Benadert de 30 jaar durende piepschuimenoorlog zijn einde?

In 1987 vertrok een ponton met de naam Mobro 4000 uit Islip in het New Yorkse Suffolk County, geladen met 3100 ton afval, waarvan een behoorlijk deel bestond uit piepschuimen verpakkingen. Het was de bedoeling dat het schip zijn ongewenste lading zou lossen op een stortplaats in North Carolina, maar dat bleek moeilijker dan verwacht. Niemand wilde het afval hebben. De Mobro-boot zwierf zes maanden lang over de oostkust, dook het Caribisch gebied in en kwam zelfs tot Belize zonder een geschikte stortplaats te vinden.

Het fiasco trok de aandacht van de media en bracht een nationale discussie op gang over stortplaatsen, recycling en het milieu. Het is geen verrassing dat piepschuim uit dit debat naar voren kwam als de logische boosdoener, omdat het niet biologisch afbreekbaar is en dus, zo werd beweerd, de stortplaatsen zou overspoelen en onze oceanen zou verontreinigen. In 1988 vaardigde Suffolk County in New York het eerste verbod op piepschuim in de Verenigde Staten uit, maar als reactie daarop vormde zich al snel een plasticlobby die erin slaagde het verbod ongedaan te maken. Sindsdien zijn er in het hele land soortgelijke verboden ingesteld op piepschuim, plastic tasjes en recentelijk plastic rietjes, wat heeft geleid tot jarenlange rechtszaken en miljoenen dollars aan juridische kosten.

We zitten al 30 jaar vast in hetzelfde debat. Piepschuim is er nog steeds, maar is dat goed of slecht? Het blijkt dat er geen eenvoudig antwoord is. En het verhaal van piepschuim is zeker gecompliceerd.

Een wonderproduct of een afval-nachtmerrie?

De voorloper van piepschuim – geëxpandeerd polystyreenschuim (EPS) – werd voor het eerst ontdekt in 1839 in Berlijn en werd tijdens de Tweede Wereldoorlog immens populair als goedkoop bouwmateriaal voor militaire vliegtuigen. Tussen 1939 en 1945 nam de productie van polystyreen exponentieel toe. In 1946 kreeg de Dow Chemical Company een handelsmerk voor piepschuim. In een poging om polystyreen flexibeler te maken, mengde Ray McIntire, wetenschapper bij Dow, styreen en isobuteen in een reactor en verhitte ze. Het resultaat was geëxtrudeerd polystyreenschuim, een sterk materiaal dat bestand is tegen vocht en voor 98% uit lucht bestaat – zo ongelooflijk licht en drijfvermogen dat het als een wonderproduct werd beschouwd. De lage kosten en het productiegemak katapulteerden piepschuim in ons leven. Van energie-efficiënte isolatie van gebouwen tot surfplanken, en van hydrocultuur zonder grond tot vliegtuigbouw: piepschuim werd aangekondigd als de golf van de toekomst – totdat de milieuproblemen aan het licht kwamen.

Audio aangeboden door curio.io

In de jaren zeventig ontdekte onderzoek dat EPS-schuim niet alleen in zeewater wordt afgebroken, maar ook dat de resulterende stukjes, styreenmonomeren genaamd, giftig zijn als ze door zeedieren worden ingeslikt. “Het breekt niet af, het breekt gewoon af, en als het afbreekt wordt het gewoon eetbaar voor meer dingen en het leidt gewoon verder naar beneden in de voedselketen,” zegt Nathan Murphy, de staatsdirecteur voor Milieu Michigan. Er zijn hier verschillende zorgen, voegt hij eraan toe. Een daarvan is dat wezens die hun maag vullen met stukjes plastic misschien niet genoeg voedsel binnenkrijgen. Twee is dat chemicaliën, met name hormoonverstorende stoffen, uit dat plastic kunnen lekken en schade kunnen toebrengen aan in het wild levende dieren – of erger nog, in de menselijke voedselketen terecht kunnen komen.

En toch heeft piepschuim, ondanks alle slechte pers, voordelen ten opzichte van andere verpakkingsproducten, zegt Trevor Zink, een assistent-professor management aan het Institute of Business Ethics and Sustainability van de Loyola Marymount University. Als je kijkt naar de impact van piepschuim over de hele levenscyclus, waarbij je kijkt naar factoren als energiebehoefte, opwarming van de aarde, waterverbruik en andere kwalen, dan heeft het schuim eigenlijk een kleinere voetafdruk dan andere verpakkingsmaterialen, zegt Zink. Het is zo licht dat het “minder impact heeft op de productie en het transport dan andere producten.”

Joe Vaillancourt, CEO van het in Oregon gevestigde chemische recyclingbedrijf Agilyx is het daarmee eens. “Schuim is een van de meer hoogwaardige polymeren – zeer lage kosten, enorme waarde, gemakkelijk te produceren – het is het polymeer bij uitstek voor zaken als scheepvaart, voedsel, elektronica, enzovoort,” zegt hij. “En toch wordt het verguisd door het publiek – je hebt er, zoals gebruikelijk, veel verkeerde informatie over.”

Agilyx gebruikt hun op pyrolyse gebaseerde technologie om verschillende soorten plastic afval om te zetten in koolwaterstofproducten – het breekt polymeren af tot elementaire bestanddelen, wat heel goed kan werken voor de recycling van piepschuim. Nadat het piepschuim is samengeperst en gemengd met andere soorten piepschuimplastic, zet Agilyx het weer om in een soort olie die kan worden gebruikt bij de fabricage van alles van fietshelmen tot synthetische ruwe olie van hoge kwaliteit. De ruwe olie is een bijzonder veelbelovende toepassing omdat een niet-hernieuwbare hulpbron wordt vervangen door een hernieuwbare. Agilyx heeft zijn ruwe olie verkocht aan een raffinaderij die er vliegtuigbrandstof van heeft gemaakt die vervolgens is verkocht aan het ministerie van defensie. Bovendien is Agilyx niet het enige genie op het gebied van piepschuimrecycling. Een ander bedrijf, Styro-Gro, heeft vrachtwagens uitgerust met ingebouwde piepschuimverdichters zodat het gemakkelijk kan worden opgehaald, en verwerkt het vervolgens tot imitatiemarmer of -kwarts.

Dus als het recyclen van piepschuim mogelijk is, waarom is het dan nog niet op dezelfde manier aangeslagen als andere materialen? Het blijkt allemaal neer te komen op economische factoren – volume, gewicht en een goed functionerend recyclingproces.

Het afvalsysteem was niet ingesteld op het recyclen van piepschuim, zegt Brian Moe, Vice President of Operations bij Agilyx. Er is dus weinig capaciteit en markt om het te recyclen en er nuttige producten van te maken. Schuim is een probleemkind voor veel bedrijven, omdat het gemakkelijk kan breken en andere, meer winstgevende recyclebare materialen kan verontreinigen. Schuimcontainers voor de horeca zijn bijzonder problematisch, omdat ze moeilijk schoon te maken zijn en de meeste bedrijven daar geen zin in hebben. Vaillancourt merkt op dat Agilyx’ technologie commerciële volumes van vrij verontreinigde gemengde kunststoffen kan recyclen (zoals afval van 500 klanten, waaronder scholen en lunchbakjes met etensresten) en dat de meeste andere pyrolysebedrijven nog geen commerciële schaal hebben bereikt. “De uitdaging bij chemische recycling is dat je uitgebreid moet zijn over de soorten producten die je inneemt en produceert. Dat is een van de redenen waarom chemische recycling zo traag op gang is gekomen,” zegt hij.

Anna Dengler, Vice President of Operations voor duurzaamheidsadviesbureau Great Forest, zegt dat het bij het adviseren van klanten over het al dan niet recyclen van piepschuim aankomt op volume en gewicht. “Het probleem met piepschuim in tegenstelling tot harde kunststoffen is dat ze meer wegen,” legt ze uit. Omdat piepschuim zo licht is, kan het veel ruimte in beslag nemen met veel minder geldelijke opbrengst, dus is het voor veel transporteurs niet de moeite waard. “Je moet een speciale pers ter plaatse hebben om het piepschuim te verdichten, zodat alle lucht eruit kan. Dan is de kans groter dat je een transporteur vindt die het materiaal wil verplaatsen en recyclen,” zegt Dengler. Voor een grootschalig stedelijk bedrijf is dit een mogelijkheid, maar veel kleinere bedrijven worden beperkt door de beschikbaarheid van transporteurs.

De voors en tegens van verbieden en recyclen

Nadat het verbod op piepschuim van New York City voor de rechter werd aangevochten, deed het Department of Sanitation een uitgebreid onderzoek naar de haalbaarheid van piepschuimrecycling, en stelde vast dat voedselschuim “niet kan worden gerecycled op een manier die economisch haalbaar of ecologisch effectief is voor New York City.” Na onderzoek van andere gemeenten die de afgelopen 30 jaar hebben geprobeerd om recycling voor voedselschuim in te voeren, bleek uit het rapport dat de meerderheid van het piepschuim dat voor recycling werd ingezameld, toch op de stortplaats terechtkwam – maar tegen hogere economische kosten en met een grotere koolstofvoetafdruk dan wanneer het rechtstreeks zou worden gestort.

Met deze bevindingen was de stad in staat om met succes een verbod op geëxpandeerde piepschuimcontainers en verpakkingspinda’s in te voeren, dat in 2019 van kracht zal worden. Murphy juicht het toe – zijn werk bij Environment Michigan omvat inspanningen om een verbod op piepschuim in de hele staat in te voeren. Recycling is niet de juiste weg, denkt hij. “Een manier om erover na te denken is dat het schoonste, minst vervuilde plastic het plastic is dat we in de eerste plaats niet maken,” zegt hij. Bovendien hebben onderzoekers ontdekt dat mensen die recyclen in feite meer verspillen, omdat ze door iets in de recyclebak te gooien het gevoel krijgen dat het gebruik van meer van dat product onschadelijk is voor het milieu.

Maar ook een verbod is niet zonder schuld. Zink, die zichzelf omschrijft als een “hartstochtelijke en gepassioneerde milieuactivist”, stelt dat een verbod misschien meer kwaad dan goed doet. Bij het overwegen van een verbod, zegt hij, is het belangrijk om te bedenken wat er in de plaats komt van het verboden product. Aangezien wegwerpverpakkingen voor levensmiddelen niet zullen ophouden te bestaan, wat komt er dan in de plaats van piepschuim? Het zou wel eens een ander soort materiaal kunnen zijn dat een grotere ecologische voetafdruk heeft dan piepschuim, zegt Zink. “Als we toch producten voor eenmalig gebruik blijven gebruiken, is het beter dat ze worden gemaakt van materiaal met een lage impact dan van materiaal met een hoge impact, en we moeten het afval beter verzamelen en voorkomen dat het ooit in deze fragiele ecosystemen terechtkomt.” Anders ruil je gewoon het ene slechte product in voor het andere.

Composteerbare opties lijken veelbelovend, maar in een rapport van Clean Water Action staat dat de meerderheid van composteerbare wegwerpartikelen voor levensmiddelen toch op de stortplaats belandt en dat ze, of ze nu worden gecomposteerd of gestort, de uitstoot van broeikasgassen niet verminderen. Het lijkt erop dat meelwormen of paddenstoelen veelbelovend zijn voor de milieuvriendelijke oplossingen om plastic af te breken, maar die technologie staat nog in de kinderschoenen.

Kunnen we gewoon minder verspillend zijn?

Volgens de EPA gaat het steeds beter met het afval en het afvalbeheer. In 2014 produceerde elke Amerikaan gemiddeld 4,4 pond vast afval per dag, wat een van de laagste percentages is sinds voor 1990. En tussen 1980 en 2014 zijn de recyclingpercentages gestegen van minder dan 10 procent naar meer dan 34 procent, terwijl het storten van afval daalde van 89 procent naar minder dan 53 procent. In 2014 zei de EPA dat de impact van de 89 miljoen ton gemeentelijk vast afval die werd gerecycled en gecomposteerd, gelijk stond aan het verwijderen van de uitstoot van meer dan 38 miljoen auto’s van de weg. Maar er zit ook een addertje onder het gras. Vaillancourt merkt op dat wanneer sommige mensen tot 45 minuten heen en weer rijden alleen maar om het schuimproduct bij de Agilyx recyclingfaciliteit in te leveren, dit zeker geen auto’s van de weg haalt. “

Het lijkt erop dat noch een verbod, noch recycling de magische knop is, maar minder afval produceren in het algemeen is wel het juiste idee. Het dertig jaar durende debat verschuift nu dus van afvalbeheer naar afvalvermindering. Een deel van dat proces zal inhouden dat we onze eigen praktijken onder de loep nemen, zowel op individueel als op bedrijfsniveau. Maar dat zou een belangrijke stap in de goede richting zijn.

“Recycling is op dit moment een religie geworden en als dingen een religie worden, kijk je er niet meer kritisch naar – en ik denk dat we dat wel moeten doen,” zegt Zink, die benadrukt dat het verminderen van afval een veel efficiëntere manier is om ermee om te gaan. “Een betere optie is om de wegwerpspullen helemaal niet te gebruiken.”