuletnia jest używana przez historyków od początku XIX wieku do opisania długiego konfliktu, w którym królowie i królestwa Francji i Anglii walczyły przeciwko sobie od 1337 do 1453 roku. U źródeł konfliktu leżały dwa czynniki: po pierwsze status księstwa Gujenny (lub Akwitanii) – choć należało ono do królów Anglii, pozostawało lennem korony francuskiej, a królowie Anglii pragnęli niezależnego posiadania; po drugie królowie Anglii, jako najbliżsi krewni ostatniego bezpośredniego króla z dynastii Kapetyngów (Karola IV, zmarłego w 1328 r.), od 1337 r. rościli sobie prawo do korony Francji.
Teoretycznie królowie francuscy, posiadając zasoby finansowe i militarne najludniejszego i najpotężniejszego państwa w Europie Zachodniej, mieli przewagę nad mniejszym, słabiej zaludnionym królestwem angielskim. Jednak ekspedycyjna armia angielska, dobrze zdyscyplinowana i z powodzeniem wykorzystująca długie łuki do powstrzymywania szarż kawalerii, wielokrotnie odnosiła zwycięstwa nad znacznie większymi siłami francuskimi: znaczące zwycięstwa miały miejsce na morzu pod Sluys (1340), a na lądzie pod Crecy (1346) i Poitiers (1356). W 1360 r. król Francji Jan, chcąc zachować swój tytuł, został zmuszony do przyjęcia traktatu z Calais, który przyznawał całkowitą niezależność księstwu Gujenny, znacznie powiększonemu i obejmującemu teraz prawie jedną trzecią Francji. Jednak jego syn Karol V, z pomocą swego głównodowodzącego Bertranda du Guesclin, do 1380 r. zdołał odzyskać prawie całe scedowane terytorium, zwłaszcza dzięki serii oblężeń.
Po przerwie Henryk V angielski wznowił wojnę i odniósł zwycięstwo pod Agincourt (1415), zdobył Normandię (1417-1418), a następnie próbował koronować się na przyszłego króla Francji na mocy traktatu z Troyes (1420). Jego sukcesom militarnym nie dorównywały jednak sukcesy polityczne: choć sprzymierzył się z książętami Burgundii, większość Francuzów odrzuciła dominację angielską. Dzięki Joannie d’Arc oblężenie Orleanu zostało zniesione (1429). Następnie wyzwolono Paryż i Lle-de-France (1436-1441), a po reorganizacji i reformie armii francuskiej (1445-1448) Karol VII odzyskał księstwo Normandii (bitwa pod Formigny, 1450), a następnie zajął Gujennę (bitwa pod Castillon, 1453). Koniec konfliktu nigdy nie został potwierdzony traktatem pokojowym, ale wygasł, ponieważ Anglicy uznali, że wojska francuskie są zbyt silne, by stawić im czoła bezpośrednio.
Angielskie terytorium we Francji, które było rozległe od 1066 r. (patrz Hastings, bitwa pod Hastings), teraz ograniczało się do portu Calais nad kanałem La Manche (utraconego w 1558 r.). Francja, nareszcie wolna od angielskich najeźdźców, powróciła na swoje miejsce jako dominujące państwo zachodniej Europy.