Martin Lawrence’s ‘Martin’, 20 jaar later

De finale van Martin werd uitgezonden in mei 1997, toen het vijf seizoenen durende programma naar de eindstreep hinkte. De ondergang werd beïnvloed door een reeks omstandigheden – beschuldigingen van seksuele intimidatie, een noodcruise verhaallijn, een straatverbod – waaronder Tisha Campbell die in november 1996 van de set in Detroit wegliep. Kernfans laten het laatste seizoen vaak onvermeld in discussies over de show, zelfs decennia later. De pijn en ontevredenheid van het vijfde seizoen gaan hand in hand met de reden waarom Martin in de jaren negentig zo’n prominente plaats innam in de Afro-Amerikaanse cultuur.

Martin ging in augustus 1992 in première op Fox. Het uitgangspunt: de dagelijkse belevenissen van de vijf hoofdpersonen Martin (Martin Lawrence); zijn vriendin Gina (Campbell); haar beste vriendin Pam (Tichina Arnold); en Martins twee beste vrienden Thomas Ford (Tommy) en Carl Anthony Payne II (Cole). De twee hoofdrolspelers, Lawrence en Campbell, hadden een langdurige verstandhouding.

“Martin, ik ken hem al jaren,” zei Campbell in een aflevering van december 1993 van Regis & Kathie Lee. “Hij zou altijd zeggen, ‘Je gaat mijn vriendin spelen.’ Ik had zoiets van, ‘Ja, natuurlijk. Goed, Martin. Maar hij maakte zijn belofte waar.”

Beiden zijn afgestudeerd aan de school van Spike Lee klassiekers – Campbell speelde mee in School Daze uit 1988, en Lawrence verscheen naast zijn mentor en legendarische komiek Robin Harris een jaar later in Do The Right Thing. Campbell en Lawrence deelden zelfs hetzelfde scherm in Reggie Hudlins meesterwerk House Party uit 1990: Lawrence als Bilal, de DJ met de slechte adem, en Campbell als Sidney, Christopher “Kid” Reid’s love interest. Ze verschenen ook allebei in Hudlins Boomerang in 1992. De energie van de late jaren ’80 en vroege jaren ’90, in termen van wat Hudlin en Lee produceerden, vertaalde zich direct in sterren van die films die sterren werden van film en netwerktelevisie. Fox profiteerde van de opkomst van jong zwart talent.

Voordat Fox News het conservatieve conglomeraat werd dat het nu is, functioneerde (en functioneert nog steeds) het programmeringsmodel op een andere golflengte. Het netwerk vond succes en relevantie in de toenemende invloed van de hiphopgeneratie. James Murdoch hielp bij de lancering van het zeer gerespecteerde hiphoplabel Rawkus Records voordat hij het in 1996 verkocht aan zijn vader, Rupert Murdoch – een medewerker van president Donald Trump, en de machtigste man bij 21st Century Fox en News Corp. Shows als In Living Color, Living Single, New York Undercover en Martin waren instrumenteel in het maken van Fox tot het enorme vierde netwerk in de jaren ’90.

Fox zag de allure van Lawrence – de troonopvolger van Richard Pryor en Eddie Murphy. Hij was een energieke en expliciete komiek met ervaring op het grote scherm, wiens routine net zo goed werkte in intieme omgevingen, zoals blijkt uit zijn tijd als gastheer van HBO’s populaire en invloedrijke Def Comedy Jam. Lawrence zette echter vraagtekens bij de inzet van het netwerk om kansen te bieden aan entertainers van kleur. “Fox zou de diversiteit van het zwarte leven moeten weerspiegelen in plaats van dezelfde show met verschillende titels uit te brengen,” zei hij. “Ik heb Rupert Murdoch of Lucie Salhany nog nooit ontmoet. Ik wed dat Tom en Roseanne Arnold de hoofden kennen van het bedrijf waar ze voor werken.”

Martin ging in première toen het Afro-Amerikaanse leven en de cultuur onder de loep lagen: Het was een post-Rodney King en L.A. rellen Amerika. De essentie van de show was hippe, jeugdige zwartheid: Martin en Gina, de eerste een radio DJ bij Detroit’s fictieve WZUP en de laatste een reclame account executive. “De grootste erfenis is het feit dat het een show was die volledig voortkwam uit de Afro-Amerikaanse ervaring die een hit was,” zegt voormalig muziek- en entertainmentjournalist Cheo Hodari Coker. Hij is nu de showrunner voor Netflix’ Luke Cage. “Het bewees dat onvervalste zwartheid mainstream kon zijn.”

De show was vanaf het begin een succes, met gemiddeld meer dan 11 miljoen kijkers in het eerste seizoen. De New York Times prees de eigenzinnigheid van de show en de bereidheid om sociale kwesties te omarmen in afleveringen zoals in het eerste seizoen Dead Men Don’t Flush, waarin een dode blanke man – in dit geval een loodgieter – dood werd aangetroffen in het appartement van een zwarte man. Nadat ze 911 gebeld hebben, moeten de vijf van de show een kwalificatiequiz afleggen om te bewijzen dat ze blank zijn. “Niets maakt mijn dag meer goed,” grapt Martin, “dan blank wakker worden.” De poppenkast werkte ook bijna, want de groep raadde correct de favoriete taart van blanken (appel) en noemde twee liedjes van Barry Manilow (“Copacabana (At the Copa)” en “Mandy”). De maskerade loopt echter op niets uit wanneer Cole op hilarische wijze foutief antwoordt met “hot sauce” op de vraag wat blanken op hun boterhammen smeren. Martin, schreef John J. O’Connor in november 1992, “kan nog steeds uitgroeien tot iets aanzienlijk meer dan een conventionele sitcom.” En dat “wat er ook gebeurt, Martin Lawrence gaat duidelijk nog een stapje verder.”

Martin kreeg een aanhang van zowel diehard critici als fans. Sommigen schilderden Lawrence’s popcultuurdynamo af als een hansworst – Bill Cosby bestempelde zijn optreden als Def Comedy Jam-presentator als een “minstrelshow”. Met een verdovend gevoel voor profetie, schoot Lawrence terug op Cosby, door te zeggen: “Met al zijn schone, gezonde, Jell-O pudding, ik-heb-nooit-niets-verkeerd imago, hebben ze hem toch niet NBC laten kopen, of wel?” De Los Angeles Times hekelde de aflevering Whoop There It Ain’t uit het tweede seizoen van 1993 omdat het de stereotypen van de seksualiteit van zwarte mannen in stand hield. Newsweek vond Lawrence’s personage een “door seks geobsedeerde homeboy die zich een weg naar nergens baant.”

Velen zagen het geesteskind van de makers Lawrence, John Bowman en Topper Carew echter als over-the-top komisch. Afleveringen als Hollywood Swinging (met Tommy Davidson als “Varnell Hill”), of Feast or Famine (een battle-of-the-sexes Thanksgiving aflevering) waren niet alleen hilarisch maar maakten Martin, Gina, Tommy, Pam en Cole ook representatief voor jong zwart kameraadschap en vriendschap in de jaren ’90. En Martin en Gina waren het coole en relateerbare koppel. “Het hebben van een vaste relatie, het krijgen van de juiste vrouw, is iets waar ik altijd in zal geloven,” vertelde hij in april 1994 aan VIBE. “Waar ik met Martin het meest trots op ben, is dat het een zwarte man toont die zijn zwarte vrouw liefheeft en respecteert.”

De vele scènes en slagzinnen die als klassiek worden beschouwd, zijn divers, hoewel veel ervan uit seizoen twee en drie komen, het hoogtepunt van de serie. Suspicious Minds draait om het mysterie van Martin’s verdwenen cd-speler, waardoor hij zijn innerlijke Nino Brown kanaliseert om zijn vrienden op hilarische, maar uiteindelijk onsuccesvolle, wijze te ondervragen. In het tweede seizoen daagt Martin in Guard Your Grill de professionele bokser Tommy “Hitman” Hearns uit voor een gevecht om Gina’s liefde. Velen noemen The Romantic Weekend uit seizoen drie, in de volksmond beter bekend als Chilligan’s Island – de aflevering over het toevluchtsoord voor koppels die Martin op de achterkant van een cornflakesdoos vindt. In deze aflevering werd de klassieke zin “That ain’t no damn puppy!”

Op de camera, maar ook in de personages, wordt de strijd om de macht bepaald door de erfenis van de serie. Martin vs. Pam werd een strijd van verstand. Martin vs. Ms. Geri was een terugkerend gevecht tussen zwaargewichten. En Gina vs. Mama Payne werd de schoonfamilie relatie uit de hel. Op Martin’s hoogtepunt waren cameo’s – van Snoop Dogg, Christopher “Kid” Reid, Salt-N-Pepa, voormalig Philadelphia Eagles quarterback Randall Cunningham, Jodeci (die geen idee hadden dat Martin hun optreden zou onderbreken), Biggie Smalls, Sherman Hemsley, OutKast, Tommy Davidson, David Alan Grier en nog veel meer – een vaste prik. Maar terwijl de show voortkabbelde op de kracht van de gaststerren en de chemie van de hoofdpersonages, was Martin in veel opzichten een eenmansband. Lawrence speelde negen personages: Jerome, Dragonfly Jones, Roscoe, Bob van Marketing, Elroy Preston, Otis de bewaker, Sheneneh, King Beef en Mama Payne.

De eerste vier seizoenen van Martin behoren, ongeacht hun culturele impact of relevantie, tot de beste tv-komedies die ooit zijn gemaakt. Het staat op gelijke voet met shows als The Jeffersons, Fresh Prince, The Cosby Show of A Different World. Tegen het begin van het vijfde seizoen was het imperium echter aan het afbrokkelen. Beschuldigingen van seksuele intimidatie van Campbell haalden de krantenkoppen in november 1996. Haar rechtszaak, waarin ze Lawrence bij naam noemde, stelde dat Campbell (zelf een overlevende van aanranding) zich steeds ongemakkelijker voelde op de set.

In de rechtszaak stond dat Lawrence’s avances waren toegenomen naarmate de seizoenen vorderden. Er waren geruchten dat de spanning opliep, vooral toen Campbell verloofd raakte met collega-acteur Duane Martin. Het begon allemaal naar buiten te komen: van woede-uitbarstingen waarin hij dreigde de cast te ontslaan tijdens seizoen twee tot de beschuldiging dat Lawrence zou betasten en seksuele handelingen zou simuleren voor bemanningsleden wanneer ze niet aan het repeteren of filmen waren tot Campbell die de schrijvers van de show smeekte om te stoppen met het schrijven van slaapkamerscènes tegen seizoen vijf. Campbell beweerde dat HBO executives Chris Albrecht en Christopher Schwartz en HBO Independent Productions al lang op de hoogte waren van het misbruik, maar nalieten actie te ondernemen.

Lawrence ontkende alle beweringen. “Martin is lange tijd Tisha’s kampioen en beschermer geweest,” luidde zijn verklaring in januari 1997, “en is dus diep gekwetst door deze aantijgingen.” Maar de publieke breuk van zijn en Campbell’s feitelijke en gescripte relatie was onderdeel van een reeks bizarre situaties voor Lawrence, een van Amerika’s top komische acteurs die floreerde in het kielzog van Bad Boys en A Thin Line Between Love and Hate.

In augustus 1996 werd hij gearresteerd voor het dragen van een geladen pistool in een koffer op Hollywood Burbank Airport. Maanden daarvoor werd hij door de politie aangehouden omdat hij zich in het verkeer had gemengd en vloeken had geschreeuwd in een wijk in Sherman Oaks, Californië. Hoewel in beide gevallen geen aanklacht werd ingediend, overschaduwde de energie rond Lawrence zijn talent. Fox Entertainment President Peter Roth probeerde de groeiende controverse rond de ster van het netwerk de kop in te drukken. “De show heet Martin, en hij heeft bewezen dat hij in staat is de show aan te kunnen. Wat er buiten de set gebeurt, heeft geen invloed op de show.” Maar het heeft natuurlijk wel invloed op de show.

Martin floreerde op de intimiteit van de on-camera relatie tussen hem en Campbell, en nog meer op de onbreekbare band tussen de vijf hoofdpersonages. Martin kon zijn belofte niet langer waarmaken. Martin was niet langer vermakelijk om naar te kijken. Campbell fungeerde als Lawrence’s rots – wat de capriolen van het personage van “Martin” ook waren, “Gina” was er om hem in te palmen. Terwijl Campbell hielp de huiskamers te vullen met gelach – zoals toen haar hoofd vastzat tussen het hoofdeinde van Nefertiti 2000 in seizoen vier Headin’ For Trouble – vrat de stress zo aan haar dat ze naar verluidt in het ziekenhuis moest worden opgenomen. Campbell keerde uiteindelijk terug om de serie af te sluiten – met zeer specifieke voorwaarden. De meest opvallende was dat zij en Lawrence nooit samen in dezelfde scène mochten verschijnen.

De dood van Tommy Ford in 2016 was een herinnering dat terwijl de show eeuwig is, fysieke energieën dat niet zijn. Vandaag de dag spreken Lawrence, Campbell en de rest van de cast gloedvol over elkaar en over de staying power van hun creatie. Nieuwe en jonge fans verheerlijken Martin. Zelfs basketbalster LeBron James, die 12 was toen de serie uitging, laat af en toe clips van de show zien op zijn populaire Instagram Stories en gaf $5.000 uit aan een Halloweenkostuum met “Jerome” als thema. Big Sean bracht hulde aan de sitcom via de video voor zijn hit “Play No Games” uit 2015. En Chance the Rapper, die acht maanden na de première van Martin’s serie werd geboren, gebruikte zijn carrièrebepalende couplet op Kanye West’s “Ultralight Beam” om een korte maar directe hommage aan de show te brengen: Treat the demons just like Pam/ I mean I f- with your friends, but damn, Gina.

Wat Martin deed, was trouw blijven aan zichzelf in een tijdperk waarin zwarte creativiteit een noodzakelijke levensader vormde voor zwart Amerika: zijn muziek, zijn films, zijn televisieprogramma’s en zijn literatuur. En hij deed dat in Detroit, een stad die cruciaal is voor de Afro-Amerikaanse ervaring. De ongefilterde eerlijkheid van zijn grappen, zijn dilemma’s – en zijn tekortkomingen – zijn zijn gebrekkige en labyrintische bladwijzers. Het is onmogelijk om de show te bespreken zonder het vreselijke einde. Het is onmogelijk om Martin’s talloze herinneringen en lachsalvo’s niet te bespreken.

Wat Martin presteerde was niet anders dan wat Living Single of The Fresh Prince of Bel Air presteerden – het verlegde de grens alleen verder. Het irriteerde sommigen en won de loyaliteit van anderen. “Martin was echt een van de eerste mainstreamingen van de hiphopcultuur en de zwarte cultuur, die nu echt in de mode is door Atlanta, door Queen Sugar en door Power,” zei Coker. “Het bewees dat er een plaats voor was, en die plaats was in de mainstream, niet in de marge.”